Muh?ndis ekologiyas? 11esas
Yüklə 3,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Torpaqların çirkl nm sinin monitorinqi
- 10. Daxili su tutumlarının çirkl nm m nb l ri v çirkab suların t mizl nm üsulları. 10.1. Daxili su tutumlarının çirkl nm m nb l ri
389
v n tic l rinin aradan qaldırılması üçün torpaq fondunun v ziyy tin münt z m mü ahid sistemidir. Torpaqların monitorinqinin aparılması qaydaları Az rbaycan Respublikası Nazirl r Kabinetinin 1999-cu il 7 iyun tarixli, 94 nömr li q rarı il t sdiq edilmi “Torpaqların monitorinqinin aparılması qaydaları haqqında sasnam ” il mü yy n edilir. “Torpaqların monitorinqinin aparılması qaydaları haqqında sasnam ” torpaqların çirkl nm sinin monitorinqinin aparılması qaydalarını tam hat etm diyind n, bu qaydalar a a ıdakı kimi mü yy n olunur:
t bii v antropogen t sirl r n tic sind çirkl nm sinin qar ısının alınması m qs di il torpaqlara atılan - axıdılan tullantılara k miyy t v keyfiyy t c h td n n zar tin elmi saslarla h yata keçirilm sind n ibar tdir. Torpaqların çirkl nm sinin monitorinqi a a ıdakı qaydada h yata keçirilir: k nd t s rrüfatı razil rinin torpaqlarının mineral gübr l r, pestisid v herbisidl rl çirkl nm si üzr ; 390
iri s naye h rl ri v mü ssis l rinin razi v traf torpaqlarının texnogen tullantılarla (a ır metallar, neft, civ v s.) çirkl nm si üzr ; respublikanın müxt lif co rafi zonalarının torpaqlarının kil edilir v aparılır. K nd t s rrüfatı torpaqlarının çirkl nm sinin monitorinq m nt q l rind mü ahid l r il rzind iki d f aparılır: yazda: mineral gübr l r, pestisid v herbisidl rin istifad sind n qabaq; payızda: k nd t s rrüfatı m hsullarının yı ımından sonra. Monitorinq m nt q l ri k nd t s rrüfatının kin sah l rind - pambıqçılıq, üzümçülük, taxılçılıq, meyv çi- lik, t r v zçilik, yem bitkil ri altındakı torpaq sah l rind yerl
dirilir. ri s naye h rl ri v mü ssis l rinin razi v traf torpaqlarının texnogen tullantılarla çirkl nm si üzr mü ahid l r h r (mü ssis ) trafında dörd istiqam td ( imal, c nub, q rb, rq), müxt lif m saf l rd ilin yaz v payız f sill rind aparılır. Respublikanın müxt lif co rafi zonalarının torpaqlarının fon t rkibi üzr mü ahid l r ilin h r f slind bir d f v güclü atmosfer ya ıntılarından (leysan) sonra aparılır. 391
10. Daxili su tutumlarının çirkl nm m nb l ri v çirkab suların t mizl nm üsulları. 10.1. Daxili su tutumlarının çirkl nm m nb l ri Su – çox qiym tli t bii ehtiyatdır. Bütün canlı orqanizml r üçün su ya ayı mühitidir. Onun insan, heyvan v bütün bitkil rin m i t ehtiyaclarında z ruri oldu u hamıya m lumdur. Su, h yatın sasını t kil ed n madd l r mübadil si prosesind müst sna rol oynayır. Su s naye v k nd t s rrufatı istehsalatında böyük
h miyy t k sb edir. Zavod v fabrikl rd , k nd t s rrü- fatının suvarma sistemind çoxlu miqdarda su i l dilir. h rl rin böyüm si, s nayenin sür tli inki afı, k nd t s rrufatının intensivl dirilm si, suvarılan torpaq sah l rinin xeyli geni l ndirilm si, m d ni-m i t raiti- nin yax ıla dırılması v bir sıra dig r faktorlar su t chizatı probleminin daha çox ç tinl m sin s b b olur. Suya olan t l bat böyükdür v h r il artır. Yer kür sind bütün su t chizatı növl rind suyun illik s rfi 3300-3500 m 3 t kil edir. Bu halda c mi su istehlakının 70%-i k nd t s rrufatında istifad olunur. Kimya v sellüloza-ka ız s nayesi, qara v lvan metallurgiya sah sind çoxlu su istifad olunur. Habel , energetikanın inki afı da suya t l batın k skin artmasına s b b olur. Suyun xeyli 392
hiss si maldarlıq sah sind , h mçinin d halinin m i t ehtiyaclarına s rf olunur. M i t-t s rrufat sah l rind istifad olunan suyun böyük bir hiss si i l ndikd n sonra çaylara v su hövz l rin çirkab sular kimi qaytarılır. irin suyun defisit olması artıq indi dünya problemi olmu dur. Ölk l rin s naye v k nd t s rrufatı sah l rind suya t l batının getdikc artması dünya aliml rind n bu problemin h lli üçün müxt lif vasit l rin axtarılmasını t l b edir. Müasir dövrd su ehtiyatlarından s m r li istifad istiqam ti d mü yy n edilir: irin su ehtiyatlarından daha tam istifad v geni t krar istehsal; su tutumlarının çirkl nm sinin qar ısını alma a v t miz su s rfinin minimuma çatdırılmasına imkan yaradan yeni texnoloji prosesl rin i l nib hazırlanması. Su tutumlarına b rk, maye v qaz killi madd l rin atılması n tic sind suyun fiziki, kimy vi v bioloji xass l rinin h r hansı d yi ikliyi n tic sind su ehtiyatlarının çirkl nm si ba verir. Bel çirkl nmi sular xalq t s rrüfatına, halinin t hlük sizliyin v sa lamlı ına z r r verir. S th v yeraltrı suların çirkl nm sinin a a ıdakı növl ri mövcuddur:
Yüklə 3,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|