~ 112 ~
temperatur torpağın möhkəm qızmasına və həmin hərarətin uzun
müddət torpaqda saxlanmasına səbəb olduğundan zirzəmilərdə
temperaturu tənzim etmək üçün onlar nisbətən dərin tikilməlidir.
Göründüyü kimi, cənub rayonlarında belə zirzəmilərin tikintisi
çətin və baha baĢa gəlir. Temperaturun illik dəyiĢməsi, həmçinin
iqlimdən, torpağın tərkib və quruluĢundan və s. asılıdır. Ona görə
də zirzəmi tikməzdən əvvəl həmin torpaq sahəsi tədqiq edilməli və
müxtəlif dərinlikdə temperaturu müəyyənləĢdirilməlidir. YaxĢı
zirzəminin təqribi dərinliyi Ģimalda 5 m, cənubda 8 m-dən az
olmamalıdır. Dərin zirzəmilərin tikintisi (xüsusilə qrunt suları üzdə
olduqda) çox zəhmət tələb etdiyindən, son zamanlar yarımyerüstü
və yerüstü Ģərab saxlayıcılarının tikintisi əsas yer tutur (Ģəkil 4.1).
Şəkil 4.1. Şərab saxlayıcıları
~ 113 ~
ġərab saxlayıcılarının hündürlüyü 4 m olmaqla, orada qablar 3-4
mərtəbədə yerləĢdirilə bilər. DöĢəmə yuyuntu sularının tez axıb
getməsi üçün hər 1 metrə 1 sm maili vəziyyətdə qurulur. ġərab
saxlanan və yetiĢdirilən binalar temperatur, nəmlik, havalandırma
və sanitariya vəziyyətinə görə müəyyən tələblərə cavab verməlidir.
Temperatur. Binaların temperaturu Ģərabın saxlanması və
yetiĢməsi zamanı gedən oksidləĢmə-reduksiya reaksiyalarına
böyük təsir göstərir. AĢağı temperaturda (məsələn, 10
0
C-dən aĢağı)
Ģərab gec yetuĢməklə, zərif dad və buket yaranır. Yüksək
temperaturda (məsələn, 16
0
C-dən yüksək) isə əksinə, yetiĢmə
surətlənməklə, Ģərab dad və buketində olan zərifliyi itirir. Bundan
baĢqa, yüksək temperatur,xəstəlik törədici mikroorqamizmlərin
inkiĢafına səbəb olur.
ġərabı yetiĢdirmək üçün daha əlveriĢli temperatur 10-15
0
C
arasındadır. Bu, Ģərabın tipindən asılı olaraq dəyiĢə bilər. Belə ki,
süfrə Ģərabları nisbətən aĢağı temperaturda (məsələn, ağ süfrə 8-
11
0
C) yetiĢdirildiyinə baxmayaraq, tünd və desert Ģərablar bir
qədər yüksək yüksək temperaturda (16-18
0
C) yetiĢdirilir.
Rütubət. ġərab yetiĢdirilən binalar nə çox quru, nə də nəm
olmamalıdır. Quru olduqda spirt itkisi çox olur (əsasən palıd
qablarda), nəm olduqda isə kif göbələkləri çoxalaraq, Ģəraba
yoluxur. Bunlar isə normal Ģərab alınması üçün arzu olunmazdır.
Havanın nisbi rütubəti 85% olduqda, Ģərab yetiĢdirmək üçün
normal hesab olunur.
Havalandırma. ġərab saxlanan binaların havası təmiz, təzə və
sakit olmalıdır. ġərab kənar iyi çox asanlıqla qəbul etdiyindən,
havanın tam təmizliyinə nail olmaq lazımdır. Ġsti olması və
havanın sakit qalması, hətta normal nəmlikdə belə, kif
göbələklərinin sürətlə binanı bürüməsinə səbəb olur. Bu isə
Ģərabda xoĢagəlməz kif iyi və təminin yaranmasına gətirib çıxarır.
Bunun qarĢısını almaq üçün binalar daim havalandırılmalıdır.
Lakin havanın güclü axını da yol verilməzdir. Çünkü, bu zaman
Ģərabda buxarlanma və oksidləĢmə prosesləri surətlənir.
Ona görə də binaların havalandırılması prosesinin normal
getməsinə çalıĢmaq lazımdır. Havalandırmaq üçün təbii və suni
~ 114 ~
havalandırıcılardan istifadə edilir. Binaları suni havalandırmaq
üçün ventilyatorlar geniĢ tətbiq olunur.
ġərab zavodlarında su təchizatı elə təĢkil edilməlidir ki, soyuq
və isti su binanın bütün yerlərinə verilə bilsin. Su, avadanlıqları və
döĢəməni yumaq üçün kifayət etməlidir. Hər bir istehsalat
binasında isti və soyuq su ilə əlləri yumaq üçün yerlər
qoyulmalıdır.
ġərab zavodlarının istehsalat binalarında yuyuntu sularını
axıtmaq üçün iki müxtəlif çirkab sularının axıdılma sistemi
yaradılir ki, bunlar çirklənməmiĢ (qazanxanadan, soyuducu, isidici
qurğulardan və s.) və çirklənmiĢ (tualet, duĢ, avadanlıq və
döĢəmələrin yuyulmasından, mexaniki hissələrdə çirklənmiĢ və s.)
suların axıldılmasına xidmət edir.
Binaların profilaktika və gigiyinası. ġərab saxlanan və emal
edilən bütün binalarda təmizlik olmalıdır. ġərabın saxlanması və
iĢlənməsi ilə əlaqədar olmayan bütün əlavə əĢyalar binadan kənar
edilməlidir. Çünki, bu əĢyalar binaların kif göbələyi və sirkə
bakteriyalarına yoluxmasında mənbə rolu oynayır.
Qablar Ģərabla birlikdə, həmiĢə təmiz olmalıdır. Hər dəfə qabın
baĢı doldurulduqda, onun təmizliyinə baxıĢ keçirilir.
ġərab saxlanan binalarda kif göbələklərinin yayılmasının
qarĢısını almaq üçün, ilkin emal zavodlarında olduğu kimi, 10-15
faizli göydaĢ qarıĢdırılmıĢ əhənglə ağardılma aparılır. Binaların
havasını dezinfeksiya etmək üçün (havada həmiĢə kif göbələkləri
və bakteriyaların sporları olduğundan) kükürdlə tozlandırma
aparılır. Tozlandırma əsasən istirahət günündən qabaqkı gecə
aparılır. Ġstirahət günündən sonra iĢə çıxdıqda binalar havalandırılır
və bundan sora oraya iĢçilərin daxil olmasına icazə verilir.
4.3. Texnoloji qablar
Texnoloji qablar bir sıra əlamətlərinə görə qruplaĢdırılır:
vəzifəsinə (Ģərab materiallını saxlamaq, kupaj və iĢləmək üçün),
materialına (ağac,metal, dəmir-beton, plastmas), tətbiq olunan