Бярдя шящяринин ъоьрафи, сийаси вя мядяни тарихи
7
ticarət mərkəzi, bazar kompleksi, məktəb binaları, xəstəxana və
poliklinikalar, çoxmərtəbəli ictimai və məişət xidməti binaları,
körpülər və s. vaxtilə şəhərin həyatını dövrün inkişaf
səviyyəsinə uyğun yeniləşdirmişdisə, bu böyük işləri layiqincə
davam etdirən Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin
şəxsi təşəbbüsü və göstərişi ilə son dövrlərdə burada tikilmiş
olimpiya idman kompleksi, Heydər Əliyev muzeyi, akademik
Zərifə Əliyeva adına orta məktəb, ictimai binalar, istehsal
müəssisələri, salınmış parklar və görülmüş çoxsaylı abadlıq
işləri və s. Bərdə üçün daha geniş inkişaf perspektivləri
açmışdır. Bütün bunlar Bərdənin müasir quruculuq tarixidir və
gələcək xüsusi tədqiqatların mövzusudur.
Bunlarla yanaşı, aşağıdakıları da qeyd etməyi özümüzə
borc bilirik:
Bərdənin qədim tarixini və zəngin ənənələrini yaşadan
əhalinin gözündə doğma şəhərin inkişaf edib çiçəklənməsində
əvəzsiz tarixi rolu olan Ulu Öndər Heydər Əliyev və cənab
İlham Əliyev misilsiz insanlardır. “Qarabağın bütün guşələri, o
cümlədən Bərdə mənim üçün daha doğma, daha əzizdir” deyən
Ulu Öndərin Bərdəyə məhəbbəti ilə Bərdəni Azərbaycanın
dilbər guşəsi adlandıran, onun Azərbaycanda xüsusi yeri
olduğunu, həmçinin hər bir azərbaycanlı üçün doğma yer,
doğma məkan olduğunu vurğulayan cənab İlham Əliyevin
Bərdənin çox inkişaf edib gözəlləşməsindən, abadlaşmasından
keçirdiyi xüsusi fərəh arasında birbaşa bağlılıq var. Sürətlə
inkişaf edən Bərdədə böyük işlər görülməsinə şad olduğunu
dəfələrlə bildirən cənab İlham Əliyev xalqımızın ümummilli li-
deri Heydər Əliyevin Bərdəyə göstərdiyi qayğı və xüsusi
münasibətə dərin hörmətlə yanaşdığını və buna sadiq olduğunu
dönə-dönə nümayiş etdirir.
Бярдя шящяринин ъоьрафи, сийаси вя мядяни тарихи
8
Bərdəlilər xalqımızın Ulu Öndəri Heydər Əliyevin yolunu
saxlayanları, Heydər Əliyev kursuna sadiq və etibarlı insanları
da ağırlayır, yüksək qiymətləndirirlər. Bu cür ali keyfiyyətlərə
malik insanlar hörmətli cənab Prezident İlham Əliyevin
komandasında yetərincədir. Bu komandada Heydər Əliyev
kursuna sadiqliyi ilə seçilən və Qarabağ camaatının, eləcə də
bərdəlilərin xüsusi rəğbət bəslədiyi Heydər Əliyev Fondunun
prezidenti, YUNESKO-nun xoşməramlı səfiri, millət vəkili
Mehriban xanım Əliyevanı, Daxili İşlər Naziri cənab Ramil
Usubovu qeyd etməmək, düşünürük ki, ilk növbədə elimizin
istəyinə qarşı ədalətsizlik olar – el gözü tərəzidir.
2006-cı ilin ortalarında Bərdə İH başçısının AMEA-nın
prezidenti akademik M.K.Kərimova Bərdə şəhərinin salınma
tarixi barədə məlumat almaq üçün müraciəti ilə əlaqədar olaraq
AMEA Tarix İnstitutunun direktoru AMEA-nın müxbir üzvü,
professor Y.M.Mahmudovun, Arxeologiya və Etnoqrafiya
İnstitutunun direktoru tarix elmləri doktoru M.A.Rəhimovanın
razılığı ilə tarixçi və arxeoloqlardan (AMEA-nın müxbir üzvü,
t.e.d., professor İ.A.Babayev, t.e.d.Q.Ə.Hacıyev, t.e.d. A.M.
Məmmədov) ibarət elmi-tədqiqat qrupu yaradıldı və Bərdə
şəhərinin əsasının qoyulduğu tarixi dəqiqləşdirmək məqsədilə
şəhərin qədim yerində arxeoloji qazıntı işləri aparıldı.
