14
qərar qəbul edilmədiyi hallarda cərrahi müdaxiləyə göstəriş verilə
bilər.
Vərəmin residiv vermə riski. Bir sıra hallarda, bakteriya ifrazının
dayanmasına baxmayaraq, polirezistent vərəmli xəstələrdə iri
tuberkuloma və qalın divarlı kavernalar şəklində qalıq dəyişikliklər
formalaşa bilər və bunlar gələcəkdə vərəmin residivinə səbəb ola
bilər. Belə hallarda residivin qarşısının alınması məqsədi ilə cərrahi
müdaxiləyə ehtiyac əmələ gələ bilər.
Vərəmin fəsadları. Bu qrup xəstələrdə cərrahi müalicəyə göstəriş
vərəmin fəsadlarının əmələ gəlməsi zamanı ortaya çıxa bilər.
ÇDD və ya GDD vərəm və cərrahiyyə
1-ci sıra vərəm əleyhinə dərmanlarla müalicənin nəticələri
qənaətbəxş olmadığı hallarda 2-ci sıra vərəm əleyhinə dərmanlardan
maksimum geniş şəkildə istifadə olunur. Lakin son illərdə onların
effektivliyinin azalması meyilləri müşahidə olunur. Bu səbəbdən belə
xəstələrin müalicəsində cərrahi müdaxilənin rolu kəskin şəkildə artır.
Fəsadların yüksək riskinə baxmayaraq bəzi xəstələr üçün cərrahi
müdaxilə seçim üsulu kimi qalmaqdadır. Ümumiyyətlə, ÇDD/GDD
olan xəstələrə cərrahi müdaxilə müalicənin effektinin artmasına və
onların sağ qalmaq ehtimalının artmasına imkan verir.
ÇDD olan xəstələrin müalicəsi zamanı cərrahi müdaxilə üçün
göstərişlər digər DD formalarda olduğu kimi müəyyənləşdirilir:
Müalicənin uğursuzluğu riski
Vərəmin residiv vermə riski
Vərəmin fəsadlaşması
ÇDD və GDD olan hər bir xəstənin müalicə proqramının
tərtib
edilməsində proqnozlaşdırmanın rolu çox böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
15
HƏSSASLIĞI SAXLANILMIŞ VƏ
MONO- VƏ POLİREZİSTENT VƏRƏM XƏSTƏLƏRDƏ
CƏRRAHİ MÜALİCƏ ÜÇÜN GÖSTƏRİŞLƏR
Bu qruplarda cərrahi müalicəyə göstərişlər bir-birindən
fərqlənmir və aşağıdakı hallarda yaranır:
VMB-nin 1-ci sıra dərmanlara həssaslığı spektrinin saxlandığı
xəstələrin müalicəsində uğursuz nəticə olduğu hallarda:
müalicə kursunun son ayında bakterioloji müayinələrin nəticələri
müsbət olduqda və ya vərəm prosesinin fəallığının saxlanmasını
təsdiq edən klinik və rentgenoloji əlamətlər müşahidə olunduqda.
Belə halları proqnozlaşdırmaq olduqca çətindir və buna görə də
cərrahi müdaxilə haqqında qərar dərman müalicəsinin uğursuz
olduğu sübut ediləndən sonra verilməlidir.
Ağciyərlərdə yüksək residiv vermə riski olan
qalıq dəyişikliklər:
diametri 2 sm-dən böyük olan tuberkulomalar və diametri
4 sm-dən böyük, divarlarının qalınlığı isə 1 mm olan kavernalar.
Qalıq dəyişikliklərin formalaşmasının proqnozlaşdırılması
çətindir və buna görə də ağciyərlərdə vərəm prosesinin müsbət
rentgenoloji dinamikası dayanandan sonra cərrahi müdaxilə
barəsində qərar qəbul edilə bilər. Cərrahi müdaxilə ilk 4-6 ay
müddətində tətbiq olunmalıdır.
