Мащмуд аллащманлы
Yüklə 41,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
198 Axsaq Laçın Molla Cüməyə xəbər göndərir ki, oğluma toy edirəm, arzum budur ki, toyu sən çalasan, ona görə də heç kimə söz vermə və kənddən də çıxma, bu günlərdə ismarışı alan kimi gələrsən. Molla Cümə ona inanır və oturub evdə gözləyir. Ancaq günlər keçir, heç bir xəbər-ətər çıxmır. Bir gün Molla Cümə yanında da şagirdləri Şəkiyə gəlir. Qulağı çalır ki, Axsaq Laçın toyunu eləyib qurtarıb. Toya Şəkinin Səbətli kəndindən Aşıq Dülgəroğlu çağrılıb. Dülgəroğlu milliyyətcə ermənidir, ancaq şeirlərini azərbaycanca qoşub, sazda da çox gözəl çalıb- oxuyur. Aşıq həcvlərində varlıları, zülmkarları birbaşa adı və ləqəbilə tənqid edirdi. “Axsaq Laçın”a da Molla Cümənin kini, nifrəti həddini aşır. Ona görə də bəzən ədəbdən kənar sözlər işlədir. Şirəli, axıcı, xalq dilinin poetik zənginliklərindən istifa- də ilə qoşulan həcvlər az bir zamanda xalqın dilində əzbər olurdu. Bu həcvlər, əlbəttə, bir sənətkarın şəxsi, necə deyərlər, giley-güzarı deyildi, el tənəsi, el qəzəbi, el nifrəti idi. Ağsaq- qalların dediyinə görə, aşığı el içərisində hörmətdən salmaq istəyən varlılar, dindarlar özləri hörmətdən düşür və el içərisində bədnam olurdular. Haqqında bəhs etdiyimiz bu həcvin yaranmasına səbəb olan bu əhvalat Molla Cümənin tərcümeyi-halı ilə bağlı başqa bir hadisə ilə əlaqədardır. Onu da buraya əlavə edək. Molla Cümə Axsaq Laçının onu ələ saldığını, ona mənəvi zərbə vurduğunu biləndən sonra Şəkidə, şagirdləri də yanında olan çayxanalardan birinə girir. Demə, toyu çalıb kəndə qayıdan Dülgəroğlu yolüstü həmin çayxanaya gəlibmiş, camaatın xahi- şilə çalıb-oxuyurmuş. Bu vaxta qədər Dülgəroğlu Molla Cümə- ni görməmiş və tanımayırmış, yalnız adını eşitmiş və bir çox şeirlərini də bilirmiş. Uzaqdan qiyabi surətdə Dülgəroğlu hələ gənc, istedadlı Cüməyə böyük rəğbət və hörmət bəsləyirmiş. Bu səbəbdən Molla Cümənin gəlişinə heç məhəl qoymur, əhəmiyət vermir. Hətta salamını da belə almır. Onun bu hərəkətindən Molla Cümə təsirlənir. Aşıq Məhəmməd Həsrə- 199 tovdan yazıya aldığımız “Dost gərək əzəl deyə dosta salam əleyküm” misrası ilə başlayan divanisini oxuya-oxuya məclisə daxil olur. “Molla Cümə şagirdindən usta salaməleküm” deyə sözünü tamamlayır. Dülgəroğlu Cüməni tanıyır, yaxına gəlir, görüşür, şad olur, məclis yenidən qızışır. Cümə maraqlı, təsirli və hazırcavab sözlərilə tamaşaçıları, hətta Dülgəroğlunu da valeh edir. Onda Dülgəroğlu təklif edir ki, çayxanada yığılan bütün nəmər Molla Cüməyə çatsın. Ancaq Molla Cümə heç nəyə məhəl qoymayıb şagirdlərilə birlikdə çayxananı tərk edir. Molla Cümənin geniş əhatəli yaradıcılığındakı həcvlərin nəşri və tədqiqi həm aşığın dünyagörüşünün, həm də XIX əsr aşıq poeziyamızın bir sıra özünəməxsus xüsusiyyətlərinin aşkarlanmasında mühüm əhəmiyyəti ola bilər. 