Mühazirə müəllimi: Dos., İFD, Ceyhun Nəsib oğlu İsmayılov MÖvz bank sistemiNİn təŞKİLİ VƏ FƏALİYYƏTİNİN Əsaslari

Investisiya şirkətləri və fondlarmm idarə edilməsi. Dünya bank təcrübəsindən məlum olduğu kimi 
əməliyyatlann bu növü trast əməliyyatlarımn məcmuyunda üstün çəkiyə malikdir. Bu əməliyyatları 
icra edərkən banklar fondların pul vəsaitlərini yerləşdirir, onun səhmdarlarının siyahısını aparır, 
dəyişiklikləri
 
 
 
KitabYurdu.az 
248
 

---

     MÖVZU 11.BANK MENECMENTİ VƏ MARKETİNQİ 
                                 PLAN: 
1.Bankın idarəetmə strukturu 
2.Bank aktivlərinin qorunması 
3.Bank marketinqi və onun əsas istiqamətləri 
 
1.Bankın idarəetmə strukturu 
Bank menecmenti idarəetmənin xüsusi sahəsi olmaqla, bazar iqtisadiyyatının  inkişafı şəraitində 
ortaya çıxır. Bank əməliyyatlarmm inkişaf etmiş ölkələrdə olan əməliyyatlar səviyyəsinə çatdığı 
mərhələdə bu xidmətlərə qiymətli kağızlarla, kredit kartları ilə, valyuta ilə əməliyyat- lar, digər 
kommersiya bankları və strukturlarımn səhmlərinin yerləşdi- rilməsinə kömək, müştərilərə onlarm 
vəsaitlərinin səmərəli yerləşdiril- məsində xidmət, investisiya layihələrinin qiymətləndirilməsi, 
lizinq, fak- torinq və digər əməliyyatlar aiddir. Qeyd etmək lazımdır ki, belə şərait- də bankm 
nizamnamə kapitalı digər kommersiya bankları üçün ehtiyyat fonduna çevrilə bilər. Bank 
menecmenti bu və ya digər proqrammı sa- dəcə olaraq kreditləşdirmir, həmçinin kreditlərin necə sərf 
olunmasma nəzarət edir. Xüsusən isə, onlarm hansı məqsədlərə sərf olunmasma və vaxtmda geri 
qaytarılmasma nəzarəti öz üzərinə götürür.
 
Ümumi şəkildə bank menecmenti bankm strateji və taktiki planlaş- dırması, təhlil, tənzimləmə və 
bank fəaliyyətinə nəzarətlə əlaqədar olan münasibətlərin, maliyyə resurslarmm, marketinq 
fəaliyyətinin, bank əməliyyatlarınm yerinə yetirən işçi qrupunun idarəolunmasmı tərənnüm edir.
 
Bank menecmenti kommersiya banklarmm öz funksiyalarmı yeri- nə yetirmələri ilə bilavasitə bağlı 
olan praktiki fəaliyyətdir. Bu aspektdə bank menecmenti idarəedici obyektlərə: bankm aktiv və 
passiv əmə- liyyatlarma, hesablama-kassa əməliyyatlarma, normativ maliyyə göstə- ricilərinin yerinə 
yetirilməsinə, daxili audit və nəzarətə təsir sistemi kimi çıxış edir.
 
Beləliklə bank menecmenti bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə və asılılı- qda olan aşağıdakı parametrlər 
sistemini təşkil edir:
 

 
İqtisadi-maliyyə göstəriciləri; 

 
Bankm qarşısmda duran məsələlərin həllinə cavab verən təşki- lati quruluş; 

 
Bank məhsullarınm texnoloji-funksional idarəedilməsi. 
Hər bir bank öz fəaliyyətində daxili nəzarət mexanizmlərinin adekvatlığım təmin etmək məqsədilə 
aşağıdakı əsas prinsipləri və qaydaları rəhbər tutmalıdır:
 
a)Mükəmməl təşkilati struktur; 
b)Zəruri siyasət və uçot qaydaları; 
C)Aktivlərin qorunması üçün tədbirlər; 
d)   Daxili audit üzrə səmərəli proqram. 
Bank işinin və siyasətinin ümumi strateji istiqamətlərinin, o cümlədən daxili nəzarət siteminin 
yaradılması və həyata keçirilməsi, ha- belə bank əməliyyatlarmm düzgün və səmərəli aparılması 
üçün bankm Müşahidə şurası və İdarə Heyəti məsuliyyət daşıyır. Bankm Maliyyə- təftiş komissiyası 
isə bankm qanunlara, normativ aktlara, habelə bankm özünün siyasətinə və qaydalarma əməl 
edilməsini təhlil etmək məqsədilə, onun əməliyyatlarımn müntəzəm auditinin keçirilməsi üçün 
məsuliyyət daşıyır. 
Daxili nəzarət mexanizmləri bank fəaliyyətində potensial səhvlərin, nöqsanlarm və itkilərin vaxtmda 
aşkar edilməsi və qarşısmm alın- masımn, bank risqlərinin minimuma endirilməsinin mühüm 
vasitəsidir. Daxili nəzarət mexanizmlərinin yaradılması bank əməliyyatlarmm etibarlılığı, 
təhlükəsizliyi, səmərəliliyi və qanunvericiliyə uyğunluğunu təmin etmək üçün zəruridir. 
Təşkilati struktur bankda səlahiyyətlərin və vəzifələrin dəqiq və aydm bölgüsünü nəzərdə tutur. 
Müşahidə şurası tərəfmdən təsdiq edilmiş müvafiq siyasətdə, məsələn kreditlərin verilməsi, 
investisiyalarm həyata keçirilməsi, yaxud ticarət (valyuta, qiymətli kağızlar üzrə alqı- satqı) və s. 
KitabYurdu.az 
249
 