Vərəmin fəsadları: spontan pnevmotoraks, plevranın empieması,
ağciyər qanaxması. Vərəmin fəsadlarının müalicəsi vərəm
əleyhinə intensiv kimyəvi terapiya fonunda aparılmadığı hallarda
qeyri-effektivdir. Vərəmin fəsadlarının cərrahi müalicəsi ardıcıl
olaraq sadədən (plevral punksiya, drenaj) mürəkkəbə doğru
(plevral boşluğun tamponadası ilə torakostomiya, torakoplastika,
mioplastika, plevropnevmonektomiya və s.) aparılmalıdır.
ÇDD, GDD OLAN AĞCİYƏR VƏRƏMİ XƏSTƏLƏRİNDƏ
CƏRRAHİ MÜALİCƏ ÜÇÜN GÖSTƏRİŞLƏR
ÇDD və GDD olan ağciyər vərəmi xəstələrinin cərrahi
müalicəsinə dair üç əsas qrup göstəriş mövcuddur:
I.
Müalicənin uğursuz olmasının yüksək ehtimalı
Müalicədən əvvəl həkimlər konsiliumu “Uğursuz nəticələri
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
16
səciyyələndirən risk amilləri” bölməsində göstərilmiş risk amillərinin
qiymətləndirilməsi əsasında müalicə nəticələrinin proqnozunu tərtib
edir. Proqnoz əlverişli olduğu halda cərrahi müalicə təyin edilir.
Cərrahi müdaxilə müalicənin başlanğıcından sonra 2-6 ay ərzində,
yəni vərəmin fəallığının maksimal azaldığı dövrdə aparılır. Cərrahi
müdaxilələrin aparılma müddəti aşağıda “Cərrahi müdaxilələrin
aparılması müddətləri” bölməsində verilmişdir (bax: səh.17).
Cərrahi müalicə “Ağciyər vərəmi olan xəstələrdə cərrahi
müdaxilələrin aparılmasına dair əks-göstəriş” bölməsində verilmiş
halların olmadığı təqdirdə aparılır (bax: səh.19).
II.
Vərəm residivinin yüksək ehtimalı
Kimyəvi terapiya nəticəsində gələcəkdə vərəmin residivinə səbəb
ola biləcək böyük qalıq dəyişikliklərin formalaşması cərrahi
müalicəyə göstəriş hesab olunur. Bunlara bakteriya ifrazının
dayanmasına baxmayaraq qalın divarlı iri kavernaların formalaşması
aiddir
10
. Aşağıdakı dəyişiklikləri cərrahi müdaxiləyə göstəriş kimi
qəbul etmək olar: diametri 4 sm-dən böyük və divarları 1 mm-dən
qalın olan kavernalar və diametri 2 sm-dən böyük olan
tuberkulomalar.
III.
Vərəmin fəsadları
ÇDD vərəmin fəsadları müşahidə olunduqda təcili cərrahi
müdaxiləyə göstərişlər əmələ gələ bilər.
Pnevmotoraksın və/və ya plevranın empieması zamanı plevral
punksiyaların və/və ya plevral boşluğun drenaj edilməsi tövsiyə
olunur. Bu tədbirlər səmərə vermədikdə torakostomiya vasitəsi ilə
açıq drenajın və bronxo-plevral fistulların tamponadasının aparılması
haqqında fikirləşmək lazımdır. İrinli iltihab ləğv edildikdən sonra
yekunlaşdırıcı cərrahi müdaxilələrin – plevrektomiya, ağciyər
rezeksiyası, torakoplastika və s. aparılması barədə qərar vermək
lazımdır.
Ağciyər qanaxmaları zamanı hipotenziv və hemostatik terapiya
təyin edilir. Asfiksiya təhlükəsi yaranan hallarda bronxların sərt
bronxoskopiya ilə müvəqqəti selektiv tamponadası aparılır. Bu
prosedurun qeyri-effektivliyi zamanı həyati göstərişlər əsasında
ağciyərin təcili rezeksiyası məsələsi nəzərdən keçirilməlidir.
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.