1990 Molla Cümənin əsərlərində işlənən tarixi, əfsanəvi, əsatiri şəxs və obrazlar Adəm – Tanrının gildən yaratdığı ilk insandır, bəşəriy- yətin atası sayılır. O, həm də ilk peyğəmbərdir. Allah Adəmdən sonra Həvvanı yaratmış və hər ikisi cənnətə göndərilmişdir. Onlar şeytanın sözü ilə qadağan edilən buğdanı yedikləri üçün cənnətdən çıxarılmışdır. Bilqeys – Yəmən ölkəsinin qədim Səba şəhərində hökmdar olmuş, şəhəri abad edərək onu şöhrətləndirmişdir. Bilqeys Süleyman peyğəmbərin şan-şöhrətini, müdrikliyini eşitmiş, onu ziyarət etmək üçün Fələstinə gəlmiş, öz məsləkini qurban verərək peyğəmbərə məhəbbət bağlamışdır. Bilqeysin Süleymanla məhəbbət macəraları bütün Şərqə yayılmışdır. Bilqeysin adı məhəbbət, sədaqət rəmzi kimi hədislərdə, qədim hekayətlərdə və başqa mənbələrdə çəkilmişdir. 200 Bubbu quşu – nağıllarda olan Hüd-hüd (şanapipik) quşudur. Ona Süleymanın quşu da deyilir. Çünki bu quş guya Süleyman peyğəmbərlə Bilqeys arasında xəbər aparıb gətirir, Bilqeysin sirlərini açırmış. Qaf – Əfsanəvi Simurq quşunun yaşadığı ehtimal olu- nan dağın adıdır. Belə bir mülahizə də var ki, Qaf Qafqaz dağıdır. Qarun – Əsatirlərdə həddindən artıq dövlətli və həm də xəsis bir surət kimi təsvir olunur. Eramızdan əvvəl yaşamışdır. Əvvəllər çox yoxsul olan Qarun yəhudilərin peyğəmbəri Musa- nın vasitəsilə böyük mal-dövlət sahibi olmuşdur. Qarun mal- dövlətindən zəkat verməkdən boyun qaçırdığı üçün Musanın bədduası ilə guya bütün sərvəti ilə diri-diri yerə batmışdır. Qara daş – Kəbədə göydən gəlmiş olan müqəddəs bir daşdır, ziyarətçilər mütləq onu öpməlidirlər. Davud – Süleyman peyğəmbərin atasıdır. Davudun o qədər gözəl səsi var imiş ki, oxuyanda bütün heyvanlar, quşlar toplaşıb onu dinlərmişlər. Zəm-zəm – Kəbənin yanında bir su quyusudur. Müsəl- manların əqidəsinə görə onun suyu müqəddəsdir. Əyyub – İslam mənbələrinin birində söylənir ki, Əyyub adında bir peyğəmbər olub. O, çox varlı imiş və Allahı çox sevirmiş. Məlaikələr onun paxıllığını çəkərək allaha deyir: “Əyyuba hədsiz var-dövlət verdiyinə görə səni çox sevir”. Allah Əyyubu imtahana çəkir, əvvəl əmlakını, sonra övladını və nəhayət sağlamlığını əlindən alır. Bunlara baxmayaraq Əyyub Allaha olan məhəbbətini daha da artırır, Allah yenə onu mükafatlandırır. Hətta Əyyubun bədəninə qurd da düşür. An- caq o yenə də Allaha inamını itirmir. Ənqa – Əfsanəvi bir quşdur, guya Qaf dağında yaşayır, tükləri zərif, boynu uzun, üzü insan üzünə bənzəyən və hər bir heyvandan bir əlaməti olan bir quşdur. Yaşadığı ərazidə nə qədər quş, heyvan varsa hamısını ovlayırmış, heyvan olmadıq- da isə insanları aparırmış. Əsatirə görə xalq peyğəmbərə müra- Yüklə 41,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|