Microsoft Word Son redakt?Araz b?y?

do rulayan  Türkoloq  Vambery,nin  Türk  sözcügünü,  tür y n  anlamında, 
tör m kd n tör tdiyini  kliyir. (Kz TKAE 1992-I:106-7.)
123
 
 
”Bel likl , bu n tic y  g lm k olar ki, Türk xalqları min ill r boyu 
dünyanın  h r  yerind   v   tarixin  bütün  dövrl rind   d rin  izl r  qoymu , 
tarixl r yaratmı lar. Lakin bu tarixi izl ri özünd   ks etdir n elmi v  tarixi 
nümun l rd n x b r tutmaq uzun müdd t biz , o cüml d n dig r Türkdilli 
xalqların bir çoxuna ç tin olmu dur.”
124
 
 
Sözsüz  ki,  Az rbaycanda  milli  bilincin  altyapısı  Türklükd n 
qaynaqlanır.  B zil rinin  Türklük  dı ında  Az rbaycançılıq  axtarı ları 
süzgeçd   su  da ıma a  b nz yir.  Rusların  Az rbaycana  ba layan  basqısı 
zamanından son ill r d k ist rs  Çar, ist rs  Sevet rejiml ri t r find n çox 
a ır  bir  anti  Türk  siyas ti yürüdülmü dür.  Bel  ki,  quzeyd  Türk  sözün  
yasaq  qoyulmu ,  Türkçü  yazar,  air  v   siyas tçil r  qurup-qurup 
öldürülmü , sürgün dü mü , dustaq olmu  v  ya h r hansı yolla olsa bel , 
ölk d n  qaçaraq  did rgin  dü mü dürl r.  Ancaq  qalanlarsa  ya  boyun 
y r k  rusların  siyas tinin  bir  parçası  olmu   v   ya  susaraq  ömür 
sürmü dürl r. Latin  lifbası d yi r k kiril cizgisi ulusa hakim olmu dur. 
 burda bitm mi  Az rbaycan Türkc sind  olan bir çox köklü sözcükl r 
dild n  alınaraq  yerin   r b,  rus  v   h tta    Fars    sözlükl r  qoyulmu dur. 
Amac  Az rbaycanı  öz ll dirm k  idi.  Nec   ki,  haman  siyas t  Özb k, 
Türkm n,  Tatar,  Qırqız,  Qazaq  v.b.Türk  toplumlar  haqqında  da  t tbiq 
edilirdi. Bu öz ll dirm  siyas tinin amacı Türk tolumlarının Türklüyünü 
ll rind n  almaq,  onların  soykök  birliyini  unutdurmaq,  Türk  anlayı ını 
qaldırmaqla yana ı yeni toplum kimliyi verm k idi. Ruslar bu siyas tl rini 
öz llikl   1930-dan  sonra  çox  radikalcasına  d vam  etdirdil r. 
Az rbaycanda  v   ba qa  Türk  topluluqlarda  Türk  adı  yerini  Sevet 
d yi dirdi.  Türk  insanı,  Sevet  insanı  oldu  v   Türklük  anlayı ı,  Sevet 
anlayı ı il  d yı ıldı. Güneyd   daha da pis durum hakim olmu du. Türk 
kimliyi hakim olan  Fars   ovinist t r find n inkar olunma a ba lamı dı. 
Ancaq  bunlar  hamısı  gerid   qaldı.  Quzeyd   müst qil  dövl tin  qurulması 
                                                 
123
 (Bozkurt Güvenç, Türk kimli i, Kültür Tarihinin kaynakları,Tisamat Basım Sanayii, 
1993, Ankara, s22
) 
124
 (Aydın Abbasov, Milli Dövl tçilik M fkur si v  Layiqlik, Bakı.2002.s8) 

---

 
81
v  günd n-gün  böyüm si, Türkiyeyl  bütün alanlarda payla ması, ba qa 
Türk  cümhuriyy tl rl   yaxınla ması,  Güneyd   is   milyonlar  insanımızın 
“Haray-haray  m n  Türk m”  “Bakı,T briz,  Ankara-    Fars  lar  hara  bizl r 
hara”  “Ölüm  olsun  fa izm ”...  kimi  stratejik  mövqe  ortaya  qoyması, 
ulusumuzun  Ulusal  Tarix  Bilincinin  günd m   yansıtmasının  aydın 
görüntüsü oldu.  
Ça da  insanımızın M N özl mi, tarixd n g l n bir varlıq olaraq 
ulusal  kimlik  bilincin   hakim  olmaqdadır.  g r  bir  mill t  tarixin  alt 
qatlarında gömü  Bab kl rini üz  çıxarır v  onu ça da la dırırsa, dem k o 
ulus  milli  kimlik  bilincini  ld   edibdir.  V   slind   ulusal  bilincinin 
yüks li inin  yeni  dal alarına  çatma a  ba layıbdır.  Ba qa  anlamla 
deyil rs , bir mill t öz ulusal davasını etnik kimliyi v  soykökü üz rind  
düz nl y   bil rs ,  dem k  olar  ki,  artıq  o  milli,  öz l  davasının  öz l 
dü ünc sini  ld   ed bilib,  ld   edil n  dü ünc   sistemi  il ,  minl r  il 
boyunca  qazandı ı  ya am  kültürünü,  kütl   t m ll rini,  tarixind n 
günün d k  ç kil n  do allı ını  siyası  h yatıyla  uydura  bilibdir. 
Az rbaycan  Türk  tarixinin  do al  axı ı,  öz  d rinliyi  il   insanının  alaca ı 
h r  cür   sorumlulu u  yön tm y   qadırdır.  “Ba qa  mill tl r  bu  günkü 
m d niyy t   girm k  üçün  keçmi l rd n  uzaqla ma a  m cburdurlar, 
halbuki  Türkl rin  bu  günkü  m d niyy t   girm l ri  üçün  yalnız  ski 
keçmi l rin  dönüb baxmaları yet r.”
125
 
nsanımız t ki M N, dünyanın  n 
yenilm zi,  n bilgini,  n  skisi v   n g nciy m inancına qalxarsa  g r!  
 
