Kərimov Tofiq Mirzə oglu

 

351 

Q.  Qudiyev  öz  xidmətinə  çox  ciddi  yanaĢırdı.  Bu,  diqqətdən 

yayınmamıĢdı.  Ona  hərbi  təhsil  lazım  idi.  Odur  ki,  Yelizavetqrad 

süvari yunker məktəbinə oxumağa göndərmiĢdilər. Məktəbdə tədris 

və  təlimdə  özünü  nümunəvi  aparması  yenə  diqqəti  cəlb  etmiĢdi. 

1902-ci  il  iyunun  9-da  onu  “Elmdə  və  sıra  təlimində  əla  müvəf-

fəqiyyətlərə görə” fəxri silahla mükafatlandırmıĢdılar. Q. Qudiyevə 

gələcəyin  əla  hərbi  mütəxəssisi  kimi  baxırdılar.Odessa  Hərbi 

Dairəsinin  28  yanvar  1903-cü  il  tarixli  qərarı  ilə  məktəbi  bitirməsi 

ilə  əlaqədar  Yelizavetqrad  süvari  yunker  məktəbinin  Tədris 

Komitəsi Qudiyevi general-leytenant D.A.Milyutin adına mükafatla 

təltif etmiĢ və ona  Ģtandart-yunker  rütbəsi  verilmiĢdi. 

Q.  Qudiyevin  nüfuzu  getdikcə  yüksəlirdi.  Onu  təkcə  əsgərlər 

deyil,  həm  də  sadə  adamlar  sevir  və  dəyərləndirirdilər.  1903-cü  il 

aprelin  1-də  Q.  Qudiyev  kornetə  daxil  olmuĢ,  sonra  50-ci  Ġrkutsk 

süvari polkunda xidmətini davam etdirmiĢdi. 1904-cü il fevralın 6-

da  1-ci  əlahiddə  süvari  briqada  komandanlığının  əmri  ilə  o  Zabay-

kaleyə, Çita Ģəhərinə kazak qoĢunları atamanının sərəncamına gön-

dərilmiĢdi. 1904-cü il iyunun  9-da Zabaykalye 2-ci Arqun polkuna 

kazak  diviziyasına  xorunji    rütbəsi    verilməklə  ezam  olunmuĢdu. 

Həmin il sentyabrın 7-də isə Zabaykalye kazak diviziyasının qərar-

gahına  keçirilərək  xüsusilə  mühüm  kəĢfiyat  iĢində  xidmət  gös-

tərmiĢdi. 

1904-1905-ci  il rus-yapon müharibəsi  baĢlandıqda oraya qaf-

qazlılar  da  cəlb  olunmuĢdular.  Onların  içərisində  yüzlərlə  inquĢda 

vardı (inquĢlarda müsəlmandırlar). Onların sayı cəmi 400 nəfər idi. 

Bu  dörd  yüzlüyü  vahid  dəstə  halında  birləĢdirib,  ona  komandir 

qafqazlıların  dilini, adət  və ənənələrini bilən Q. Qudiyevi  təyin  et-

miĢdilər. Bu müharibədə Q. Qudiyevin dağlılar dəstəsi böyük cəsa-

rət və möcüzələr göstərmiĢdi... Ən  çətin, zəruri olan yerlərə Qudi-

yevin dəstəsi  göndərilirdi. Qudiyevin dəstəsinin Ģöhrəti tezliklə hər 

yerə yayılmıĢdı. 

1904-cü il sentyabrın 7-də Q.Qudiyevin dağlı divizionu gene-

ral Rannenkampfın komandanlıq etdiyi Arqun kazak polkunun tabe-

liyinə  keçirildi.  General  Rannenkampf  Qudiyevi  çox  sevir  və  onu 

baĢqalarına nümunə göstərirdi. Qudiyevin dəstəsi 1904-cü il sentya-

brın 12-dən 1905-ci il oktyabrın 7-dək ġaxe çayındakı və Mukden 

---

 

352 

Ģəhəri  yaxınlıqdakı  döyüĢlərdə  Ģücaətlər  göstərmiĢ,  qəfil  və  gözlə-

nilməz  qəti  hücumlarla  yaponları  çaĢ-baĢ  salmıĢdılar...General-

leytenant P.Ġ. MiĢenko da sabiq həmkarı general Rannenkampf kimi  

Qudiyevin divizionunu  “mənim  uçan dəstəm” adlandırırdı. 

