“RESPOND”
layihəsi
Hesabat No. 11
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və
22
ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər.
Ödəniş aparanların çoxu yaxşı və/yaxud tez xidmət olunduqları üçün bunu etmişlər (64%
abort, 58% ANX). Abort və ANX xidmətləri üçün ödəniş aparmayanlarla müqayisədə,
ödəniş aparanlar göstərilmiş xidmətlərdən kifayət qədər razı qaldıqlarından irəli gəlib
(p<0,05; məlumatlar göstərilməmişdir). Ödəniş üçün çox rast gəlinən səbəb müştərilərin
başqa bir seçimi olmamasıdır (55% abort, 47% ANX). Müştərilərin təxminən 1/3-i ödənişi
həkimə olan hörmətinə görə etdiyini deyib.
Cədvəl 10. Ödəniş statusuna əsasən müasir üsullar ilə əlaqəli məsləhət verilmiş və
ödəniş vaxtına görə abort müştərilərinin faizi
Ödəniş etmiş
müştərilərin %
(n=133)
Ödəniş etməmiş
müştərilərin %
(n=44)
müasir üsullara görə məsləhət
verilmişlərin %
31 70
Həkimə gedəndən sonra edilən
ödənişlərin %
75
əldə olunmayıb.
Xidmət təchizatı ilə ödənişin əlaqəsini müəyyənləşdirmək üçün biz bir neçə çarpaz cədvəl
məlumatlarını tutuşdurduq. Abort xidmətləri üçün olan ödənişlər məsləhət verilmələrlə
əlaqəli olub. Baxmayaraq ki, müasir AP məsləhətləri verilmiş qadınlar ancaq 1/3 hissəni
(31%) təşkil edib, onların 70%-i ödəniş etməsələr də məsləhət alıblar (Cədvəl 10). Ancaq
abort müştərilərinin böyük əksəriyyəti (75%) mama-ginekoloqa gəlişindən sonra ödəniş
aparmış və bu fikri söyləyirlər ki, ödənişə əsasən müştərilərə məsləhət verilməsi, yaxud
verilməməsi məsələsində təchizçilər qərarlaşmamışlar. Reallıq budur ki, proseduradan
əvvəl, yaxud sonra aparılan ödəniş məsləhət verilməsi ilə əlaqəli olmayıb (Bunların
arasında xidmətdən sonra ödəniş edənlərin 29%-inə məsləhət verilib və xidmətdən əvvəl
ödəniş edənlərin 21%-inə məsləhət verilib [p=0.36].)
Ödəniş ilə məsləhət verilməsində çatmazlıq arasında əlaqənin digər fikir müştərinin
məsləhətə olan ehtiyacıdır. Əgər müştərilər məsləhət almaq istəmirlərsə və onlar həkimə
ödəniş edirlərsə onlar həkimin təcrübəsini əsas tuta bilərlər. Bunu araşdırdıqda biz
müştərinin razı qalmasını, bunların arasında ödəniş edənlərin məsləhət almasını və
kontraseptivləri istifadə etməyə cəht edənləri nəzərə aldıq. Kontraseptivləri istifadə etməyə
cəhd etmiş ödəniş aparan qadınlar arasında 60%-i müasir üsullarla əlaqəli məsləhət almış
və razı qalıb, müqayisə üçün 45%-i məsləhət almayıb və razı qalıb, amma bu fərq statistic
əhəmiyyət kəsb etməyib (p=0.17). Odur ki, məsləhət alma ilə ödəniş arasında assosiasiya
aydın olmayaraq qalır.
Ödəniş həcmi
Xidmətlər üçün aparılmış ödənişlərin miqdarı əsasən fərqli olub; bu müxtəliflik, yəqin ki,
müştərilərin sağlamlıq səviyyəsindən, ANX müştərilərinin hamiləlik mərhələsindəki
müxtəliflikdən və həkimlə müştərilər arasındakı münasibətlərdən irəli gəlib. Ödəniş
məlumatlarının orta, nəinki lap az kimi məlumatlandırılması məlumatların çarpazlığı ilə
əlaqədardır.
