Microsoft Word turkiston qaygusi ziyouz com doc
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
| www.ziyouz.com kutubxonasi
20 yo‘lboshchimiz yo‘qligidan dahshatga tushib, izg‘irin sovuqqa qolib ketayotganimizda, «yilt» etib uch to‘rt yerdan o‘t yorug‘i ko‘rinishga boshladi. Ko‘zimiz unga tushishi bilan yo‘qolgan moli oldidan chiqqan kishiday barimiz quvonishib ketayotganimizda, birdaniga muz yorilib, belimdan suvga botib qoldim. Yo‘ldoshlarim hay-haylashib yurib, meni suvdan chiqarib oldilar. Qo‘njimga suv to‘lib, egin boshlarim butunlay ho‘l bo‘lgan edi. Yaxshiyamki, qo‘nolg‘uga kelib qolgan ekanmiz. Chiroq yonib turgan uy ustiga kelib: «Mehmon keldi, kishi bormi?», deyishimiz bilan uch to‘rt odam yugirishib chiqishdi. Qarasam, o‘z mahallamiz Beshkaram saroyidagi tanish savdogar yigitlar ekan. Meni ko‘rishlari bilan shoshilishgan holda o‘t ustiga kirgizib, ho‘l kiyimlarimni yechirishganlaridan so‘ngra, pishib turgan taomlarini qo‘ydilar. O’z uyimizda o‘tirgandek suyunishib, Toshrabod saroy qoshida tikilgan ko‘chmanchi qora uyda, o‘rtada osilgan cho‘ng qozon ostga yoqilgan ulug‘ olov gir to‘garagida, turk ulusidan tiniq ko‘ngilli, kular yuzli, to‘g‘ri so‘zli qirg‘iz, uyg‘ur yigitlaridan qo‘shma bir to‘p kishi bo‘lib o‘ltir-dik. Kun sovuq, qornimiz och. Hay, o‘sha kuni yegan tamoqning totig‘i, oradan 46 yil o‘tibdir, haligacha ko‘nglimda saqlanib turibdi. Shunday qilib, u kechani do‘st uyida yotganday ko‘ngil xushi bilan o‘tkazdik. Ertalab turganimizda qarasam, eskidan qolgan Toshrabod degan tarixiy saroy oldiga qo‘ngan ekanmiz. Buning birinchi binosi Koshg‘ar hokimi Muhammadxon tomonidan qurilmish edi. Bunisi esa, shayboniylardan 1006 hijriyda vafot topgan Buxoro podshohi mashhur Abdullaxonning zamondoshidir. Sharqiy va G’arbiy Turkiston savdo tijorat karvonlarini qaroqchilar hujumlaridan saqlash uchun, har ikki hukmdor o‘zaro kelishib, shu o‘rinda kuzatuvchi askar qo‘ymish edilar. Buning qanday natija berganligi ma’lum emasdir. Bu yerdan men o‘tgan vaqtda hech nar-sa qolmagan bo‘lsa ham, oldi tomonidan kirish eshigi ustiga bir ikki gazlik taxta toshlar qo‘yilgan va o‘rtadagi uzun yo‘lkaning har ikki yog‘iga solingan qirqtacha kelgudek gumbazli uylarning belgilari bo‘lib, qibla tomonida yuz kishi yotqudek mehroblik uy, usti o‘yilgan katta gumbazi bilan turgan edi. Shularga qaraganda, bu bino o‘z vaqtida anchagina hashamatli qurilish bo‘lgan bo‘lsa kerak. Yana o‘z so‘zimizga kelaylik. Ertasi barimiz, o‘n kishicha bo‘lib, Toshrabod dovonidan oshib, Chodirko‘l bo‘yiga tushdik. Bu bosh oyog‘i ko‘rinib turgan, aylanasi o‘ttiz-qirq chaqirim kelgudek, kichikroq ko‘l ekan. Yo‘l yaqiniga qarab yangidan eriy boshlagan ko‘l muzini kesib o‘tib, To‘raqot saroyiga tushdik. Bu yerda, saroychi bir uylik uyg‘urdan boshqa, hitoy hukumati tomonidan qo‘yilgan hech kishi yo‘q edi. Bir kecha yotib, ertasi Koshg‘ar chegarasida To‘yuntepa degan joyga kelganimizda yo‘limiz ikkiga ajradi. To‘g‘ri ketsak Chaqmoq qorovul o‘rni bo‘lib, yo‘l tekshiruvchi xitoylar shu yerda turar ekanlar. Shuning uchun biz uch kishi boshqa yo‘ldoshlarimiz maslahatlaricha, so‘l qo‘l tomonga burilib, Qoratepa dovoniga qarab yo‘l ol-dik. Dovon ostiga kelganimizda, 1800 yillarda Koshg‘ar hokimi marhum Yoqubbekdan qolgan qorovul qo‘rg‘oni yonidan o‘tishga to‘g‘ri keldi. Oradan uzoq davr o‘tmaganlikdan qal’a binolari hali ko‘p buzulmagan edi. Bu haroba ko‘zimga ko‘rinishi bilan ikki Turkistonning ilgarigi tarixini ko‘nglimdan kechirib, endigi qayg‘ulik hollari ustida uzoq o‘ylanib to‘xtaldim. Ko‘ring o‘g‘uz, uyg‘ur kabi qahramon turk ulusi bolalarini! Ongsizlik, bilimsizliklaridan bugungi kunda qo‘loyoqlariga qullik asirlik kishanlari solingan holda, insoniy huquqlaridan butunlay ajragandirlar. Bosqinchi dushmanlari hisobiga, o‘z ona Vatanlarida turib, qandayin xor zorlik bilan hayvonlarcha erk ixtiyorsiz, majburiyat qamchisi ostida ishlab turibdilar. Ulug‘ qudrat egasi Allohdek xudosi bor, butun olamga rahmat keltirgan Muhammad alayhissalomdek yo‘lboshchisi bor, xudo qonuni bo‘lgan Islom dinidek dini bor musulmonlarning bu kabi xorlikka qolishlari, Qur’on hukmiga ko‘ra mumkin emasdir. Chunki Qur’onning aytishicha, Islom dini ilohiy bir qonundirkim, buni to‘lig‘i bilan amalga |