MahirəNərimanqızı
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 190 190 əsaslanır və bu baxımdan bizim respublikamız ilk türk dövlətidir» (29, s.77). M.Ə.Rəsulzadə gənc dövlət üçün ən önəmli hal kimi onun iqtisadi cəhətdən ayaq üstə durmağını göstərirdi. Onun fikrincə, müstəqilliyə qovuşmuş Azərbaycan Şərq ölkələri arasında ən inkişaf etmiş bir diyardır. Şərqdə bütün yeniliklər öncə bu ölkədə baş verir. Buna görə də M.Ə.Rəsulzadə bu hökumətin və onun vətəndaşlarının özəlliklərini göstərməyi də unutmurdu: «İnkişafa meylli olduqlarını göstərmək üçün bu kafi deyilmi ki, ilk türk dramaturqu azərbaycanlı, ilk türk bəstəkarı azərbaycanlı, Rusiya türkləri arasında ilk qəzet yaradıcısı azərbaycanlı, məzhəb uzlaşmadığını ilk olaraq ortadan qaldıran yenə azərbaycanlı, əlifba islahatını ilk düşünən azərbaycanlı, nəhayət, islam aləmində ilk dəfə cümhuriyyət elan edən də azərbaycanlıdır... Azərbaycan Cümhuriyyətinin əsas idarəsi bütün vətəndaşlarının bərabər hüquqla yaşaması üzərində qurulmuşdu. Burada hər bir insan möhtərəm şəxs, Azərbaycan vətəndaşı olduğu üçün hüququ saxlanırdı» (47, s.40). Dinindən və millətindən asılı olmayaraq ölkənin bütün vətəndaşlarına eyni gözlə baxan Cümhuriyyətin qurulmasında müstəsna rol oynayan Rəsulzadə deyirdi ki, əgər Azər- baycanda milli hökumət möhkəmlənərsə, ölkədə istənilən müsbət ideyalar həyata keçəcək. Mütəfəkkirin fikrincə, bu zaman Rusiyadakı inqilabın Azərbaycana təsiri də azalmış olacaq. Yəni bu zaman Moskva bolşevikləri milli hökumətə təsir etmək gücündə olmayacaqlar: «Rusiya inqilabi-əzəmi, hər nə deyirlərsə desinlər, qətiyyən iflas etmədi. Rusiyada inqilab nə yapacaqdır? Bu sualla «Böyük Rusiya» fikri ilə məsum olan rus inqilabçıları nöqteyi-nəzərindən deyil, www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 191 inqilabın kəndi təbiəti təhlil edərək cavab verməlidir... Bili- yoram əfəndilər ki, Azərbaycan Rusiya inqilabının vəz etmiş olduğu müsbət nəzəriyyələrlə elan etdiyi əqanimi-hürriy- yətdən son dərəcə istifadə edəcəkdir. İştə müstəqil bir Azər- baycan: siyasətin kəsbi-hürriyyət və istiqlal edəcək Azərbay- canda ictimai hürriyyətlər və hüquq-bəşərə aid düsturlar, hər halda, müstəbid Rusiya zamanından daha geniş, daha müsaid olacağına şübhə etməm. Hətta əfəndilər söyləmək istərəm ki, Azərbaycan Qafqasiyada ən hürriyyətpərvər və inqilabçı təsəvvür olunan Gürcüstandan daha məsuddur. Çünki burada bizim daxili hürriyyətlərimizə icrai-nüfuz edən və edəcəyi mütəsəvvir bulunan qüvvət yabançı bir qüvvət deyil, öz qüvvətimizdir» (46, 41). Azərbaycan parlamentinin açılışında (7 dekabr 1918-ci il) Milli Şuranın sədri, Azərbaycan Cümhuriyyətinin qurucusu və ideoloqu Məhmməd Əmin Rəsulzadənin söylədiyi nitqdən bəzi məqamlara toxunmaq da yerinə düşərdi: «Rusiyada zühur edən inqilabi-kəbir (böyük inqilab) digər həqiqətlər arasında bir həqiqəti-bahirəyi (aydın həqiqəti) də elan etmiş idi. Bu həqiqət millətlərin hürriyyət haqqı və istiqlalları idi. Rusiya inqilabı təbiətində mövcud olan ruha sadiq qalaraq təbii yolu ilə inkişaf etsə idi, millətlərin hüququnu təmin ilə muxtariyyətlərdən mütəşəkkil azad və demokratik bir Rusiyanı bir an əvvəl təsis edəcəkdi. O vaxt təbii idi ki, Rusiyada yaşayan müsəlmanların da siyasi həyatları digər məhkum millətlərlə bərabər, başqa bir təriqdə (yolda) cərəyan edəcəkdi. Millətlər öz müqəddəratının təyinini çox səmimi bir surətdə Rusiya Məclisi-Müəssisaınıdan gözlədilər. Ancaq Rusiyada inqilab və demokratiya namına (adına) zühur (ortaya çıxan) www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 192 192 edən məkus (geri dönmüş) bir istibdadın nə kimi xarabalıqlar yaratdığını bilirsiniz. İnqilab namına hökmfərma (hakim) olan anarxiya və millətlərin hüquq elanından sonra verilən qatı mərkəziyyətçilik Zaqafqaziya millətlərini öz başlarının çarəsinə baxmağa sövq etdi» (42, 89). Rəsulzadə parlamentdəki çxışına davam edərək deyir: «Əfəndilər, bilirsiniz ki, bizim Rusiya cəmaətinə qarşı heç bir ədavətimiz və nifrətimiz yoxdur. Bezar olduğumuz Rusiya çarizm Rusiyası, Rusiya istibdadır. Rusiyaya nifrətimiz Rusiya istibdadı altında inləyən Rusiya cəmaətinə nifrət demək deyildir. Bizcə, mənfur olan Rusiya, millətlər əzən və hüquqlarını verməyən rəsmi Rusiyadır. Hər bir millət müstəqil və hürr olmalı, hürr olduqdan sonra digər millətlələ ürəyi istədiyi kimi ittifaq bağlamalıdr. Bütün dünya millətlərinin «Cəmiyyəti-Əqvam» (Millətlər Cəmiyyəti) vücuda gətirməsi bizim ən əziz fikirlərmizdəndir. Bu «federasyon»çılarla deyil, təbii bir meyil və arzu ilə hasil olmuşdur (Alqışlar)… Biz Rusiyanın sədaətini istəriz, Rusiya cəmaətini sevəriz, ancaq öz istiqlalımızı da əziz tutarız! (Alqışlar). Cəbr ilə qəbul edilən bir şeydə qətiyyən səadət olmaz, çünki səadət hürriyyət və istiqlaldadır! (Alqışlar). Bax bunun üçün əfəndilər, müstəqil Azərbaycanı təmsil edən üçboyalı bayrağı Milli Şura qaldırmış, türk hürriyyəti, islam mədəniyyəti və müasir Afropa iqtidarı-əhraranəsini (özgürlüksevərliyini) təmsil edən bu üçboyalı baryaq daima başımızın üstündə ehtizaz (dalğalancaqdır) edəcəkdir. Bir dəfə qaldırılmış bayraq bir daha enməyəcəkdir! (Məbuslar (millət Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|