503
Komissiyası t r find n t klif olunmu dur (Q.X.Brund-
qlond komissiyası). Komissiya "sabit c miyy ti", "g l c k
n sill ri onların öz
xsi ehtiyaclarını t min etm k
fürs tind n m hrum etm d n bugünkü n slin
ehtiyaclarını t min ed n" c miyy t kimi t yin edir. 1990-cı
ild
sası qoyulmu Sabit nki af Beyn lxalq nstitutu
a a ıdakı t rifi verir. "Sabit inki af vahid traf mühiti,
iqtisadi s m r liliyi v xalqların rifahının c ml
m si
dem kdir". Rio-de-Janeyroda keçirilmi BMT
konfransından d rhal sonra onun m s l l rinin h yata
keçirilm si m qs dil yaradılan Dünya urası (Dünya
urasının s dri Rio-de-Janeyro Konfransının Ba katibi
Maris Stronqdur) hesab edir ki, "Sabit inki af sad kon-
sepsiyadır: bizim ekoloji imkanlarımız ç rçiv sind
dal tl ya amaq dem kdir". Terminin m zmununda iki
imperativ ayrılır: ekoloji sabitlik imperativi v sosial-
iqtisadi sabitlik imperativi. Ekoloji sabitlik imperativi -
ekoloji imkanlarımız ç rçiv sind ya amaqdır: bir halda
ki, b
riyy tin t l bl ri t bi tin imkanları xaricind dir,
insanlar öz t l bl rini v tullantılar istehsalını azaltmaqla
t bii ehtiyatların v h ic sin s rfin son qoymalıdırlar.
Sosial-iqtisadi sabitliyin imperativi - dal tl ya amaq
n sill rdaxili v n sill r arasında n h ng sosial v
504
iqtisadi b rab rsizliyin tör tdiyi da ıdıcı münaqi
l ri
z ifl tm k, iqtisadi vasit l rl ya amaq dem kdir. Rus
alimi akademik V.A.Koptyuqa gör , sabit inki af
konsepsiyası "b
riyy tin sosial-iqtisadi inki afının
tarazla masını v
traf mühitin qorunmasını, h mçinin
inki af etmi v inki af etm kd olan ölk l r arasındakı
iqtisadi disparitetin h m texnoloji proses, h m d
istehsalın rassionalla ması yolu il aradan götürülm sini
n z rd tutur".
Akademik N.N.Moiseyevin fikrinc , "sabit inki af"
terminini biosferin v c miyy tin tarazlıq v ziyy tin
keçidinin mümkünlüyünü t min ed c k strategiyanın
i l nib hazırlanması v realla dırılması kimi izah etm k
olar... “B
riyy tin g l c yi madd l rin (stabil
biokimy vi dövr l rin) az-çox sabit dövrü
raitind
mümkündür". Akademik A.D.Ursulun n z rinc , "sabit
inki af t bi t ziyan vurmayan, daimi ictimai t r qqini
t min ed n, inki afın strategiyası kimi t yin edil bil r".
Bel likl , sabit inki afın strategiyasının ümumi mahiyy ti
b
riyy tin qeyri-mü yy n müdd tli mövcudlu unun
rtl rini t yin etm kdir. Bunun üçün insanların t l batını
el öd m k n z rd tutulur ki, bu, biosferin
deqradasiyasına g tirib çıxarmasın v g l c k n sill rin
505
maraqlarına toxunmasın. XX srin ortalarınad k
b
riyy tin inki afına, n sill rin birinin dig ril tarixi
v zl nm sin heç bir t hlük yox idi. Sabit inki afın
saslandırılması z ruriyy tini yaradan ba lıca amill r
b zi qlobal xarakterli d yi iklikl r aid oldu ki, bunlara da
a a ıdakılar daxil idi: planetd demoqrafik partlayı ,
n n vi yüngül ld edil n yanacaq v mineral
ehtiyatların tük nm si, biomüxt lifliyin azalması, bu
d yi iklikl rd n do an atmosferin azon qatının tük nm si
v kosmik üaların canlı orqanizml r t sirinin artması;
Yer s thinin h rar tinin qalxması ehtimalı v ba qa
hadis l rl ba lı d yi iklikl r. Bütün bunlar insanların
h yat keyfiyy tinin, onların sa lamlı ının pisl
m sinin,
bir sıra sosial-iqtisadi probleml rin yaranmasına g tirib
çıxarmı dır.
XX
srin II yarısında ba ver n texniki t r qqi
n tic sind h min hadis öz kulminasiya nöqt sin çatdı.
Son 25-30 il rzind dünyada t xmin n b
riyy tin
bütün vv lki tarixi boyu q d r xammal istifad olunub.
H r il planetimizin d rinlikl rind n 96-98% tullantıya
ged n 100 milyarddan artıq müxt lif mineral ehtiyatlar
üz çıxarılır. Hesab edilir ki, XXI srin vv ll rind insan
300 mlrd. ton xammal emal etdikd 290-297 mlrd. ton
506
tullantı xaric ed c k. Yer s thinin h rar tinin, biosferin
radiasiya fonunun artması v milyon ill r uzunu t kamül
n tic sind formala mı insanın mövcudlu unun dig r
fiziki-kimy vi v bioloji parametrl rinin pozulması
f lak tl sonuclana bil r. Bu m nfi amill r texnoloji
inki afdan imtina etm kl yox, t bi td n optimal istifad
yolu il son qoymaq olar. Hal-hazırda qar ılıqlı sosial-
iqtisadi v ekoloji inki afa z ruriyy t duyulur. traf mühit
v inki af üzr beyn lxalq komissiyada ( M BK) "Bizim
ümumi g l c yimiz" adlı
m ruz nin r hb ri
Q.H.Brundtrandın qeyd etdiyi kimi, ekoloji problematikaya
baxılark n t kc
traf mühit probleml riyl
m hdudla maq olmaz. "Bu çox böyük s hv olardı. traf
mühit insan f aliyy ti, insanların ehtiyac v ist kl ri
ç rçiv sind n k narda mövcud deyil. traf mühitin insan
t l batlarını n z r almadan müdafi sin göst ril n
c hdl r b zi siyasi dair l r t r find n sad lövh h yatdan
uzaq c hdl r kimi qiym tl ndirildi.
traf mühit - bizim
ya adı ımız Yerdir, inki af is - rifahımızın
yax ıla dırılması üçün s yl rimizdir. Bu iki anlayı
ayrılmazdır".
M hz bu yana ma sabit inki af
konsepsiyasında öz ksini tapdı. Bütün inki af etmi v
inki afda olan dövl tl rin
sas m qs di h r v chl
Dostları ilə paylaş: |