Kərimov Tofiq Mirzə oglu
Yüklə 3,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
348
Beləliklə, 1938-ci ildə Samux ərazsinin daxil olduğu Səfərəli- yev rayonu Xanlar rayonu adlanmıĢdı. Bu, Cəbrayıl qəzasının Qar- ğabazar kəndindən (indi Füzuli rayonundadır) məĢhur inqilabçı Xanlar Səfərəliyevin (1885-1907) Ģərəfinə edilmiĢdi. Xanlara Qov- larsarı və Qaraarx da demiĢlər... Samux öz tarixi adını 90-cı illərin əvvəllərində bərpa etmiĢdir. Belə ki, Azərbaycan Respublikası Ali Soveti Milli ġurasının 1992-ci il 18 fevral tarixli 72 saylı qərarı ilə Səfərəliyev qəsəbəsinin adı dəyiĢdiilib Nəbiağalı qəsəbəsi adlan- dırılmıĢdır. Azərbaycan Respublikasının 13 iyun 2008-ci il tarixli Qanununa əsasən Nəbiağalı qəsəbəsi və Kolayır kəndi birləĢdirilə- rək Samux qəsəbəsi adlandırılmıĢ, Samux qəsəbəsinə Ģəhər statusu verilmiĢ və müstəqil Samux rayonu yaradılmıĢdır. ...Ġndi Məhəmməd bəy ġahmalıyev haqqında söhbəti davam etdirək. Yeddi yaĢınadık bir kəlmə rusca belə bilməyən Məhəm- məd bəy ilk təhsilini Tiflisdə almıĢ, 1891-ci ildə Odessadakı “Novo- rossiysk” Universitetinin hüquq fakultəsinə daxil olmuĢdu. Burada N. Nərimanov, N. Yusifbəyli, X. Sultanov və baĢqaları ilə birlikdə yaxından tanıĢ olub fəaliyyət göstərirdi... O, Universitetdə yaradıl- mıĢ “Azərbaycan Həmyerlilər TəĢkilatı”nın rəhbərlərindən biri idi. M. ġahmalıyev 1896-cı ildə Universiteti bitirib dövlət qulluğunda məmur kimi çalıĢmağa baĢlamıĢdı. Rusiya imperatorunun qardaĢı,Qafqazın caniĢini, böyük knyaz Nikolay Nikolayeviç Romanov Məhəmməd bəyin atası Nəsrullah bəylə dostluq edirdi.O, Samuxda Nəsrulla bəyin qonağı olarkən bəy ona cins atlar, o isə bəyə içində çox bahalı brilyant olan qızıl buru- notu qabı - tabokerka bağıĢlamıĢdı. Bu dostluq Nəsrulla bəyin oğlu Məhəmməd bəyin dövlət qulluğunda irəliləməsinə və cəmiyyətdə nüfuz qazanmasına müsbət təsirsiz ötüĢməmiĢdi... Belə ki, Məhəm- məd bəy 1913-cü ildə Nuxa qəzasının, 1914-1915-ci illərdə isə ƏrəĢ qəzasının rəisi olmuĢdu. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə M. ġahmalıyev Azərbaycan hökumətinin 1919-cu il 16 mart tarixli qərarı ilə rəs- mən çar hökuməti tərəfindən Azərbaycan ərazisi kimi təsdiq edilmiĢ Zaqatala quberniyasının qubernatoru təyin edilmiĢdi. M. ġahmalı- yev bir qubernator kimi fəaliyyəti barədə DĠN-ə, Ģəxsən daxili iĢlər nazirinə vaxtaĢırı raport verir və hesabatlar hazırlayırdı... M. ġah- 349
malıyev qubernator təyin edildikdən sonra Azərbaycan Respublika- sının Zaqatala quberniyasının Gürcüstan Respublikası Tiflis quber- niyasının Sığnax qəzası arasındakı müvəqqəti demarkasiya xəttinin müəyyənləĢdirilməsi üzrə Azərbaycan-Gürcüstan komissiyasının sədri təyin edilmiĢdi. Komissiyanın 25 oktyabr və 2 noyabr 1919-cu il tarixli iclasında Azərbaycan hökuməti adından müstəqil dövləti- mizin mənafeyini layiqincə təmsil etmiĢdi... Zaqatalanın quberna- toru vəzifəsində 1920-ci il aprelin 27-dək, yəni Azərbaycan Cümhu- riyyətinin