Microsoft Word din ve devlet elaqeler doc
Yüklə 482,98 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BİRİNCİ HİSSƏ DİN-DÖVLƏT MÜNASİBƏTLƏRİ 1. DÖVLƏTİN DİNİ
- “Dində məcburiyyət yoxdur; artıq doğru ilə əyri bir-birindən yetərincə ayrılmışdır. Bundan sonra kim zalımları (onların hakimiyyətini) tanımayaraq
“əsirlik”, başqa sözlə “qeyd-şərtsiz boyun əymək”dir. Allahdan başqasına ibadət etməmək, Ondan başqa heç kimə qeyd-şərtsiz boyun əyməmək deməkdir. Amma dini bir təzyiq vasitəsi kimi istifadə etməyə çalışanlar labüd olaraq ilk növbədə onu peyğəmbərlərin göstərdiyi istiqamətdən sapdıraraq tanınmaz hala gətirmişdir. Onlar dini fərdi müstəvidən çıxarıb təşkilati müstəviyə köçürmüş, insanları dinə qəbul etmə və dindən çıxarma tədbirlərini mərasim halına salaraq, əqidələri də öz səlahiyyətlərinin hüdudlarına daxil etmişlər. Digər tərəfdən isə bu ictimai təsisat sayəsində dövlət hakimiyyətini ələ keçirmək və Allahın adından (Onun hakimiyyətini təmsil etmək iddiası ilə tərc.) dövləti idarə etmək imkanı qazanmışlar. İqtidarı ilahi hakimiyyət adı altında ələ keçirməklə dövlətin bütün imkanlarından yararlanmış, amma törətdikləri iqtisadi və sosial problemlərə, etdikləri zülm və təzyiqlərə görə Allahı cavabdeh hesab etmişlər. Heç kim Allahı hesaba çəkə bilməyəcəyinə görə, özlərini məsuliyyətdən azad insanlar kimi təqdim etmişlər. Teokratiya məhz budur. Bu xüsusiyyətlərə uyğun bir təşkilatlanma xristian aləmində mövcuddur. Teokratiya dövlətin kilsəyə tabe olması deməkdir. Bu heç bir vəchlə qəbul edilə bilməz. Bu səbəbdən teokratiyaya qarşı aparılan mübarizə haqlı mübarizədir. Laiklik (laisizm) məhz bu mübarizənin adıdır. Teokratiyaya qarşı üsyanın şüarı olan laiklik ideyasının özü bir müddət sonra inanclara təzyiq vasitəsi halına gətirilmişdir. İnsanları özünə qul etmə hərisliyinə qapılanlar indi ya din, ya da laiklik adı altında hüquq və azadlıqları ortadan qaldırmağa çalışırlar. Kilsəyə bənzəyən bir dini təşkilatı müsəlman dünyasında meydana gətirmək mümkün olmamışdır. Quranın varlığı buna ən böyük maneədir. Quran din və dövlət münasibətlərinin ideal prinsiplərini təqdim etmişdir. Hissi idrakla davranmayan hər kəs onları qəbul edər.
Bu tədqiqatda biz Quran işığında din və dövlət münasibətlərinin necə tənzimlənməli olduğunu araşdırmışıq. Çünki Quran, Allahın son kitabıdır və heç bir təhrifə məruz qalmadan dövrümüzə qədər gəlib çatmışdır. Daha sonra isə teokratiya və laiklik mövzusunu ələ almışıq. Həmçinin, bu mövzunu da Kitab-i Müqəddəsə və Qurana əsaslanaraq izah etməyə çalışmışıq. Başlıca məqsədimiz mövzunu təfərrüata varmadan araşdırmaq olmuşdur. İnsanlar üzərində hakim olmaq üçün dindən sui-istifadə edənlərlə, laiklikdən yararlananların çıxılmaz vəziyyətlərini qısa və yığcam şəkildə ortaya qoymağa çalışmışıq. Bu əsərlə həqiqətləri açıqlamağa çalışırıq. Doğruları hər kəs əksərən bilir, amma onları həyata keçirmək insanların çoxunun mənafelərinə uyğun gəlmir. Bunu yaxşı başa düşürük. Biz insaflı hərəkət edən insanlara faydalı ola bilsək, özümüzü müvəffəq olmuş sayacağıq. Belələrinin sayı da az olur. Çalışmaq bizdən, müvəffəqiyyət Allahdandır.
