Bu duruma biraz s rt yana ılarsa, Az rbaycan Türkünün d bel
bir havaya girm si mü ahid olunmaqdadır. Ancaq bir g rç yi d
unutmamaq g r kir ki, Az rbaycan Türkü min ill r dövl tçilik g l n yinin
bir uzantısıdır. Dövl tçilik, Az rbaycan Türkü üçün bir l g lm z xolya
deyil. Sad c 80-il bundan önc y d k ran adlanan yerd g l n ks l Türk
dövl tl ri olmu dur. Do rudur ki, bugünün durumunda bir g l n ksizlik
ya anmaqdadır. V bu da, mill timizin idd tl geri qalmasına v dünya
g li m sind n uzaq dü m sin n d n olubdur, ancaq bunu da unutmamaq
lazimdir ki, Az rbaycanın yalnız kiçik bir bölümünd milli irad miz
hakimdir.
Güneyd h l lik milli dövl t olmasa da, ona çatmaq ideyası h r
gün böyüm kd dir. H r Türk özünü Farsdan artıq sanmasa da, ksik
sanmayır. “M n Türklüyüm qüv nir n. M n Türk m. M nim Farsla
qayna aca ım yoxdur. M n ba qa, Fars ba qa. M n ulu mill t m. Fars is
m nd n çox dalı v Fars, rus, erm ni Türkün eski dü m ni kimi sözl r
bugün güneyd v ran adlanan yerin ba a-ba ında ya am sava ı ver n
Az rbaycan Türklüyünün beyinind n v ür yind n qopan sözl rdir.
Fars toplumu Türkl rd n minl r il sonra tarix s hn sin girmi ,
toplum formasını Türkl rd n öyr nmi dir.
Fars toplusu tarix boyu Türk mill ti q d r saylı v geni toplumlu
olmamı dır.
Fars toplusu tarixin böyük bölümünd Türk mill tinin dövl tçilik
sistemi altında ya amı dır.
Fars mill ti tarix boyu öz dil, kültür v varlı ını saxlamaq üçün
Türk dövl tl rin söyk nmi v olumlu yanıtlara varmı dı.
Az rbaycan Türkl ri bölg
rtl rin gör , h r zaman birincil r
sırasında olmu v ran adlı dövl tin yaranmasından önc ki zamanlarad k
h r zaman birinci yerl rd dayanmı dır.
149
Fars ovinizmi özünün üstün hal g lm si üçün heç tarixi müsb t
izl r buraxa bilm mi dir. T rsin olaraq gün geç rk n özünd olan bütün
z if t m ll ri m lub topluluqlara calamı , onların da kültür l kökl rini
sarsıtma a çalı mı dır. N tic etibaril öz m nliyin yiy çıxmaq ist y n
çe idli xalqlarla Farsların arasında d rin dü m nçilik ortamı yaranmı dır.
ran m rk zli siyas tçil r gör , bu t hlük li gedi in qar ısını almaq üçün,
ran adlanan dövl tin federal sistem girm si g r kir. Yoxsa bu gedi in
sonu ran dövl tçiliyinin da ılmasıyla sonuclanacaqdır. Bu dü ünc nin
özünün t hlük li oldu u bir cox milli- siyasi ara dırıcıların gözünd n
qaçmayır. Onlara gör , ran federalizmi öz-özlüyünd Fars m rk zliyini
qoruyub saxlamaq üçün bir duzaqdır. Bu milli-siyasi ara dırıcılar bel
deyirl r ki, milli mahiyy t varmadan siyasi oyun yoluna dü n h r hansı
milli qurtulu h r katı h d f varmadan çökü u rar v keçmi qalxı lar
kimi yen d mill tin arzularına t rcüman olamaz. Bu qonuyla ba lı, n
ba da g l n sorun, Az rbaycanla ran arasında olan Türk-Fars etnik
sorunudur. Bu etnik sorunun h lli yolu federal v yaxud b nz r ran-Fars
m rk zli sisteml r deyil. Ba qa sözl ranla Az rbaycan arasında var olan
sorunun kökü soykök problemidir. Bu problemin siyasi reformlarla aradan
qaldırması mümkün deyildir. Bu sorun yalnız, Az rbaycanla Farsistanın
ayrı-ayrı dövl tl r sahib olmasıyla h ll ola bil r. ran panFarsist,
panislamist kimlikdir, net bir sözl , Az rbaycanın dövl tçiliyin qar ı bir
mill tüstü ng ldir. Az rbaycan, yaxın keçmi d Türk soylu sülal çilik
sisteminin gizli zülmün u ramı dırsa, indi öz soy dü m nl ri t r find n
qo a mill tüstü ng l tu lanmı durumdadır. Bu durumun toloranslı v
siyasi reformlarla h ll olaca ına inananlar yalnı yoldadırlar. Bu
dü ünc ni yürüd nl r açıq-aydın Az rbaycanın mill t-dövl t ülkü
dü ünc sini, 1945-ci il kimi m hz bir siyasi problem s viy sin yendirm k
ist yirl r.