süqutunadək, canla-baĢla, ləyaqətlə xidmət gös- tərmiĢdi... Sovet hakimiyyəti “qurulduqdan” sonra Məhəmməd bəyin mal-mülkü əllərindən alınmıĢ, müsadirə olunmuĢdu. Məhəmməd bəyi isə həbs etmiĢdilər. Onu labüd güllələnmə gözləyirdi. Lakin hələ vaxtıilə Odessada tələbəlik dövründən dostluq etdiyi Azərbay- can SSR XKS-in sədri N. Nərimanovun xəbər tutub iĢə qarıĢma- sı bunun qarĢısını almıĢdı... Həbs və sonrakı məhkəmə zamanı Mə- həmməd bəy ġahmalıyev: ”...Məni keçmiĢ nökərim ”keçəl Dursun” mühakimə edir, bu günü görməkdənsə, mənə güllələnmək xoĢdur”, - demiĢdi. Beləliklə, N.Nərimanovun sayəsində M. ġahmalıyev gül- lələnməkdən xilas olmuĢdu.Lakin onu ev dustağı etmiĢdilər. Mə- həmməd bəy indiki Sabir adına bağın yerində yerləĢən evindəki mənzilində düz 4 il ev dustağı həyatı yaĢamıĢdı... Məhəmməd bəy ġahmalıyev 1924-cü ildə elə həmin mənzilində 54 yaĢında dün- yasını dəyiĢmiĢdi... M. ġahmalıyevin ilk ömür - gün yoldaĢı həyatdan vaxtsız köçmüĢ Fatma xanımdan bir qız övladı - ġahpəri (1898-1981) dün- yaya gəlmiĢdi. ġahpəri anasının adı idi. ġahpəri xanım Məhəmməd bəyin əmisi oğlu Mahmud bəyə ərə getmiĢ (ġahmalıyevlər ancaq öz nəsillərindən evlənirdilər. BaĢqa nəslə də qız verməzdilər...) və ondan Fərhad, Tofiq, Rüstəm adlı oğulları və Xədicə adlı qızları do- ğulmuĢdu. Fatma xanımdan sonra Məhəmməd bəy Əminə xanımla evlənmiĢ, bu izdivacdan 5 övladı: 3 oğlu (Ehsan bəy (1899), ġamil bəy (1903-1990), Mehralı bəy və 2 qızı – Səltənət xanım və Ədalət xanım anadan olmuĢdu. M.ġahmalıyevlərin övladları və onların tö- rəmələri indi Moskva, Odessa, DaĢkənd və digər Ģəhərlərdə yaĢayırlar... 350
QRADONAÇALNİKLƏR
(1880-1920)
Quda Qudiyev Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə, 1919-1920-ci illərdə Bakının qrado- naçalniki vəzifəsində xidmət etmiĢ- dir (Qradonaçalniklik vəzifəsi hələ çar Rusiyasında, hökumətin 28 ok- tyabr və 2 noyabr 1906-cı il tarixli sərəncamları ilə xüsusi əhəmiyyəti olan iri Ģəhərlərdə təsis olunmuĢ və Əsasnaməsi qüvvəyə minmiĢdi. Qradonaçalnik qubernator hüqu- quna malik olan dövlət məmuru idi. O, təkcə Ģəhər polisinə baĢçılıq et- mirdi,həmçinin bir sıra inzibati, mülki və idarəetmə məsələlərəinədə baxırdı... Rusiyada Qardonaçalniklik 1917-ci ildə ləğv olunsa da, Azərbaycan Cümhuriyyəti dövründə, 1919-cu ildə bu vəzifə bərpa olunaraq ondan istifadə olunmuĢdu.). Qudiyev Quda Əliyeviç milliyyətcə inquĢ idi. O, 1880-ci il fevralın 12-də Qafqaz dağlarının ətəyində, Vladiqafqaz (sovet döv- ründə Orconikidze adlanırdı) Ģəhərində Ter daimi milisində iĢləyən yunkerin ailəsində anadan olmuĢdu. Real məktəbi bitirmiĢdi. Qaf- qaz süvari diviziyasının 20 fevral 1900-cü il tarixli 37 nömrəli əmri ilə Quda Qudiyev (bəzi tarixi ədəbiyyatlarda Puda yazılması düz de- yil) Əlahəzrət çarın 45-ci Ģimal süvari polkuna xidmətə qəbul olun- muĢdu. Atasının yolu ilə getməyi qərara alan Q. Qudiyevin bu za- man 20 yaĢı vardı.
Yüklə 3,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|