Muh?ndis ekologiyas? 11esas

                                                                                  

 330

orta günlük 1 mq/m

3

–d n artıq olmamalıdır. CO, 

hemoqlobinl  birl

r k karboksihemoqlobin  m l

g tirir. Qanda karboksihemoqlobinin  m l   g lm si 

prosesi dön n bir prosesdir. CO il   n f s alma 

dayandıqdan sonra h r 3-4 saatdan bir insan orqanizmi 

onun yarısından t mizl nir.  

Qazların çoxlu miqdarda karbon oksidind n 

t mizl nm si üçün qazların maye azotla yuma v  ya 

absorbsiya prosesl rind n istifad  olunur. Qazların 

absorbsiya prosesini h m d  bir valentli misin asetat, 

formiat v  ya karbonat duzlarının su-ammonyaklı 

m hlulunun i tirakı il   h yata keçirirl r. Mis-ammonyak 

m hlullarının uduculuq xass l rini artırmaq üçün prosesi 

a a ı temperaturda (0 -25

0

C) v  yüks k t zyiqd  (10 – 

30 MPa) aparırlar. Proses kompleks mis-ammonyak 

birl

m l rinin  m l  g lm sin

saslanır. 

Cu(NH

3

)

n

OOCH+CO 

⎯→

←

[

Cu(NH

3

)

n 

CO

]

OOCH  (8.62) 

Absorbsiya prosesl rini doldurmalı skrubberl rd

aparırlar. Desorbsiya 80

0

C temperaturda, atmosfer v  ya 

a a ı t zyiql rd  aparılır. Desorbsiya zamanı ayrılan CO

konversiya prosesin  qaytarılır. Bu halda qazların 

t mizl nm   d r c si yüks k olur, lakin proses çox yer 

tutur v  xeyli ammonyak itkisi il  xarakteriz  olunur. Buna 

---

                                                                                  

 331

gör   d  hal-hazırda  sas n katalitik hidrogenl

dirm       

(metanla dırma) üsulundan istifad  olunur. Bundan 

ba qa atmosfer  atılan CO-nun qar ısını almaq üçün 

karbon oksidinin yandırıcı qur ularından  istifad  olunur. 

8.6.1. Mis-alüminium-xlorid m hlulu il  karbon 

oksidinin (CO) absorbsiyası.

Bu üsul qazın t rkibind  oksigen v  çoxlu miqdarda 

karbon dioksidi olanda  t tbiq olunur. Proses mis v

alüminiumun tetraxlorid qarı ıq duzunun müxt lif 

aromatik karbohidrogenl rd  m hlulu il  karbon oksidinin 

kompleks 

m l   g tirm sil  kimy vi absorbsiyaya 

saslanır.  Mis-alüminium-xlorid m hlulunun i tirakı il

tullantı qazlarının karbon oksidind n(CO) t mizl nm

prosesinin texnoloji sxemi 

kil 8.25-d  göst rilmi dir. 

Qabaqcadan qurudulmu  qazlar regenerasiya olunmu

m hlulla suvarılan 1 absorberin  verilir. 1 Absorberind n 

çıxan karbon oksidi il  doydurulmu  

m hlul 2 

qızdırıcısında 100

 temperaturuna q d r qızdırılaraq 3 

aralıq desorberin  gönd rilir. 3 desorberind   t zyiq 0,25 

MP   h ddind  saxlanılır. 3 desorberi desorbsiya 

prosesind  ayrılan regenerasiya olunmu   CO–nun 

 

uducu m hlulu il  suvarılır. Qism n regenerasiya olunan 

m hlul 4 istid yi diricisini ke

r k 5 regeneratoruna daxil 

---

                                                                                  

 332

olur. 5 regeneratorunda m hlulun 135–180°

temperaturda regenerasiyası ba  verir. Sonra 

regenerasiya olunan m hlul 5 regeneratorundan 

götürül r k  yenid n 1 absorberin   v  3 desorberin

veril r k dövr etdirilir. 5 regeneratorunun yuxarısından 

çıxan regenerasiya qazları 6 soyuducusunda soyudulur 

v  sonra da t rkibind  olan uducu m hluldan ayrılmaq 

üçün 7 çökdürücüsün  verilir. Qaz axınından ayrılan 

h lledici (toluol) 7 çökdürücüsünd n ayrılaraq uducu 

m hlulun hazırlanması sistemin  gönd rilir. 

---

                                                                                  

 333

8.7. Uçucu h lledici buxarlarının adsorbsiyası. 

Üzvi h lledicil rin rekuperasiyası  h m iqtisadi, h m d

ekoloji baxımdan 

h miyy t  malikdir. H lledici 

buxarlarının tullantıları onların saxlanması  v  texnoloji 

prosesl rd  istifad  olunması zamanı 

m l   g lir.  

Onların rekuperasiyası üçün adsorbsiya üsullarından 

daha geni  istifad  olunur. H lledici buxarlarını h r hansı 

1

  I 

5       VII 

V 

    

   

3 

2                         

         

IV

  

VI         V 

 7 

6 

kil 8.25. Misalüminiumxlorid(CuAICI

4

)  m hlulunun 

           i tirakı il  tullantı qazlarının karbon oksidind n 

           (CO) t mizl nm si prosesinin texnoloji sxemi. 

1 – absorber; 2 – qızdırıcı; 3 – aralıq desorberi; 4– isti-

d yi dirici; 5 – regenerator; 6 – soyuducu; 7 – 

çökdürücü; I – t mizl n c k qaz; II – t mizl nmi  qaz; 

III – buxar; IV – kondensat; V – CO; VI  – su; VII – 

uducu m hlul; VIII – regenerasiya olunan uducu m hlul.

II

VIII 

III   IV 

   IV   III     

  4 

---

                                                                                  

 334

xırda m sam li adsorbentl rl  (aktivl

dirilmi  kömür, 

silikogel, seolitl r, m sam li  ü

  v  s.) tutmaq olar. 

Lakin hidrofob adsorbentl rd n olan  aktiv kömür bu 

m s l nin h llind  daha üstün hesab olunur: 

t mizl n c k buxar-hava v  ya buxar-qaz qarı ı ının 

nisbi n mliyinin 50%-   q d r oldu u halda bel   n mlik 

praktiki olaraq üzvi h lledici buxarlarının uduculuq 

qabiliyy tin   t sir göst rmir. Aktivl

dirilmi  kömürd n 

istifad  ed n adsorbsiya qur ularının s m r liliyi 

t mizl n c k qazın t rkibind  olan uçucu üzvi h lledici 

buxarlarının qatılı ından asılıdır. Uçucu üzvi h lledici 

buxarlarının udulma prosesini stasionar (sabit, d yi m z, 

h r k tsiz, h mi

 bir yerd  olan) qaynar v  sıx h r k t 

ed n uducu lay üz rind  aparmaq olar, lakin istehsalat 

t crüb sind  vertikal, horizontal v  ya halqa

killi 

adsorberl rd  yerl

dirilmi  stasionar adsorbent laylı 

rekuperasiya qur ularından daha geni  istifad  olunur. 

Vertikal tipli adsorberl r ad t n m hdud buxar-hava 

(buxar-qaz) qarı ıqlarının t mizl nm sind , horizontal v

halqa

killi adsorberl rd n is  bir qayda olaraq yüks k 

sür tli (on v  yüz min kubmetr saat sür ti il ) qaz 

axınlarının emal olunmasında istifad  olunur. Uçucu 

h lledici buxarlarından emal olunan axınların daha d rin 

---