Ça da  Az rbaycan milli-siyasi davasının m rk zi v  beyini kimi 
sayılan tarix v  dil bilinci ulus v  torpaq bölünm zliyini bir mütl q olaraq 
ortaya  qoymaqdadır.  Az rbaycan,  Türk  m d niyy tinin  ayrılmaz  hiss si 
oldu u  kimi,  öz  varlı ının  ruhunda  da  ayrılmaz  v   bütündür.  Bu 
bütövlüyün  parçalanma  faci sini  ba lıca  Az rbaycan  ya asa  da,  sorunun 
t kc   Az rbaycana  ba lı  oldu unu  da  dü ünm m liyik.  Bu  bir  Türk 
sorunudur. Türk dünyasının bu soruna yiy  çıxması g r kir. Dem k, geni  
bilgil ndirm   çabası  günd m  bulmalı,  bununla  ba lı  s f rb r  olmaq 
g r kir.  Dünya  ildırım  xızıyla  d yi m kd dir,  artıq  ili im  v   il ti im 
formaları  20-ci  yüzilliyin  h tta  sonlarıyla  bel ,  qiyaslana  bilm z  hal  
                                                 
125
 (Ziya Kökalp. Türkçüyüyün  sasları.  stanbul. 1923. S21) 

---

g lmi dir.  Uluslar  günd n  gün   postmodernizm  ya am  sistemil   alı ılır, 
nsan  ya amı,  artıq  alt  qatlarda  deyil,  üst  qatlarda  d yi m y   ba layır. 
Dünya  sür tl   kür s ll ir
126
,  kiçilir  v   günc ll ir.  Bel   olan  durumda, 
kimlikl ri gizl nmi  mill tl r ili im sistemin  alı maq yolunda inanılmaz 
modern  ritm   sistemil   daha  artıq  kimlik  itirm   t hlük sin   tü lanırlar. 
Bu,  bizim  üçün  d   keç rli  sayılır.  Bir  t r fd n  dünyayla  ayaqla maq 
zorundayıq. Dig r yandan is , Türk insanının bu ayaqla ma yolunda özgür 
v   ba ımsız  seçim  irad sinin  yet rsizliyi  ortadadır.  Türk  kültür  kimliyi 
keçmi  zamanına uyan sistemil  d  aralanmı  durumdayk n, bel  modern 
yarı a  girm k  gücü  hardadır  sorusuna  lb td   ki,  Türk  insanı  yanıt 
axtarmalıdır. Önc  birlik v  birlik ruhuna yiy l nm k g r kir. Türk insanı, 
çox  az  zamanda  bu  birliyi  yaxalaya  bilmes ,  artıq  çox  gec  olaca ını 
gözümüzl   gör c yik.  19-cu  srd   Az rbaycan  dramator  alim  v  
dü ünürü,  Mirza  F t li  Axundovun  Türkl r  üçün  Ortaq  Latin  alfabeti 
ortaya  qoyub  v   diyar-diyar  bu  n  g r k n  tezistini  q bul  etdirm k  üçün 
s f r   çıxması,  habel   Krim  Tatar  Türkl rinin  yeti dirdiyi  n  böyük 
dahil rd n biri  smayil b y Kaspıralının Türkl r üçün “Dild , Fikird ,  d  
birlik” ça rısı h l  d , qulaqlarımızda s sl nm kd dir.  
 
Tariximizin  biz   verdiyi  olumlu  v   olumsuz  d y rl ri  n d n 
ara dıra bilm yirik sorunu, bir ba qa d rdimizdir. Analarımız deyimini bir 
d  anark n ki, “bala biz Türk sayar mill tik, bizd   il -pil
127
 olaz!” bel  
sonuca  varmaq  olar  ki,  sad liyimizl   ya adıq,  qurduq,  m d niyy t 
yaratdıq,  il -pil ,siz  insanlara  dövl t,  imperatorluq,  hakimiyy t  qurduq, 
içimiz  sızan  il -pil ,li dü m nl r v rind  is  sırtımızdan vurulduq! Buna 
ng l olamadıq, hey yıxılıb durduq. Zaman biz  acımadı. Zaman uçark n, 
biz  yürüdük.  Uçma  bil nl r  zamana  çatdılar,  biz  is   çatanlara  heyran 
qaldıq! Ancaq, biz d  xızlanmalı v  zamana çatmalıyıq, bizim buna qadir 
olaca ımız  b llidir.  “Bu  gün  parçalanmı ıq,  kiçilmi ik,  z yifl yib  geri 
qalıb  v   sar t   dü mü ük.  Ancaq  dün n  bütöv  idik,  böyüküdük,  güclü, 
öncül  v   müst qilidik,  Milli  üurun  t l bin   gör ,  mütl q  dün nki 
z m timizin  qururunu  da ımalı  v   h m  d   ür kd n  inanmalıyıq  ki,  su 
g l n arxa bir d  g l r! Keçmi  bütünlüyümüzü, böyüklüyümüzün, güclü 
                                                 
126
 qloballa ır 
127
 yalan.hil  

---