Microsoft Word turkcess ozet kitap docx
Yüklə 2,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve Sosyal Bilimler Sempozyumu 27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan
- Müstəqillik Dövrü Poeziyasında Marşlar
- IV. International Symposium on Educational and Social Sciences in Turkish Cultural Geography 27-30 June 2018/Baku-Azerbaijan
- Anahtar kelimeler
119 IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve Sosyal Bilimler Sempozyumu 27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan IV. International Symposium on Educational and Social Sciences in Turkish Cultural Geography 27-30 June 2018/Baku-Azerbaijan Müstəqillik Dövrü Poeziyasında Marşlar Nəcəfova Mərziyyə Allahyar qızı Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu Müstəqillik dövrü Azərbaycan ədəbiyyatı şöbəsinin aparıcı elmi işçisi necefova.merziyye@mail.ru XÜLASƏ Müharibələrdə döyüşçü və əsgərlərimizin hər zaman ruh yüksəkliyi verən faktorlardan biri də ədəbiyyat, şeir, söz, sənət olmuşdur. Birinci Dünya savaşında da şeir qabaqda getmiş, döyüşçülərimizi mübarizəyə ruhlandırmışdır. Demək olar ki, bütün döyüşlərdə vətəni müdafiə mövzulu şeirlər, nəğmələr əsas rol oynamışdır. Xüsusilə döyüşlərdə marş tipli şeirlər üstünlük təşkil etmişdir. Və çox haqlı olaraq, Türk ziyalıları, ədəbiyyatşünasları marş tipli şeirləri qiymətləndirirlər, Müharibələrdə marş tipi şeirlərin böyük əhəmiyyəti olduğunu vurğulayan Akademik İsa Həbibbəyli yazırdı: "himn hər millətin və ya dövlətin tarixində bir dəfə yazılması şərəf işidir. Marşlar isə cəmiyyət həyatının çətin dönüş dövrlərində, sınaq məqamlarında, şərəf anlarında yenidən təkrar-təkrar yazıla bilər. "Hər zaman marşlar əsgərlərimizə güvən, cəsarət vermiş və mənəvi baxımdan qidalandırmışdır. Birinci dünya müharibəsində Azərbaycan xalqı bir millət iki dövlət olaraq Türk torpaqlarının qorunmasında ona dəstək olmuş, Birinci dünya savaşında uğursuzluqlarla nəticələnən Sarıkamış əməliyyatlarını həm hərbi yardım, həm də hadisələri poeziyaya gətirməklə qardaş Türkiyənin dərdlərini, yaşantılarını əks etmişlər. Böyük Türk şairi Əhməd Cavad, Hüseyn Cavid, Məhəmməd Hadi, Abbas Səhhət, Abdulla Şaiq, Ümmü Gülsüm və onlarla yazarlarımız Birinci dünya müharibəsinin faciələrini Türk ədəbiyyatına gətirmiş, bu döyüşün qalibiyyətlə sona çatmasını dəstək olmuşlar. Bu gün yaşadığımız Qarabağ müharibəsi də ermənilərin Türk xalqına yaşatdığı haqsız bir müharibədir. Bu döyüş da hər iki xalqın ədəbiyyatında əks olunmaqdadı. Müstəqillik illərində Azərbaycan poeziyasında bir çox mars tipli nəğmələr yadda qaldı. Bəxtiyar Vahabzadənin, Xəlil Rza Ulutürkün, Məmməd Arazın, Abdulla Qurbaninin, Əflatun Saraclının mars tipli nəğmələri əsgər və döyüşçülərimizin döyüş ruhunun artırılmasına xidmət etdi. Məqaləmdə Türk xalqının yaşadığı müharibələr zamanında böyük əhəmiyyəti olan marşlarımızdan bəhs edəcəyik. Eyni zamanda bir çox marş tipli şeirlər, nəğmələri təhlil edəcəm. Marşlar bizim qəhrəmanlıq nəğmələrimizdir və Müstəqil Azərbaycanın yeni mərhələsi milli marşlar gözləyir. Açar sözlər: poeziya, müstəqillik, marş 120 IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve Sosyal Bilimler Sempozyumu 27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan IV. International Symposium on Educational and Social Sciences in Turkish Cultural Geography 27-30 June 2018/Baku-Azerbaijan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Döneminde Milli Edebiyat Ve Milli Düşünce Aydan UMUDOVA ÇEVİK Bakü Yunus Emre Enstitüsü aydan_umudova@yahoo.com Ali İhsan ÇEVİK Bakü Yunus Emre Enstitüsü aihsancevik@gmail.com ÖZET Azerbaycan Halk Cumhuriyeti döneminde halkın içinde bulunduğu siyasi ve manevi hayatı, sanatı ile kültüre ait değişimlere değinirken; Azerbaycan edebiyatı tarihinde Türkçülük ve milliyetçilik akımlarıyla daha da artan vatan sevgisini ve bu fikirlerin gelişmesinde Türk sevdalısı, Türkçü milliyetçi şair ve yazarların faaliyetleri kaleme alınmaya çalışılmıştır. Cumhuriyet dönemi, milli ve ideoloji mücadelelerin siperinde oluşarak bir asır boyunca sömürge zulmü altında ezilen halkın özgürlük sesinin habercisi olmuştur. O dönem Azerbaycan’da yaygın bir şekilde devam eden milli demokrasi harekatının başında gelen aydınların ismi Azerbaycan’ın şanlı tarihine altın harflerle yazılmıştır. 