Kayit dişI İSTİhdam ve mücadele yöntemleri planlama uzmanliği tezi

İstihdam Edilme Biçimlerinin Değişimi: 
Dünyada küresel rekabetin 
artması, bilgi ve iletişim teknolojilerinin gelişmesiyle beraber üretim ve istihdam 
ilişkileri esnekleşmekte ve işgücünde enformelleşme artmaktadır. Birçok firma, 
kayıtlı bir fabrika ya da işyerinde tam zamanlı ve düzenli çalışan işgücü yerine daha 
esnek ve uzmanlaşmış üretim birimlerinde, bir kısmının kayıt dışı olduğu işgücünü 
kullanmaktadır. Esnek uzmanlaşmanın bir şekli, büyük alıcının ya da lider firmanın 
sanayileşmiş ülkede yer aldığı ve nihai üreticinin gelişmekte ya da geçiş ülkelerinde 
küçük bir işletmede kendi hesabına çalışanları veyahut evde çalışanları barındırdığı 
sınırlararası mal ve değer zincirindeki hızlı artıştır. Rekabet gücünü artırmak ve 
maliyetleri düşürmek amacıyla firmalar merkezde az sayıda düzenli ve ücretli 
çalışanla işlerini düzenlerken çevresinde farklı yer ya da ülkelerde farklı işyerlerinde 
“standart-dışı” ya da “atipik” çalışanlar mevcuttur. Standart dışı çalışanların büyük 
bir kısmı kayıt dışı çalışmaktadır.
69
Küresel rekabetin esnek çalışmalı anlaşmalar ya da yan mukaveleli üretim 
yoluyla firmaları maliyetlerini düşürmeye zorlaması, bilgi teknolojilerinin de 
artmasıyla beraber teknik ve profesyonel çalışanların evde çalışmayı tercih etmesi 
nedeniyle Afrika, Latin Amerika, Asya ve diğer bölgelerdeki gelişmekte olan 
ülkelerde enformel istihdamla yakından ilişkili olan evde çalışma giderek 
artmaktadır. Evde çalışmanın artmasının diğer bir nedeni de ekonomik büyümenin 
olmadığı ya da sermaye ağırlıklı ekonomik büyümenin olduğu, aktif çalışanların 
kayıtlı istihdamdan daha hızlı arttığı ülkelerde kişilerin evde kendi hesabına 
çalışmaya zorlanmasıdır. Evde çalışanlar genellikle dikiş, paketleme, montaj gibi 
imalat sektörü; dokuma, sepetçilik, nakış, halı dokuma gibi küçük üretimler; 
ayakkabı tamirciliği, dikiş, kuaför ve berberlik, çamaşır yıkama, oda kiralama, 
yemek yapma, çocuk bakımı gibi kişisel hizmetler; yazma, veri işleme, 
muhasebecilik, çağrı merkezi telefonculuğu gibi yazışmalı işler; vergi 
69
ILO, 
‘Decent work and the informal economy’
, Report VI, 2002, http://www.ilo.org/public/english/ 
standards/relm/ilc/ilc90/pdf/rep-vi.pdf , s. 2 

---

64 
muhasebeciliği, avukatlık, tasarım danışmanlığı, mimari–mühendislik–yazma-tıbbi 
bilgisayar programcılığı gibi profesyonel çalışmalar içinde yer almaktadırlar.
70
İşletme maliyetlerini düşürmek amacıyla kısmi süreli çalışma, geçici iş 
ilişkisi, eve iş verme, işin çeşitli bölümünde taşeron kullanma gibi uygulamalar da 
artmıştır. Postfordist olarak adlandırılan yeni üretim tarzı ile işyerleri küçülmüş, 
işçinin ekonomik ve sosyal haklarında kısıntılar meydana gelmiştir. Bu üretim tarzı, 
işletmelerin ve çalışanların kayıt dışında kalmalarına neden olabilmektedir.
71