11
1. Malzeme
1.1. Taş / Tahkimat
1.1.1. Kayaç Türlerinin Kaynağında Değerlendirilmesi
Deniz yapılarında kullanılacak kaya malzemelerin seçilmesinde dikkate alınan başlıca
özellikler şunlardır: renk, kaya yoğunluğu,
su emme ve porozite, süreksizliklerin konumu,
ayrışma durumu, sağlam kayanın mukavemeti, gradasyon, blok bütünlüğü, blok şekli, blok
ağırlığı ve boyutu. Deniz yapılarında kullanılacak doğal yapı gerecinin
belirlenmesinde ilk
adım olarak jeolojik inceleme yapılmalı ve potansiyel kaya malzemesi öncelikle kaynağında
irdelenmelidir. Uygun kaya malzemesi taş ocağında yapılacak kayanın fiziksel ve jeolojik
özelliklerinin ayrıntılı değerlendirilmesine dayalı olarak seçilmelidir. Belirli bir kaynak tesbit
edildiğinde dikkatlice araştırılacak ve kayanın ayrışma durumu laboratuvar deneyleri ile elde
edilecek sonuçlarla değerlendirilecektir. Ayrışmaya koşut olarak kayaçların
mineralojisi,
oluşumu, süreksizliklerin durumu, bölgesel metamorfizma, tektonizma ve faylanma kaya
kalitesini belirleyen önemli faktörlerdir. Ayrışma, kayaçların uzun
jeolojik zaman sürecinde
iklim koşullarına maruz kalması sonucunda oluşur ve bu süreçte mekanik ve kimyasal
ayrışma birlikte hareket eder. Ek A da verilen ayrışma dereceleri petrografik
değerlendirmelerle birlikte kullanılacaktır. Bu tabloda görüleceği gibi ayrışma derecesi III ve
daha yüksek ayrışmaya uğramış malzemeler genelde tahkimat için uygun değildir. Bu
kayaçlar deniz koşullarında zayıf dayanım özellikleri sergiler. Ancak bazı durumlarda daha
düşük kalitede kaya malzemesi kullanılması kaçınılmaz olur. Bu durumlarda kayanın
tatmin
edici bir performansa ulaşması için tasarımda gerekli değişiklik yapılacaktır.
1.1.2. Kayaç Türlerinin Özgül Nitelikleri ve Limit Değerleri
Deniz yapıları kapsamında kullanılan kaya malzeme esas olarak koruyucu tabaka, filtre
tabakası ve çekirdek / dolgu malzemesinden oluşur. Kaya
malzemelerin tahkimat için
kullanılabilirliğini saptamaya yönelik parametreler ve ilgili limitler değişik kaynaklarda
verilmektedir.
Bu malzemelerin genel, fiziksel, kimyasal ve dayanıklılık özelliklerinin belirlenmesinde ve
deney metotları için
TS EN 13383-1, 2004a Koruma Tabakası Taşları (Zırh taşı) Bölüm 1: Özellikler
TS EN 13383-2, 2004b Koruma Tabakası Taşları (Zırh taşı) Bölüm 2: Deney Metotları
standardı kullanılacaktır. Bu standart esas alınarak
•
Kıyı Mühendisliği El Kitabı (1991) (manual on the use
of rock in coastal and
shoreline engineering) / CIRIA (İngiltere İnşaat Sektörü Araştırma ve Enformasyon
Kurumu) ve CUR (Hollanda İnşaat Mühendisliği Araştırma ve Standartlar Merkezi)
•
Karayolları Teknik Şartnamesi (2006)
gibi kaynaklar incelenmiş ve inceleme sonuçlarının İdare’nin deneyimleri ile birlikte
değerlendirilmesi sonucunda tahkimat gerecinin kaya özellikleri,
arazi ve laboratuvar
deneyleri ve ilgili şartname limitleri
Tablo 1.1 de özetlenmiştir. Bu bağlamda tahkimat taşının
taze-az ayrışmış, geniş eklem aralığına sahip veya masif, homojen, sık kristallerden oluşan,
sağlam, sert, aşınma, don ve hava tesirlerine karşı dayanıklı, TS EN 13383-1 ve TS EN