“RESPOND”
layihəsi
Hesabat No. 11
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və
28
ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər.
müştərilərin ¼-dən azı bu dörd üsulun effektliliyinin azalması istiqamətində düzgün sırasını
bilir (UDV, həblər, kondomlar, cinçi əlaqədən çəkinmə); Bu sırada qadınların çox vaxt
etdiyi səhv kondomların hamiləlikdən qorunmaqda həblərdən effektli olmasını demələridir
(Cədvəl 17).
Məlumatlılıq çərçivəsində qadınlar AP ilə əlaqəli məsləhətə gedikləri zaman təchizçilərin
kontraseptiv tətbiqində qərar verməsində rolu başa düşüləndir. Həm abort və həm də ANX
müştəriləri AP məlumatlarının mənbəyi kimi çox hallarda tibb işçilərini göstərirlər (Cədvəl
18). Növbəti çox məsləhət verənlərin həyat yoldaşı və portnyorlar, onlardan sonra isə ailə
üzvləri olduğu göstərilir. Müştərilərin çox az bir hissəsi məsləhət üçün əczaçıya müraciət
etdiyini deyir.
Cədvəl 18. Müştəri tipini nəzərə almaqla, AP mənbələri haqda məlumatı olan müştərilərin
faizi
Mənbə
Müştərilərin %
Abort
(n=203)
ANX
(n=180)
Səhiyyə mütəxəssisləri (həkim/tibb bacısı) 53 74
Partnyor 39
28
Ailə 40
22
Dostlar 22
13
Əczaçı 1
2
Digərləri (heç kim, kitablar, internet)
9
6
4.2. AP haqda təchizçilərin bilikləri
Qadınların AP haqda ətraflı məlumatları olmadığından və bu məlumatları səhiyyə
təchizçiləri tərəfindən əldə etməyə ümid etdiklərindən, növbəti araşdırma AP haqda mama-
ginekoloqların bilikləri olacaq. Mama-ginekoloqların ancaq 37%-i ən çox istifadə olunan
AP üsullarının effektlilik sırası əsasında düzgün yerləşdirilməsini bacarıb (Cədvəl 17): bu
müsahibə götürülənlər arasında nisbətən az bir hissədir. Müştərilərə kimi, bəzi təchizçilər
də kondomları həblərdən daha effektli hesab ediblər. Təchizçilərin, demək olar ki, 100%-i
AP seçimi ilə əlaqəli müştərilərinə verdikləri məsləhət bacarığını gizli saxlayırdılar
(məlumatlar göstərilməyib). AP xidmətlərini təklif edən və keçmiş üç ay ərzində UDV
yerləşdirmiş təchizçilərin 45%-i UDV-nin abortdan dərhal sonra yerləşdirilməsinin
mümkünlüyünü bilirdi
11
(Cədvəl 19, səhifə 29). Abort təklifi etmiş yeddi təchizçidən ikisi
abortdan dərhal sonra UDV yerləşdirilməsinin mümkünlüyünü bilmirdi (məlumatlar
göstərilməyib).
11
Müsahibə götürülənlərin bəziləri qeyd edirdilər ki, təchizçilər bu suallara verdikləri cavablarda nəyin düz
olmasını bildiklərini deməkdənsə (məsələn, kontraseptiv vasitənin dərhal
yerləşdirilməsi deyil, bir ay
sonra
yerləşdirilməsi məsləhəti), onlar müştərilərə nə məsləhət gördüklərini qeyd edirdilər.
“RESPOND” layihəsi
Hesabat No. 11
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və
ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər.
29
Cədvəl 19. UDV abortdan sonra nə zaman yerləşdirilmisi biliyinə görə təchizçilərin
bölünmə faizi *
%
(n=51)
Dərhal
45
1 həftədən sonar
6
1 aydan sonar
45
Növbəti gəlişdən sonra
2
3 aydan sonar
2
Total 100
*Son üç ay müddətində UDV yerləşdirilmiş.
4.3. Nəsil artımı haqda müştərilərin biliyi
Müştərilərin böyük bir qismi öz nəsil artımı haqda məlumatsız idilər. Əgər qadınlar öz
menstrual siklində ən çox nəzilartırma vaxtlarını bilirdilərsə, ənənəvi kontraseptiv üsulunun
düzgün istifadəsi öz təsdiqini tapırdı. Analoji olaraq, təkrar abortlardan uzaq olmaq üçün
müştərilərin abortdan sonra nə zaman hamilə olmaq olar sualına cavab almağa ehtiyacları
var idi. Abort və ANX müştərilərinin yalnız yarısı qadın reproduktivlik sistemi haqda
elementar biliklərə malik did (məsələn, iki menstrual dövr arasında onların uşaq dünyaya
gətirməsi üçün ən böyük imkanın bu vaxtın ortasına düşməsini) (Cədvəl 20). Bundan
başqa, abort və ANX müştərilərinin ancaq 60%=i bilirdi ki, nəzil artımı imkanı abortdan
dərhal sonra geri dönür (Cədvəl 20). Abort müştərilərindən 34%-i bilmirdi ki, onlar
abortdan sonra ən tez nə zaman hamilə ola bilərlər, həftə ərzində növbəti arzuolunmaz
hamiləlik riski olacaqmı.
Cədvəl 20. Müştəri tipi nəzərə alınmaqla, nəsil artımı ilə əlaqəli düzgün inamı olan
müştərilərin faizi
Nəsil artımı inamı
Düzgün %
Abort
(n=203)
ANX
(n=180)
Ən çox nəzil artımı imkanı menstrual siklin
arasındakı vaxtın yarısındadır
51 56
Nəsil artımı imkanı dərhal qayıdır:
Abortdan sonra
66
59
Oral kontraseptivləri kəsdikdən sonra
54
38
UDV kənarlaşdırdıqdan sonra
46
50
5. Şəxsi inam və təsirlər
Bilikdən savayı, inam və seçimi bəyənmə qadınların kontraseptiv üsulları tətbiq etməsi
qərarına təsir edən fərdi səviyyə amillərindəndir. Bu bölmədə biz üsullarla əlaqəli, eləcə də,
qadınların bu üsullara və aborta müqayisəli yanaşması ilə əlaqəli kontraseptiv üsulların
istifadəsi zəminində əldə olunmuş məlumatları nəzərdən keçirmişik.