Kisaltmalar

20

3.3. Fototerapi

3.3a Amaç ve indikasyonlar

Fototerapinin amacı indirekt bilirubin düzeyini düşürüp 

kan değişimi ihtiyacını azaltmak ve bilirubin ensefalopatisi 

gelişmesini engellemektir. Kan değişimi yerine kullanılmaz. 

Fototerapi bilirubin düzeylerinin monitorize edilebildiği ve 

risk faktörleri açısından bebeğin değerlendirilebileceği 

merkezlerde uygulanmalıdır. FT’nin hangi bilirubin 

düzeyinde başlanması gerektiğine dair kesin bilimsel 

veriler yoktur. Tedavi kararı total serum bilirubin düzeyi, 

serum bilirubin düzeyinin artış hızı, bebeğin doğum ağırlığı, 

gebelik haftası ve postnatal yaşı ve risk faktörlerinin 

varlığına göre verilir. Serum bilirubin düzeyi bebeğin 

postnatal yaşı ve bilirubin nörotoksisitesi açısından 

taşıdığı potansiyel risk faktörlerine göre belirlenen tedavi 

eşiklerine ulaştığında fototerapi başlanır. 35 haftanın 

altındaki bebeklerde Tablo 2,

29

 35 haftanın üzerindeki 

bebeklerde ise Şekil 3 kullanılır.

7

25

20

15

10

5

0

Total Serum Bilirubin (mg/dl)

µmo/L

Düşük riskli bebekler (≥ 38 hf ve iyi)

Orta riskli bebekler (≥ 38 hf  + risk faktörleri veya 35-37 6/7 hf ve iyi)

Yüksek riskli bebekler (35-37 6/7 hf + risk faktörleri)

24 sa   

48 sa 

72 sa 

96 sa    5 gün 

 6 gün 

7 gün

YAŞ

426

342

257

171

85

0

Şekil 3.

 

≥35 hafta bebeklerde postnatal yaşa göre fototerapi sınırları.

7

 Risk faktörleri: İzoimmün hemolitik hastalık, G6PD 

eksikliği, asfiksi, belirgin letarji, ısının korunamaması, asidoz, sepsis, albumin 

<3 gr/dl (eğer ölçülürse). Tüm risk faktörleri 

ekarte edilmedikçe bebek riskli sayılır ve bir alt eğri kullanılır. Tedavi kararı total bilirubin düzeyi ile verilir, direkt bilirubin 

total bilirubinden çıkarılmaz.

Tablo 2.

 Gebelik haftası 35 haftanın altında olan bebeklerde fototerapi ve kan değişimi sınırları 

Doğum ağırlığı (gr)

24-48 saat

49-72 saat

72. saatten sonra

< 1000 

4 (10)*

5 (11)

6 (12)

1000-1499

5 (12)

7 (14)

8 (16)

1500 - 1999

7 (15)

9 (16)

10 (17)

≥ 2000

8 (17)

12 (18)

14 (19)

*İlk rakam fototerapi sınırını parantez içindeki rakam kan değişimi sınırını göstermektedir (mg/dl). Risk faktörü varsa bu değerlerin 2 birim altı kabul edilir. Risk faktörleri: 

İzoimmün hemolitik hastalık, G6PD eksikliği, asfiksi, belirgin letarji, ısının korunamaması, asidoz, sepsis, albumin 

<3 gr/dl (eğer ölçülürse).

29

---

21

3.3b Fototerapinin etkinliği 

Fototerapi etkinliğini ışığın dalga boyu ve yoğunluğu/gücü, 

ışığa maruz kalan vücut yüzeyi ve bilirubin düzeyinde 

düşüş hızı belirler.

72

 Fototerapide en az 8-10 µW/cm

2

/nm 

gücünde cihazlar kullanılır.

73

 Fototerapi sırasında bebeğin 

ışığa maruz kalan yüzey alanı mümkün olduğu kadar geniş 

tutulur. Tek yönlü FT kullanılırken bebeğin ışığa maruz 

kalan vücut yüzeyi %35 iken, çok yönlü FT kullanıldığında 

bu oran %80’lere ulaşır.

72

Fototerapinin klinik etkinliği tedavi başlandıktan 4-6 

saat sonra bilirubin düzeyinin ölçümü ile değerlendirilir. 

Bilirubin düzeyinde 2 mg/dl’nin üzerinde düşüş beklenir.

7

 

3.3b.1 Doz-yanıt ilişkisi

 

Doz yanıt ilişkisi cildin optik özelliklerine ve bilirubin 

üretimi ve eliminasyonu arasındaki orana bağlıdır. Klinik 

cevap bilirubin üretim hızına, enterohepatik dolaşımın 

düzeyine, bilirubin eliminasyonuna, dokuda depolanan 

bilirubin miktarına ve bilirubinin fotokimyasal dönüşüm 

hızına bağlıdır.

74,75

 Serum bilirubin düzeylerinde doğrusal 

bir düşüş izlenmez. STB 20 mg/dl’nin üzerindeyse bilirubin 

düzeylerinde daha hızlı düşüş elde edilir. Başlangıç düzeyi 

ne kadar yüksekse o kadar hızlı düşüş beklenir. Serum 

bilirubin düzeylerinde düşüşün irradiyans 30-35 µW/cm

2

/

nm’ye ulaştığında doygunluk noktasına geldiği, bunun 

üzerindeki değerlere ulaşıldığında düşüş hızında daha 

fazla artış olmadığı ileri sürülmekle birlikte gerçekte 

öyle bir doygunluk noktası olup olmadığı net değildir.

7

 

FT’nin en yüksek etkin dozu bilinmemektedir.

7

 Ciddi 

hiperbilirubinemi durumunda yoğun FT kullanımı (“crash-

cart” yaklaşımı) kan değişimi ihtiyacını azaltmakla kalmaz, 

bilirubin nörotoksisitesinin ciddiyetini de azaltır.

76

 

Bilirubin düzeylerinin tekrarlayan ölçümleri FT’ye verilen 

yanıtı ölçmek için kullanılır. Bilirubin üretimi ve atılımında 

görülebilecek değişiklikler ve FT kesildikten sonra 

bilirubin düzeyinde oluşabilecek ani yükselme (“rebound”) 

açısından dikkat etmek gerekir. Seri ölçümlerin zaman 

aralıkları klinik değerlendirmeye bağlı olmakla birlikte 

Tablo 3’ün kullanılması önerilir. Hiperbilirubinemili 

bebeklerde tedavi yaklaşımı Şekil 4’de verilmiştir.

Tablo 3.

 Fototerapi alan bebeklerde takip 

STB=20-25 mg/dl

3-4 saatte tekrar

STB

<20 mg/dl

4-6 saatte tekrar

STB düşüyor

8-12 saatte tekrar

STB aynı ve KD yakın

Kan değişimini düşün

STB 

<13-14 mg/dl

Fototerapiyi kes

Fototerapi sonrası

12-24 saat sonra STB bak?*

STB: serum total bilirubini, KD: kan değişimi 

*Hemoliz, direkt Coombs pozitifliği, gebelik haftası 

<37 hafta, ilk 3 günde 

FT alan bebeklerde FT kesildikten sonra STB kontrol edilir (“Rebound” bakılır). 

Ancak bunun için bebeğin hastanede kalması gerekmez.

---