P hv li zamanı, irançılıqla, ümm tçılık, iki dü m n ideolojik kimi
qar ı-qar ıya dayanmı sa da, bugün bu iki ideolojinin cifl m sinin
sentezind n panFarsislamist kimi anti mill tl r m cun ideolojik ortaya
g lmi dir. Dem k olar ki, Türk ulusunun çox az bölümünü çıxandan sonra
qalanı bölümü özünü müs lman sayır. Heç übh siz, islam dininin
Türkl rin içind çox d rin yeri vardır. Türklüyün kültür kimliyind
danılmaz bir yeri olan islam dininin Türklükd n ayırma dü ünc si olduqca
uzaq xolya v yalnız yotopia (utopiya) xeyal olaraq alqılana bil r. slam
Türkl rin vicdan v inancına yerl mi m n vi dayaq v ruhsallıq
öz llikdir. st r klasik, ist rs yeni Türkloqların dü ünc z rfind
Türkçülükl islamın qopulmaz izl rini geni qapsamda görm m k
mümkün deyildir. Yusuf Akçuranın adlım Üç Tarz-i Siyaset kitabında
deyilir: “Lakin u da unutulmamalıdır ki, zamanımızda birle mesi
muhtemel Türklerin böyük bir kesimi müslümandır. Bu cihetle, islam dini,
büyük Türk milletinin te ekkülünde mühum bir unsur ola bilir. Milliyeti
terif etmek isteyen bazıları, dine bir faktur gibi bakmaktadırlar. slam
Türklüyün birle mesinde ü hizmeti yerine getirebilmek için, son
zamanlarda Hırıstıyanlıkta da oldu u gibi, içinde milletlerin do masını
kabul edecek ekilde deyi melidir. Bu deyi me ise, hemen hemen
mecburidir. Zamanımızın tarihinde görülen umumi cereyan ırklardadır.
Dinler, din olmak bakımından, gittikçe siyasi ehemmiyetini, kuvvetlerini
kaybediyorlar.
çtimai olmaktan ziyade ahsile iyorlar. Cemiyetlerde vicdan
serbestli i, din birli inin yerini alıyor. Dinler, cemiyetlerin ek i leri
olmaktan vazgeçerek, kalblerin hadi ve mür itli ini öhd l nir, ancak halik
ile mahluk arasındaki vicdani rabita haline geçiyor. Dolayısıyle dinler
ancak ırklarla birle erek. Irklara yardımcı ve hatta hizmet edici olarak,
siyasi ve içtimai ehemmiyetlerini muhafaza edebiliyorlar.“1. Rusyada
Ortodoksluk, Almaniyada protestanlık, ngilterede Anglikanlik, muhtelif
memleketlerde katoliklik.“
218
Aydın Abbasov bu qonunu Az rbaycan
açısından l alaraq yazır: “Türk m d niyy tinin bütün lam tl rini
da ıyan mill timizin milli ruhu dini ruhla ah ngdar görüns d ,
mü ahid l rim sasında dey bil r m ki, milli ruh daha çox özünü büruz
verir. Bu milli ruh, Az rbaycanın güneyind d , quzeyind d , eyni
m `nada özünü büruz verir. Baxmayaraq ki, h r iki t r fd , milli, dini,
siyasi laq l r müxt lif kild yön tilmi dir.”
219
Miladi 8-ci yüzillid n iç-
iç girmi Türklük v islam dini, bugünd h m n ili gini saxlamı dır.
Ancaq ran islam rejiminin i` m zh b ideolojisil hakimiyy t g lm si
218
(Yusuf Akçura,Üç Tarz-i Siyaset, 2. Baskı, TTKB-Ankara. 1987.s34, 35)
219
(Aydın Abbasov, Milli dövl t m fkür si v Layiqlik, Bakı.2002.s94.95).
Dostları ilə paylaş: |