DİN-DÖVLƏT MÜNASİBƏTLƏRİ 1. DÖVLƏTİN DİNİ 1. Dövlət bir təşkilatdır. Təşkilatların dini olmur, insanların dini olur. Dövlət namaz qılmır, oruc tutmur və axirətlə bağlı hər hansı bir qayğısı yoxdur. Dövlət kimi digər təşkilat və quruluşların da dini olmur. Dövləti və ya bir təşkilatı idarə edənlərin inancları onların idarəetmə fəaliyyətlərində öz əksini tapır. Bu, təbii bir haldır. Müsəlmanların hakimiyyətdə olduğu dövlətə İslam dövləti, xristianların iqtidarda olduğu dövlətə də xristian dövləti deyilməsi bu səbəbdəndir. Təbii olmayan isə idarəedicilərin xalqı onların etiqadını mənimsəməyə məcbur etməsidir. Din dövləti və ya ideoloji dövlət
məhz bu zəmində təşəkkül tapır. Etiqadı güc tətbiq etmək və təzyiq yolu ilə dəyişdirmək mümkün olmadığı üçün belə cəmiyyətlərdə daxili mübahisələr, təzyiq və zülüm (hüquq pozuntusu halları tərc.) əsla bitməz. 2. Dinin özəyi imandır. İmanın təməli da qəlb ilə təsdiqdir. Qəlb insanın daxili dünyasındadır. İnsan burada mümkün olduğu qədər azaddır. Heç bir əqidə insana zorla qəbul etdirilə bilməz. Təzyiq mexanizmasından ən çox istifadə edən müstəbid rejimlər belə bunu bacara bilməzlər. Uca Allah bu barədə belə buyurur:
Bu səbəblə müsəlmanlar heç kimi müsəlman olmağa və ya müsəlman kimi davranmağa məcbur edə bilməzlər, əksinə hər kəsə inandığı kimi yaşamaq imkanı verirlər. Beləliklə, bu səbəbdən müsəlmanların dövləti din dövləti, yəni teokratik dövlət ola bilməz 1 . Onlar insanlara Allahı təmsilən, Onun naibi, vəkili olaraq (başqa sözlə ilahi hakimiyyət adı altında) deyil, şəxsi məsuliyyət əsasında rəhbərlik edirlər. Yaxşı rəhbərlik edən Allah dərgahından mükafat qazanacaqdır. Pis rəhbərlik edən də öz məsuliyyətini hiss etməlidir. 3. Türkiyədə din deyərkən İslam başa düşülür. Bu dinin bir peyğəmbəri, bir də kitabı vardır. Müsəlman olmaq istəyən həmin peyğəmbərin və həmin kitabın bəyan etdiklərinə inanır və həyat tərzini həmin göstərişlərə uyğun şəkildə tənzimləyir. Yəni, Qurana riayət edir, onun göstərişlərinə tabe olur. Bir də Quranı özlərinə uyğunlaşdıranlar vardır. Onlar həm istədikləri kimi yaşamaq, həm də müsəlman sayılmaq istəyirlər. Bu səbəbdən mənafelərinə uyğun gəlməyən, münasib görmədikləri ayə və hədislərin bir qismini qədim
1 Teokratik dövlət mövzusu bu kitabın ikinci bölümündə incələnmişdir. Yüklə 482,98 Kb. Dostları ilə paylaş:
|