Q. Qudiyev  inquĢ  tayfasından olan Qali  Xasbulatovna Lya-

nova ilə nikahda olmuĢdu...Q. Qudiyev Ġslama etiqad edir  və özünü  

müsəlman sayırdı. 

Q.  Qudiyev  əla  kəĢfiyyatçı  kimi  ad  çıxarmıĢdı.  O,  bir  qayda 

olaraq  ali  baĢ  komandanın  tapĢırıqlarını  cəsarətlə  və  dəqiq  yerinə 

yetirirdi. Qudiyev dəfələrlə ali baĢ komandanlıq tərəfindən Ģifahi və 

yazılı təĢəkkürlər və minnətdarlıqlar almıĢdı. Q.  “Müqəddəs Anna “ 

ordeni,  3-cü  dərəcəli  “Müqəddəs  Vladimir”  və  “Müqəddəs  Stanis-

lav” ordeni (qılınc və bantla), 4-cü dərəcəli “Ġgidliyə görə” medalı 

ilə və s.-lə təltif olunmuĢdu. 

Q.  Qudiyev  1905-ci  il  iyunun  5-dən  sentyabrın  11-dək  ordu-

nun arxa cəbhə qərargahında ezamiyyətdə olmuĢdu. 1905-ci il sen-

tyabrın 11-də Qudiyevin 400-lük dəstəsi buraxılmıĢdı...Bundan son-

ra  onu əlahiddə kəĢfiyatçılar divizionuna  keçirmiĢdilər. 1905-ci il 

oktyabrın 7-də Q. Qudiyev Qafqaza qayıtmıĢdı. Həmin il dekabrın 

22-də  o,Ter  daimi  milisində  təftiĢ  idarəsində  adyutant  vəzifəsinə 

təyin edilmiĢdi. 1910-cu ilin fevralında Q. Qudiyev Ġmperator Niko-

lay adına Süvari Akademiyasına daxil olmaq üçün attestat almıĢdı. 

Birinci  Dünya  müharibəsində  (1914-1918-ci  illər)  təcrübəli 

zabit  kimi  Q.  Qudiyev  polkovnik  Merçule  Georginin  (milliyyətcə 

abxaz idi) komandirlik etdiyi Ter Dağlı Diviziyasının tərkibində Ġn-

quĢ süvari polkunda 1-ci yüzlüyün baĢçısı kimi döyüĢlərdə ad çıxar-

mıĢdı... O, 1914-cü ilin dekabrında Karpat döyüĢlərindəki Ģücaətlə-

rinə  görə  2-ci  dərəcəli  “Müqəddəs  Anna”  ordeni  ilə  təltif  olun-

muĢdu. 1916-cı ilin martında Q. Qudiyev rotmistr (kapitan) rütbəsi 

almıĢdı.Q.Qudiyev  məĢhur  “Dikiy  diviziya”nın  tərkibində  də 

döyüĢmüĢdü... 

Azərbaycan hökuməti tərəfindən Bakıya dəvət olunan rotmistr 

Q.Qudiyev  daxili  iĢlər  naziri  N.Yusifbəylinin  29  aprel  1919-cu  il 

tarixli  əmri  ilə  Bakı  Ģəhərinin  polismeysteri  (16  dərəcəli  tarif 

cədvəlinə əsasən 4-cü dərəcə üzrə aylıq maaĢı 2.300 manat olmaqla) 

təyin  edilmiĢdi.  Lakin  1919-cu  ilin  iyununda  o,  daha  yüksək  və 

---

 

353 

məsul vəzifəyə-Bakının qradonaçalniki vəzifəsinə təyin olunmuĢdu. 

