MahirəNərimanqızı
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 196 196 oyatmaq istəyir, «camaat aldanmayın»- deyir, bunlar dərhal Quranın buyurduğu, «İnnə Yəcücə və məcucə müfsidunə filərz»-edərlər. Eyni məxluqlərdir ki, Krım, Türküstan və Bakı faciələrini icad etdilər... Hətta iş o mərhələyə gəlmişdi ki, küçə baqqalları belə bolşevikin, artıq gördükləri «spekulyasion» düşməni olmadığına inanmışdılar, dargörüşlü ittihadçılar da Qarayevin qızıl yalanlarına qapılmışdılar. Düşünürdülər ki, Rusiya gələcək, Ermənistanı ortadan qaldıracaq və ordularını Mustafa Kamal Paşanın yardımına göndərəcəkdir. Yalanın ömrü az olur. Xalq hikmətincə açıq olan bu həqiqət bir daha isbat olundu. Bolşeviklərlə bolşevik təbliğatı aparanların yalanlarına aldanan xalq, Qızıl ordunun Ermənistana təcavüzünü gözlərkən Moskvanın, Ermənistanın istiqlalını tanıdığı xəbəri alındı» (47, 50-51). Göründüyü kimi, aldanan yalnız Azərbaycanın daxilindəki qüvvələr deyildi. Eyni zamanda Azərbaycanın özünə arxa bildiyi Osmanlı dövləti də bu məsələdə yanlışlığa yol verdi. Osmanlı dövlətində bəziləri hesab edirdilər ki, Azərbaycan sovetləşsə də müstəqil dövlət olaraq qalacaq. Ancaq bu belə olmadı. «Adı müstəqil Azərbaycan, özü Rusiyanın federativ bir hissəsi! Daha doğrusu, muxtar bir vilayəti! Millətsevər Azərbaycan türkçülərinin vaxtilə kimsəyə sözlə inandıra bilmədikləri həqiqətləri bolşeviklər işləri ilə isbat etdilər. Xalq həyəcana gəldi. Aldanmış adam qızğınlığı ilə dil və dodağını dişlədi: fəqət iş-işdən keçmiş, ox yaydan çıxmışdı» (47, 52). Bununla da Azərbaycanın qısamüddətli, ancaq şərəfli istiqlal tarixinə, müvəqqəti də olsa, son qoyuldu. Lakin bu mübarizə heç vaxt bitmədi. Əksinə, bu, daima Azərbaycan türkləri tərəfindən davam etdirildi. M.Ə.Rəsulzadə də türklərin heç vaxt mübarizədən geri çəkilməyəcəyini yaxşı bilirdi. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 197 Rəsulzadə inanırdı ki, bu istila uzun müddət davam etməyəcək: «Azərbaycanlılar türkdürlər: türklər də Ergenokon tilsimində iki yüz il qaldılar. Nə qədər çalışırdırlarsa da bir tərəfə çıxamadılar. Geniş dünyaya həsrət qaldılar. Fəqət bir dəmirçinin yaxşılığı kifayət idi ki, türklər dəmir dağları əridib geniş dünyaya çıxsınlar. Əsrimizin Səyavuşu ölmüşsə də onun doğurduğu istiqlal fikri ölməmişdir. Bu fikrin tərəfdarları indiki halda dağlarda, vətənlərindən uzaq məmləkətlərdə, həbsxanaların qaranlıq və rütubətli guşələrində qaçaq, qaçqın, köməksiz, bir halda yaşayırlar. İstiqlal və hürriyyətimizin kövrək əlaməti- o üç rəngli istiqlal bayrağı zahirən yoxsa da, qorxudan bolşeviklik ifadə edən gözlərin önündə olub, ürəkdə onun eşqi çırpınmaqdadır» (47, 54). M.Ə.Rəsulzadə mühacirət həyatı dövründə də milli istiqlal davasını və müsavatçılıq ideologiyasını davam etdirib. Bunu, Rəsulzadənin müsavatçılıq ideologiyasının sonuncu, dördüncü dövrü hesab etmək olar. Bu dövrdə birincisi, Azərbaycanın istiqlal davası idi ki, Rəsulzadə yalnız elmi-siyasi məqalələr yazmaqla kifayətlənmir, həm də əməli işlər görürdü. O, Azərbaycanın istiqlalı uğrunda mübarizə aparan təşkilata rəhbərlik edir, onun ölkə daxilində və xaricində təbliğatını təşkil edirdi. Hətta Azərbaycanın istiqlalı üçün İkinci Dünya müharbəsində mühacir hökumətin lideri kimi Hitlər Almaniyası ilə danışıqlar da aparırdı. İkinci istiqamət daha çox istiqlal davasının ideoloji tərəfi ilə bağlıdır. Rəsulzadə keçdiyi ideoloji yolun nəticəsini ümumiləşdirirdi. Bu yolun ümumiləşdirilməsi isə M.Ə.Rəsulzadənin ideoloji dünyagörüşünün son dayaq www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 198 198 nöqtəsi idi. Rəsulzadənin yeni dövrdə türkçülük, yeni turançılıq, milli solidarizm və s. ideyaları da buraya aiddir. Öncə M.Ə.Rəsulzadənin mühacirət həyatındakı müsavatçılıq ideologiyasıyla bağlı bu dövrdəki istiqlal davasına və bununla bağlı düşüncələrinə nəzər salaq. «Bulunduğumuz mühacirət şərtləri daxilində, Azərbaycan davası naminə birləşmək, milli davanı yaşatmış və yaşadan fikir sistem və nümayəndələrinə hörmət etməklə olur. Bunun üçün hər türlü kiçik hesablardan və hisslərdən sıyırlaraq fikrə önəm vermək lazımdır» (88, s.14). M.Ə.Rəsulzadə qardaş Türkiyədə «Yeni Qafqasiya»nın ilk nömrəsindəki «Atəş çalan Prometey» məqaləsində yazır: «Bəhri-Xəzər sahilindən başlayan ilk mənzərə qüvvətli bir aydınlıq təşkil edirdi. Bu, səmalara doğru yüksələn bir atəş idi. Azərbaycan isminin müsəmməsini təşkil edən atəş, o atəş ki, mədəniyyəti bəşəriyyət ilk əvvəl onun yaxdığı ocaq başında təsis edilmiş. O atəşi müqəddəs ki, «promotey» özünü çalaraq, yer üzünə qaçırdığı üçün hələ əzab çəkməkdə, cəsarət və üsyanının cəzasını görməkdədir» (104, s.3). «Yeni Qafqasiya»da qələmə aldığı başqa bir «Böyük faciə» məqaləsində isə Rəsulzadə yazır: «Böyük faciə! İştə türk tarixçisinin bundan tam 7 sənə əvvəl Bakıda vüqu bulan hadisəyə verəcəyi ən müvafiq bir isim yüz sənəlik bir əsarət, bu dövrdə yaşanan tarixin həyat səhifələri, məhkumiyyət və əsarət!» (105, s.5). M.Ə.Rəsulzadə 1920-ci illərin birinci yarısında Azərbaycanda bolşevik rejiminə qarşı baş qaldıran milli azadlıq hərəkatına diqqətlə yanaşırdı. M.Ə.Rəsulzadə bütün hallarda xalqın nicatını özündə axtarmağa üstünlük verirdi. M.Ə.Rəsulzadə yaxşı bilirdi ki, istər demokratik, istər qeyri-demokratik Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|