Abort müştərilərinin xidmətlər üçün ANX müştərilərindən çox ödəniş aparması bir həkimə
gəliş üçün olub (Cədvəl 11, səhifə 23). Xidmətlər üçün ödəniş etdiklərini deyənlər arasında
“RESPOND” layihəsi
Hesabat No. 11
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və
ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər.
23
abortlar üçün olan ödəniş orta hesabla 45 AZN (US $57) olduğu halda, ANX və AP
xidmətləri üçün ödəniş bir gəlişə orta hesabla 20 AZN (US $25) olub (Cədvəl 11).
10
Bu
məbləğə laborator testlər,
tibbi proseduralar, heyyətə hədiyələr və müəssisədə alınmış
dərmanlara gedən xərclər aiddir. Baxmayaraq ki, aborta gedən xərclər ANX xərclərindən
çox görsənir, bilmək vacibdir ki, təchizçilər ANX müştərilərinə hamiləlik müddətində orta
hesabla 7,8 dəfə gəlmələrini tapşırırlar (məlumatlar göstərilməmişdir). Baxmayaraq ki, biz
hamiləlik zamanı ANX gəlişlərinin hər birinə olan ödəniş məbləğini qiymətləndirə
bilmədik, çox ehtimal ki, qadınlar, lazım olan testləri də nəzərə almaq ilə, hər bir həkimə
gəliş üçün nəsə ödəyiblər. Bundan savayı, hamilə qadınların ən böyük xərcləri doğuş
zamanı olacaq; ANX müştərilərinin uşaq doğulduğu vaxt orta hesabla 600 AZN (US $762)
verəcəkləri gözlənilir (məlumatlar göstərilməyib). Odur ki, uşaq dünyaya gətirərkən çıxan
xərclər abort xərclərindən çox olacaq.
Cədvəl 11. Müştəri tipi nəzərə alınmaqla, seçilmiş xidmətlər üçün orta ödənişlər
(yeni manat və ABŞ dolları ilə)
Xidmətlər
Abort ANX
n
AZN
US $
N
AZN
US $
Ödənilmiş total miqdar
131
45
57
119
20
25
Qeydiyyat
58 4 5 - - -
Müəssisədə alınmış dərmanlar
5 15 19 50 17 22
Müəssisədə olunmuş lab. testləri
107 10 13 158 10 13
Ultrasəs
103 10 13 132 10 13
Qan testləri
25 5 6 83 5 6
Sidik testləri
14 3 4 90 3 4
Heyyətə olan hədiyyələr
126 45 57 102 16 20
Həkim
108 38 48 80 10 13
Tibb bacısı
66 5 6 33 5 6
Qeydiyyat
aparan
59 3 4 32 5 6
Ultrasəs heyyəti
78 10 13 56 10 13
Qeyd: Nümunələrin müxtəlifliyi səbəbindən, ödəniş komponentinin (lab, dərman, qeydiyyat, heyyət)
dəyəri ödənilmiş
total miqdara əlavə edilməmişdir. Total ödəniş miqdarı müəssisədə ödənilmiş minimal miqdar kimi interpretasiya
edilməlidir (necə ki, biz iki yolla hesablayaraq ən kiçik miqdarı götürmüşük). Bundan başqa, laboratoriya testləri üçün
hesablanmış ödənişlərə əvvəlki gəlişlərdə edilən ödənişlər də daxil edilib.
Ödənişlər gələcəkdə heyyətə verilən, laboratoriya testlərinə xərclənən, dərmanlara çıxan və
tibb müəssisəsinə vasitələr, yaxud müştərilərin gətirdiyi vasitələr kimi bölünəcək. Abort
müştərilərinin heyyətə olan ödənişləri müqayisədə ən böyük xərclərdir. ANX
müştərilərinin ən böyük xərcləri müəssisədə əldə etdikləri dərmanlara olub (Cədvəl 11).
Testlərin qiyməti müştərinin tipindən asılı olaraq müxtəlif deyil (Cədvəl 11).
10
Abort xidmətləri üçün ödənişə müxtəlif günlərdə testlər üçün olan ödənişlər də daxil edilə bilər.