Muh?ndis ekologiyas? 11esas
Yüklə 3,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
339
II M M P P , 1 – mayed udulan komponentl rin parsial t zyiql ridir. Qazların t mizl nm si üçün çox vaxt adsorbsiya üsulundan da istifad olunur. Adsorbsiya üsulu il qazların ayrılması qaz killi karbohidrogenl rin selektivliyi yüks k olan sülb adsorbent t r find n udulması prosesin saslanır. Adsorbent kimi aktivl mi kömür, silikogel, “molekulyar l k” v s. istifad olunur. Adsorbsiya prosesi ya qaz v adsorbent bir-birin qar ı ks istiqam tl rd h r k t ed n fasil siz i l y n aparatlarda (hipersorberl rd ) v ya da periodik i l y n adsorberl rd aparılır. Adsorbsiya prosesi istiliyin ayrılması il gedir. Odur ki, reaksiyanın vv lind
temperatur 45-60 0 C olur. stiliyin ayrılması n tic sind ( ≈ 8000 kal) prosesin sonunda temperatur 60-70 0 C-y
q d r qalxır. B z n temperaturu sabit saxlamaq üçün adsorberl r soyuducularla t chiz olunur. Son vaxtlar adsorbent layı h r k t ed n adsorbsiya prosesl ri (hipersorberl r) geni istifad olunma a ba lanmı dır. Hipersorberl r h r k t etm y n adsorbent layında aparılan prosesl r nisb t n böyük m hsuldarlı a malikdirl r. Sintetik seolitl rin bircinsli v müxt lif ölçülü m sam l rinin olmasına gör onlarda qaz 340
molekullarının ölçüsünd n asılı olaraq yüks k seçicilikd ayrılma gedir. Xemosorbsiya üsulu il qazların ayrılması zamanı el bir uducu maye seçirl r ki, bu maye ayrılmaya m ruz qalan qazlarla kimy vi birl m m l g tirsin v yüks k temperaturda ilk madd y v xemosorbent parçalansın. Hemosorbsiya prosesind h r k t sür ti qazın v mayenin entropiya f rqi kimi götürülür. U nisbi =
(S 1 – S 2 ) ............(8.64) Burada, U nisbi
– hemosorbsiyanın nisbi sür ti, S 1 v S 2 – m hlulun v qaz qarı ı ının entropiyası, ϕ - kütl
mübadil si msalıdır. Qazların katalitik t mizl nm üsulunun mahiyy ti ondan ibar tdir ki, t rkibind z h rli madd l r olan qaz tullantıları katalizatorun i tirakı il z r rsiz madd l r çevrilir. Dem li, qaz axını katalizator t b q sind n keçirilir. Katalizator spesifik t sir etdiyind n mü yy n növ komponentl r üçün n z rd tutulur. Qazların katalitik t mizl nm qur ularının m hsuldarlı ı 900–14000 m 3 /saat olur v onların texnoloji sxeml ri eyni tipli olur. T mizl n n qazlar asılqan hiss cikl rind n azad olduqdan sonra reaksiya temperaturuna kimi qızdırılır v reaktora gönd rilir. Qazların katalitik t mizl nm si zamanı sas aparat
341
reaktordur. Reaktorun i ini qazın s rfi (L s , m 3 /san)
prosesin temperaturu (T k ), daxil olan (C 0 ) v çıxan qazlarda (C) z h rli qarı ıqların qatılı ı (mol/ m 3 ) kimi texnoloji göst ricil r xarakteriz edir. Katalizator b k sinin qalınlı ı a a ıdakı ifad d n tapırlar:
ω ρ δ ⋅ ⋅ ⋅ − ⋅ = S S C C L F S ) ( 0 ............(8.65) Burada S F – katalizator layının sah si, m 2 , ρ - katalizatorun sıxlı ı (d n v r killi katalizatorlar üçün), kq/m
3 , S – katalizatorun xüsusi s thi, m 2 /kq,
ω ω ω ω - heterogen katalitik reaksiyanın sür tidir, mol/( m 2 ⋅⋅⋅⋅s
) il . Katalitik reaksiyanın sür ti t mizl n n qazlarda komponentl rin v katalizatorun t bi tind n, prosesin temperaturundan, z h rli qatı ı ın qatılı ından asılıdır. Bildiyimiz kimi xlor – kimya s nayesind qiym tli bir xammaldır. Ondan müxt lif növ kimya m hsullarının alınmasında istifad olunur. Dig r t r fd n xlor v onun birl
m l ri güclü toksiki xass y malikdirl r. Odur ki, onların
traf mühit atılması ciddi reqlamentl dirilir. Sintetik xlorid tur usu quru hidrogenxloridin su absorbsiyası yolu il alınır. Dig r t r fd n xlorla ma prosesl rind küllü miqdarda hidrogenxlorid ayrılır. Hidrogenxloridin xlorid tur usuna emal d r c si 92–96% 342
t kil edir. Karbohidrogenl rin birba a xlorla ma prosesl rind n alınan hidrogenxlorid abqazları hal- hazırdakı dövr q d r çox geni t tbiq sah si tapmadı ından traf mühitin çirkl nm sin s b b olmaqdadır. Hidrogenxloridin n perspektiv emal üsullarından biri d ondan oksidl dirici xlorla ma prosesl rind istifad edilm sidir. Oksidl dirici xlorla ma üsulunun sasını hidrogenxloridin molekulyar xlora q d r oksidl m si prosesi tutur ki, bu da Dikon reaksiyası kimi m lumdur. Dikon reaksiyası a a ıdakı t nlik üzr gedir: 4 HCI + O 2 ⎯→
2 CI 2 + 2 H 2 O ........(8. 66) Hidrogenxloridin xlora q d r oksidl m si ad t n 380-400 0
olefinl rin v aromatik karbohidrogenl rin oksidl dirici
xlorla ması prosesl rinin n z ri v texnoloji aspektl ri geni sur td öyr nilmi dir. Oksidl dirici xlorla ma prosesl rinin üstün c h tl rind n biri d ondan ibar tdir ki, onun sasında xlora gör balansla dırılmı prosesl r i l nib hazırlana bil r. Bu halda xammala (xlora) q na t olunmaqla yana ı h m d m qs dli m hsulların maya d y ri azalır. Dig r t r fd n traf mühitin mühafiz si m s l l ri d h ll edilmi olur. Dikon reaksiyası sasında hidrogenxloridin oksidl m prosesl rinin katalizatorları Yüklə 3,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|