28 Mayıs 1918 tarihi ile Doğu’da ilk bağımsız Cumhuriyetin Azerbaycan’da kurulması yalnız edebiyatta değil, milli-kültürel düşüncede uyanışı ve öze dönüşün temelini teşkil etmiştir. Halk Cumhuriyeti 23 ay gibi kısa bir zaman diliminde Azerbaycan tarihinde unutulmaz izler bırakmış ve müstesna hizmetler göstermiştir. Kısa zamanda bu iktidarın hayata geçirdiği faaliyetler, gerçekleştirdiği veya planladığı işler milli zeminde köklü değişiklerin ne demek olduğunu göstermiştir. Azerbaycan Türkçesinin devlet dili ilan edilmesi, milli basının geliştirilmesi, Bakü Devlet Üniversitesinin kurulması, Azerbaycan Devlet Tiyatrosunun açılması Cumhuriyet döneminde çok yönlü verimli işlerin yürütüldüğünün göstergelerindendir. Dönemin öncü yayın organlarından biri olan “İstiklal” gazetesinde büyük Türk şairi Tevfik Fikret’in meşhur mısralarında yer alan “ Millet yoludur, hak yoludur tuttuğumuz yol. Ey hak! Yaşa, ey sevgili millet yaşa, var ol!” dizeleri Azerbaycan Halk Cumhuriyetinin amaç ve niyetini de açıklar niteliktedir. Amacı millet yolu, hak yolu olan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti kurulduğu ilk günden itibaren “ Türkleşmek, İslamlaşmak, Modernleşmek” ilkesini esas alarak yaşamın bütün alanlarında, özellikle de eğitim, kültür ve edebiyatta geniş ıslahatlar gerçekleştirmiştir. Milli dönem Cumhuriyet edebiyatı sosyal çevrenin etkisi altında gelişerek Türk milletinin milli değer ve düşüncelerini ön planda tutan bir edebiyat akımıdır. Muhammet Hadi, Abdullah Şaik gibi bu dönem şairleri şekil bakımından şiirde manevi özgürlükten doğan hislerin, milli duygular ile beraber Türkçülük, Milliyetçilik ve Turancılık düşüncelerinin edebiyatta yer bulmasına önem veriyorlardı. XX yüzyılın başlangıcında edebiyatın gelişmesine destek olan realizm ve romantizm edebi akımlarının paralel gelişmesi ve dönemin güncel edebi tezahürlerini kendinde yansıtması “Molla Nasrettin” ve “Füyuzat” gibi dergilerin faaliyetlerinde görülmektedir. Realist şair ve yazarlar Celil Memmedguluzade’nin önderliğiyle “Molla Nasrettin” dergisi etrafında, romantik şair ve yazarlar ise Ali Bey Huseynzade’nin yol göstericiliğiyle “Füyuzat” dergisi etrafında toplanmışlardır. Molla Nasrettinciler edebi dilin halkın konuşma dilinin esasında oluşturulmasını, Füyuzatçılar ise ortak Türk dilini benimseyerek Türkiye Türkçesinin esas alması gerektiğini iddia ediyorlardı. Bu dönemin bir diğer önemli ismi olan İstiklal şairi olarak da tanınan Türkiye sevdalısı, Türkçü milliyetçi şair Ahmet Cevat’ın “Azerbaycan Bayrağına”, “Çırpınırdı Karadeniz”, “Türk Ordusuna”, “Şehitler”, “İstanbul” vb. şiirlerinde ülkedeki milli mücadeleler anlatılarak, bu yolda canını kurban veren şehitlere karşı duyulan saygı ve sevgi kaleme alınmıştır. Bu eserlerde Mehmet Emin Resulzade’nin “ Bir kere yükselen bayrak, bir daha inmez” düşüncesi, Azerbaycan’ın bağımsızlığına kavuşması, halkın mücadele ile dolu hayatı, milli duyguları ifade edilmektedir. Şairin “Azerbaycan Bayrağına” isimli şiirinde milli gurur ve bayrak sevgisi şu mısralarla dile getirilmiştir: Türküstan yelleri öpüp alnını, Söylüyor derdini sana, bayrağım! Üç rengin aksini Quzğun denizden, Armağan yollasın yara, bayrağım! Anahtar kelimeler: milli düşünce, Türkçülük, milli edebiyat, Cumhuriyet dönemi Yüklə 2,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|