Q.  Qudiyev  15  iyun  1919-cu  ildə  Bakı  qradonaçalniki  vəzifəsinə 

baĢlaması  haqqında  1 nömrəli əmr  vermiĢdi. 

Bakı  qradonaçalniki  Q.  Qudiyev  1919-cu  il  avqustun  14-də 

verdiyi    əmrlə  hərbi  vəziyyət  dövründə,  həm  də  Azərbaycan  Cüm-

huriyyəti  əleyhinə  təbliğatla  məĢğul    olan    “Molot”  və    “Rossiya” 

adlı  gündəlik  qəzetlərin  çıxmasını  qadağan  etmiĢdi. 

Bakı  qradonaçalniki  Q. Qudiyevin  təĢəbbüsü ilə ticarət-səna-

ye, neft sənayeçiləri, bank müəssisələri və digər təĢkilatların nüma-

yəndələrinin iĢtirakı ilə müĢavirə çağırılmıĢdı. MüĢavirədə Bakı Ģə-

hərinin köməyə ehtiyacı olan sakinlərinə 300 milyon rubl məbləğin-

də  ilk  növbədə  iĢlənən  zəruri  ərzaq  məhsullarının  alınması  və 

paylanmasının  təĢkil  edilməsi  barədə  qərar  qəbul  olunmuĢdu.  Bu  

məqsədlə  xüsusi  komissiya  yaradılmıĢdı. 

Bakı  qradonaçalniki vəzifəsində 11-ci ordunun 27 aprel iĢğa-

lınadək xidmət eən, bu iĢdə yüksək təĢkilatçılıq qabiliyyəti və mü-

barizə əzmi göstərən Q. Qudiyevin həyatı  təəssüfki, faciəli surətdə 

sona yetmiĢdi. Beləki,Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan  

sonra bolĢeviklər Q. Qudiyevi bağıĢlamadılar və o, həbs olundu, iĢ-

gəncələrə məruz qaldı... Azərbaycan Ali  Ġnqilabi Tribunalı Teymur 

Əliyevin sədr, müavini A.Popov, üzvləri A. Andreyev, Lilyakina və  

ġirəli Əliyevin  iĢtirakı ilə 20 avqust 1920-ci  il  tarixdə  keçən  icla-

sında Q. Qudiyevin, 1919-cu il sentyabrın 5-də “Novıy svet” resto-

ranındakı  atıĢmada  bolĢeviklər  Mir  Fəttah  Musəvini  və  HaĢım 

Əliyevi  öldürmüĢ,  Levon  Qoqoberidzeni  isə  ağır  yaralamıĢ  Azər-

baycan Dəmir Yolu Ġdarəsinin Teleqraf ġöbəsinin sabiq rəisi Hacı-

bəy Seyidbəyovun, Bakının 5-ci sahə polisinin  pristavı  Mixail  Va-

kulanın  iĢinə  baxmıĢdı.  ġahid  qismində  iĢtirak  edən  RəĢid  bəy 

Tahirov, Bırdin Q.Qudiyevin əleyhinə ifadə vermiĢdilər. Əziz Bay-

rambəyovu və M.Vakulanıda M. Musəvi və H. Əliyevin ölümündə 

günahlandırmıĢdılar... Ali Ġnqilabi Tribunal qradonaçalnik Q. Qudi-

yevi  və  Hacıbəy  Seyidbəyovu  əmlakları  müsadirə  olunmaqla  ən 

yüksək cəzaya - güllələnməyə məhkum etmiĢdi. Pristav M.Vakula-

nun məcburi iĢi 10 illik həbslə əvəz olunmuĢdu...Ali Ġnqilabi Tribu-

nalın  29  avqust  1920-ci  il  tarixli  hökmü  dərhal  icra  olunmuĢ  və 

beləliklə, Q. Qudiyev  40  yaĢında  güllələnmiĢdi... 

---