---

əməliyyatlarınm aparılması üçün işçilərin səlahiyyətləri aydm və dəqiq reqlamentləşdirilməlidir. 
Nəzərə almaq lazımdır ki, bankm hər bir işçisi tərəfındən aparılan kreditləşmə, investisiya, valyuta və 
qiymətli kağızlar üzrə alqı-satqı və s. əməliyyatlarmm həcmi məhdudlaşdırılır. Bu məhdudlaşdırma 
limitlərlə müəyyənləşir. Bunun üçün:
 

 
limitlər üzrə monitorinq və hesabat sistemləri yaradılmalıdır; 

 
müntəzəm surətdə rəhbərliyə, Müşahidə şurasma və Maliyyə- təftiş komissiyasına siyasətə 
əməl edilməsi barədə hesabatlar təqdim edilməlidir. 
Hər bir kommersiya bankınm ayrı-ayrı fəaliyyət növü üzrə müvafiq siyasət və daxili prosedur 
qaydaları işlənib hazırlanır, habelə həmin siyasətə və qaydalara əməl olunmasma nəzarət etmək üçün 
adek- vat nəzarət sistemləri müəyyənləşdirilir:
 

 
hər bir siyasət Müşahidə şurası tərəfindən təsdiq olunur; 

 
hər bir siyasət ən azı ildə bir dəfə yenidən nəzərdən keçirilir; 

 
bütün əməkdaşlar bankm siyasəti ilə və onların sahəsinə aid olan qaydalarla tamş olur; 
Kredit təşkilatlarmda minimum aşağıdakı daxili siyasət, prosedur və qaydalarm işlənib hazırlanması 
zəruridir:
 

 
bankın idarəetmə strukturu və qərarlarm qəbul edilməsi prose- durları;
 

 
bankm ayrı-ayrı struktur bölmələri və əməkdaşları arasmda hüquq və vəzifələri 
reqlamentləşdirən sənədlər;
 

 
bankm daxili audit xidmətinin fəaliyyətini tənzimləyən qaydalar; 

 
bankm kredit siyasətini, vəsaitlərin cəlb edilib yerləşdirilməsini tənzimləyən qaydalar; 

 
bankın likvidliyinin, aktiv və passivlərinin idarə olunması siya- 
səti;
 

 
qiymətli kağızlarm buraxılması və investisiya siyasəti; 

 
müştəri hesablarmm açılması və hesabların aparılması qayda- 
ları;
 

 
kompüter sistemləri, onları istifadəsi və təhlükəsizliyinin qo- runması qaydaları; 

 
kadr siyasəti; 

 
digər siyasət, prosedur və qaydalar. 
Qyed etmək lazımdır ki, bu siyasət qüvvədə olan qanunvericilik, Milli Bankm təlimat, qaydalar və 
normativ göstərişlərinin tələblərinə cavab verməlidir.
 
Bankm rəqabətqabiliyyətli və yüksək səviyyədə fəaliyyətini təmin etmək məqsədilə bankm daxilində 
işçilərin vəzifələri elə bölüşdü- rülməlidir ki, hər bir əməliyyatın əvvəlindən sonunadək onunla bir 
şəxs məşğul olmasm, yəni hər bir əməliyyatın icrası və həmin əməliyyat üzrə nəzarət eyni şəxs 
tərəfmdən aparılmasm. Yəni, kreditlərin sənədləş- dirilməsi ilə məşğul olan bank əməkdaşı, kredit 
vəsaiti vermək səlahiy- yətlərinə malik olmalı deyil. Və yaxud, müxbir hesablarla əməliyyat aparan 
bank işçisi, bu əməliyyatları balans və şəxsi hesablara işləyə bil- məz və s.
 
Bankm kadr siyasəti yürüdülərkən vəzifələr periodik olaraq bir- birini əvəz edir. Onu da nəzərə alaq 
ki, bu prosesin səmərəli olması üçün əvəzetmənin müddəti kifayət qədər uzun olmalıdır. Həmçinin 
bankm bütün əməkdaşları, hətta rəhbər işçiləri də birbaşa ildə azı iki həftə fasiləsiz öz iş yerlərini 
tərk etməlidirlər ki, (məzuniyyət vaxtı) bu müd- dətdə onların işini başqa əməkdaşlar yerinə 
yetirsinlər. 
 
                      2. BANK AKTİVLƏRİNİN QORUNMASI
 
«Banklar haqqmda» Azərbaycan Respublikası Qanunu və Azərbaycan Respublikası Milli Bankmın 
«Banklarda daxili nəzarət və daxili auditin təşkili» Qaydaları banklarda daxili audit xidmətinin 
olmasmı tələb edir və daxili auditin «bank aktivlərinin təhlükəsizliyini təmin edən müvafıq nəzarət 
mexanizmlərinin mövcudluğunu və adek- vatlığım, bankm səhmdarlara, nəzarətedici orqanlara və 
ictimaiyyətə təqdim etdiyi dövri hesabatlarm dəqiqliyini, tamlığım və dürüstlüyünü təsdiq etmək» 
kimi məqsəd daşıdığmı göstərir.
 
İstənilən kommersiya bankınm uçot sistemi Milli Bankm müəyyən
 
 
 
KitabYurdu.az 
250
 

---