MühaziRƏ konspektləRİ Qiyabi təhsil alan tələbələr üçün yardımçı vəsait Bakı- 2002
Yüklə 0,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
| tanıma, xüsusi yadasalma
və xatırlama. Tanıma yadasalma prosesinin başlanğıcını təşkil edir. Hər hansı cisim və hadisəni qavradıqda, beynimizdə bir sıra rabitələr əmələ gəlir, cisim və hadisənin təsiri kəsildikdə bu rabitələr dərhal yox olmur, az və ya çox müddət davam edir. Həmin cisim və hadisə yenidən təsir etdikdə o bizə tanış gəlir, deməli, onu tanıyırıq. Yadasalmanın müvəffəqiyyətli olmasına əmin olmaq üçün materialı əvvəlcə tam və düzgün anlamaq, öyrənilən materialı suallar qoyub ona ətraflı cavab verməyə çalışmaq lazımdır. Əgər həmin material xüsusi çətinlik çəkilmədən və qavrayışa istina etmədən canlandırılırsa, bu xüsusi yadasalmadır. Bunun əsas əlaməti odur ki, material yada salınarkən iradi səy göstərilmir. Material sanki özü hafizədə canlanır. Yadasalmanın xüsusi bir forması xatirədir. Bu, keçmişimizin zaman və məkanca məhdudlaşan surətlərinin yada salınmasıdır. Xatirənin mərkəzində şəxsin özü, onun başına gələn və ya şahidi olduğu hadisələr durur. Xatirə zamanı keçmişdə olanları təkcə yada salmırıq, onları nə vaxt, hansı şəraitdə qavradığımızı yada salır, onların zaman ardıcıllığını dərk edirik. Xatirələr insanın şəxsi həyatı ilə bağlı olduğu üçün bir sıra emosiyalarla müşayiət olunur. 63 downloaded from KitabYurdu.org Göründüyü kimi, insan hafızənin səmərəli fəaliyyəti bir sıra amillərdən asılıdır. Buraya həm hafizə obyektinin məzmun və xarakteri, həm də hafizə subyektinin sağlamlıq dərəcəsi, yaş xüsusiyyətləri və s. də təsir göstərir. Yalnız bir cəhəti qeyd etmək lazımdır ki, müasir dövrdə informasiyalar sürətlə artsa da, insan beyninin imkanları həddən ziyadə genişdir. Bəzi hesablamalara görə insanın idrak fəaliyyətində (onun yalnız beyin yarımkürələri qabığında 14-16 milyard sinir hüceyrəsi var) bütün sinir yarımhüceyrələrinin yalnız 4% iştirak edir, qalan 96% sanki ehtiyatdadır. 1 Səmərəli fəaliyyət üçün insan hafizəsində əlverişli daxili və xarici şəratin olması zəruridir. Onu da göstərmək lazımdır ki, materialın yadda saxlanması üçün insanın ac və ya tox olması, sağlam və ya xəstə, dalğın və ya diqqətli olması da ciddi surətdə tə'sir göstərir. Xüsusən də insan hafizəsinin fəaliyyəti onun nə dərəcədə gümrah və ya yorğun olmasından asılıdır. Yorğunluğu aradan qaldırmaq, hafizənin fəaliyyətini səmərəli təşkil etmək üçün yol və vasitələr çoxdur. Buraya əmək rejiminə ciddi riayət edilməsi, əməklə istirahətin düzgün növbələşməsi, farmokaloji, fızioloji və s. təsirlər daxildir. Yüklə 0,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|