Bərdə şəhərinin 2500 il tarixə malik olması sübuta yetiril-
di.
Təqdim olunan bu əsər «Bərdə şəhərinin tarixi (e.ə. III
əsr–b.e. XVIII əsri)» monoqrafiyasından fərqli olaraq
Azərbaycanın əzəli-əbədi torpağı olan Qarabağ bölgəsinin
qədim şəhəri Bərdənin yaranması və inkişafına dair yeni
materialların da daxil edildiyi antik, orta əsrlər və yeni dövr (e.ə.
IV əsr – b.e. XIX əsri) tarixini əks etdirən ikicildliyin I cildidir.
Бярдя шящяринин ъоьрафи, сийаси вя мядяни тарихи
9
Üzərində iş gedən II cild də yaxın zamanlarda işıq üzü
görəcəkdir.
Məqsədimiz doğma vətənimizin, qədim və zən-gin tarixə
malik şəhərimizin tarixini obyektiv yazıb oxuculara təqdim
etməkdir. Buna nə dərəcədə nail olduğumuzu isə hörmətli
həmkarlardan və oxuculardan eşitmək ümidindəyik.
Yeri gəlmişkən, vaxtında araşdırılmaması səbəbindən
erməni ideyapərdazları pərxaşlıq yazılarında Bərdəni də uydur-
ma «Şərqi Ermənistan», «əzəli erməni torpaqları» daxilinə
«qatmışlar» və bu saxtakarlıqları genişləndirməkdə davam
edirlər. Söz yox ki, erməni təbliğatçılarının yazdıqları o qədər
cəfəngdır ki, tarixdən az-çox xəbərdar olan hər kəs həmin
yazıları oxusa, onların uydurma olduğunu anlamaqda çətinlik
çəkməz.
Biz təmkin və dözüm nümayiş etdirərək ermənilərin
yazdıqları cəfəngiyatlara detallarına qədər cavab vermək
fikrindən yan keçirik. Onlara ən tutarlı cavab Azərbaycanın
Qarabağ bölgəsinin qədim şəhərlərindən biri olan Bərdənin ob-
yektiv, elmi mənbələrə əsaslanaraq yazlmış bu tarixidir. Güman
edirik ki, onlar da bu əsəri oxuyub uydurduqları yalanlardan
usanarlar – beş min illik dövlətçilik tarixi olan türk
torpaqlarında özlərinə qədim məskən axtarmazlar.
Бярдя шящяринин ъоьрафи, сийаси вя мядяни тарихи
10
GİRİŞ
Azərbaycan dünyanın
ən qədim yaşayış
məskənlərindəndir. Azərbaycan həm də ulu tarixə malik şəhərlər
diyarıdır. Həmin şəhərlərdən biri də vaxtilə ölkənin siyasi, iqti-
sadi və mədəni mərkəzi – paytaxtı olmuş Bərdədir. Bərdə orta
əsrlərdə Yaxın və Orta Şərqin nəhəng şəhərlərindən olmuşdur.
Azərbaycanda qədim və orta əsr şəhərlərinin yaranması və
əsas inkişaf xüsusiyyətləri, şəhərin quruluşu, ictimai həyatı,
hərbi-strateji mövqeyi, inzibati-idarə üsulu, sənətkarlıq və
ticarəti, mədəniyyəti, xarici əlaqələri və şəhər həyatı ilə bağlı
digər məsələlər tarix elmimiz üçün vacib, habelə mühüm elmi
axtarışlar tələb edən məsələlərdir.
Mənbələr, arxeoloji materiallar və etnoqrafik müşahidələr
əsasında aparılmış tədqiqat Bərdənin çoxəsrlik və zəngin tarixə
malik olması qənaətinə gəlməyə imkan verir. Cənubi Qafqazda,
qədim və beynəlxalq ticarət yollarının kəsişdiyi yerdə yaranaraq
inkişaf etmiş Bərdə şəhəri Azərbaycan xalqının iqtisadi, siyasi
və mədəni həyatında mühüm rol oynamışdır. Bərdə orta
əsrlərdə, mənbələrin dili ilə desək, «Arranın anası»
olmuşdur.Yeri gəlmişkən, ərəb mənbələrində indiki Cənubi
Azərbaycan “Azərbaycan”, Albaniya isə “Arran”
adlandırılmışdır.
Əsər Bərdə şəhərinin eramızdan əvvəl I minilliyin sonun-
dan bizim eranın XIX əsrinədək tarixini əks etdirir. Bu
Dostları ilə paylaş: |