Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 22.2. Beynəlxalq iqtisadi təşkilatların təsnifatı
- Beynəlxalq iqtisadi təşkilatların təşkilati prinsip əsasında təsnifatı"*
- Dünya təsərrüfat əlaqələrinin çoxtərəfli tənzimlənməsi sahəsində beynəlxalq iqtisadi təşkilatların təsnifatı*
- 22.3. Beynəlxalq təşkilatların iqtisadi fəaliyyətinin ümumi təsviri
ümidlərə əsaslanır. Ölkələrin iqtisadiyyatı keyfi]/yət cəhətdən o qədər fərqlənir ki, hələ onilliklər ərzində onlara münasibətdə vahid iqtisadi siyasətin tətbiqi mümkün olmayacaq. Bununla belə, bu cür siyasətin əlaqələndirilməsinin mexanizmini bilmək, təkmilləşdirmək və müasir şəraitə adekvat olan yeni mexanizmləri işləyib hazırlamaq lazımdır.
Dünya təsərrüfatı sistemində tənzimləməni həyata keçirən beynəlxalq iqtisadi təşkilatlar təşkilati prinsipinə görə və çoxtərəfli tənzimləmə sahəsi üzrə təsnifləşdirilir. Beynəlxalq iqtisadi təşkilatların təşkilati prinsip əsasında təsnifatı onun BMT sistemində iştirak edib-etməməsinə əsaslanır, habelə təşkilatların təmayülü və fəaliyyətinin məqsədlərini nəzərə alır. Bu cür yanaşmada beynəlxalq iqtisadi təşkilatları aşağıdakı qruplara bölmək olar: •
•
BMT sisteminə daxil olmayan beynəlxalq iqtisadi təşkilatlar; •
regional iqtisadi təşkilatlar. Beynəlxalq iqtisadi təşkilatların çoxtərəfli tənzimləmə sahələri üzrə təsnifatı onların aşağıdakı qruplara ayrılmasını nəzərdə tutur: •
dünya təsərrüfatının tənzimlənməsi sistemində regional iqtisadi təşkilatlar; •
tənzimləyən beynəlxalq iqtisadi təşkilatlar; •
dünya ticarətinin tənzimlənməsi sistemində beynəlxalq iqtisadi təşkilatlar; •
regional beynəlxalq iqtisadi təşkilatlar; •
beynəlxalq təsərrüfat əlaqələrinin inkişafını dəstəkləyən qeyri-hökumət beynəlxalq təşkilatları. Yuxarıda göstərilmiş ilk dörd kateqoriyaya daxil olan beynəlxalq və regional iqtisadi təşkilatlar hökumətlərarası təşkilatlardır (dövlətlərarası yaxud çoxtərəfli də adlandırılır). Hökumətlərarası təşkilatlardan savayı, təsnifata dünya təsərrüfat əlaqələrinin inkişafını dəstəkləyən qeyri-hökumət iqtisadi təşkilatları və birlikləri də daxil edilmişdir (şəkil 21.1 və 21.2).
Səkil 22.1. Beynəlxalq iqtisadi təşkilatların təşkilati prinsip əsasında təsnifatı"* ■ г
ерчикова И.Н. Международные экономические организации. М., 2000. С. 46. Gördü3aimüz kimi, burada beynəlxalq iqtisadi münasibətlər sistemində həm ümumi, həm də ayrı-ayrı istiqamətlər üzrə əməkdaşlıq və bunun tənzimlənməsinə cəlb olunmuş çoxsaylı beynəlxalq iqtisadi təşkilatlardan söhbət açılacaq. 650 Şəkil 22.2. Dünya təsərrüfat əlaqələrinin çoxtərəfli tənzimlənməsi sahəsində beynəlxalq iqtisadi təşkilatların təsnifatı* *
Указ. соч. С. 47-48.
22.3. Beynəlxalq təşkilatların iqtisadi fəaliyyətinin ümumi təsviri Beynəlxalq iqtisadi təşkilatlar həm əməkdaşlığın, həm də ticarət və iqtisadiyyat sahəsində çoxtərəfli dövlətlərarası münasibətlərin tənzimlənməsinin mühüm alətidir, razılaşdırılmış məqsədləri, daimi orqanları, habelə təşkilati nonnaları, o cümlədən nizamnaməsi, qərarların qəbulu proseduru və s. mövcuddur. Beynəlxalq tənzimlənmədə qarşılıqlı əlaqələndirmə metodları qismində beynəlxalq təşkilatın işləyib hazırladığı və qəbul etdiyi, icrası onun bütün üzvləri üçün məcburi olan qətnamələr və göstərişlər; hökumətlər arasında bağlanılan çoxtərəfli sazişlər; regional və qeyri-hökumət təşkilatları səviyyəsində razılaşmalar və müqavilələr və s. qəbul olunur. Əməkdaşlıq və onun tənzimlənməsi bazarlarda sabitlik və proqnozlaşdırmanın mümkünlüyü rejiminin əldə edilməsi yolu ilə marağı olan ölkələr arasında dünya təsərrüfatı əlaqələrinin daha da inkişaf etdirilməsi üçün ilkin şərtlərin yaradılmasına yönəlmişdir. Müasir dövrdə iqtisadi əməkdaşlığın çoxtərəfli tənzimlənməsinin əsas istiqamətlərinə bunlar aid edilir; •
marağı olan ölkələr tərəfindən ticari-iqtisadi əlaqələrin müqavilə- hüquqi bazasının, o cümlədən ən mühüm prinsip və normaların yaradılması; •
kompleksinin milli səviyyədə tətbiq olunmasına dair razılaşmaların əldə olunması, iqtisadi siyasətin ayrı-ayrı alətlərindən istifadə edilməsinin çərçivələrinin və imkanlarının müəyyənləşdirilməsi; •
razılaşmaların əldə olunmasına və iştirakçı-dövlətlər, onların birlikləri və qruplaşmaları arasında baş qaldıran mübahisəli problemlərin həllinə şərait yaradan beynəlxalq qurumların yaradılması və daha da inkişaf etdirilməsi; •
ticari-iqtisadi əlaqələrin təşkili sahəsində informasiya və təcrübə mübadiləsi. Dünyada iqtisadi problemlərin müzakirəsinə və tənzimlənməsinə yüksək və ya aşağı səviyyələrdə cəlb olunmuş 100-dən çox beynəlxalq təşkilat var. Onlar tərkibinə, ölçüsünə, funksiyalarına, habelə dünya təsərrüfatı proseslərinə təsiri baxımından fərqlənir. Beynəlxalq təşkilatları müxtəlif meyarlara uyğun olaraq təsnifləşdirmək mümkündür.
Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|