Muh?ndis ekologiyas? 11esas

                                                                                  

 376

arasından münasib, q bul oluna bil n ancaq biri seçilir. 

Eyni zamanda yeni pestididl rin hazırlanmasına s rf 

olunan bu cür x rcl r k nd t s rrufatı sah l rind  yüks k 

m hsuldarlı ın 

ld  olunması,  torpaq çirkl nm sinin 

azaldılması, ölk

halisinin sa lamlı ının qorunması  v

insanların orta ya ama dövrünün yüks ldilm si il

tamamil  öd nir. 

Ekoloji t hlük siz pestisidl rin 

sas istehlakçıları 

Yaponiya, AB , Fransa, Almaniyadır. Pestisidl rd n 

geni  miqyasda istifad  olunmasına baxmayaraq 

Yaponiyada insanların yer üz rind  ya ama dövrü  n 

yüks k olub, ki il r üçün -75 il v  qadınlar üçün is  80 il 

t

kil edir. Bu onunla izah olunur ki, Yaponiyada t tbiq 

olunan pestisidl r torpaqda toplanmır v  funksional 

t yinatına gör  effektiv istifad  olunduqdan sonra is

t hlük  tör tm y n madd l r  parçalanır. 

AB -nın 

kin sah l rinin sah si MDB ölk l rinin-

kind n 1,5 d f  azdır, lakin dünyada istehlak olunan 

pestisidl rin 23%-ni  t tbiq edir. Bununla yana ı yeyinti 

m hsullarının 80%-d n çoxunda pestisidl r olmur, 

halbuki  düyü  kil n sah l rin 98%-i, qar ıdalı  kil n 

sah l rin 97%-i v   bu da 

kil n sah l rin 93%-i 

herbisidl rl  bec rilir. 

---

                                                                                  

 377

Dünyanın çox inki af etmi  ölk l rind n f rqli olaraq 

Rusiya Federasiyasında dünyada istehlak olunan 

pestisidl rin yalnız 4,0%-  

q d ri t tbiq olunur. 

Pestisidl rin z if t tbiq olunmasına baxmayaraq, burada 

insanların orta ya ama dövrü t dric n azalmı   v  son 

d lill r  gör  bu göst rici ki il r üçün 58 il t

kil etmi dir. 

9.5. Maye

killi radioaktiv tullantıların 

z r rsizl

dirilm si üsulları 

Maye

killi yüks kaktivlikli radioaktiv tullantılar h cmi 

bir neç  kubmetr olan iki divarlı, paslanmayan poladdan 

hazırlanan v  qarı dırıcı il   t chiz olunan aparatlarda 

saxlanılır. Bel  aparatlar beton kameralarda qura dırılır. 

Saxlanılma zamanı hidrogenin ayrılması  n tic sind

partlayı ın ba  verm m si üçün aparata fasil siz olaraq 

hava vurulur, sonra havanı da öz növb sind  xüsusi 

filtrl rd  radioaktiv aerozollardan t mizl yirl r. Aparatda 

saxlanılan radioaktiv tullantıları partlayı  

t hlük li 

qarı ıqların alınmaması üçün  daima qarı dırırlar. 

Bundan ba qa, radioaktiv duzların çökm si aparatda 

temperaturun k skin yüks lm sin  v  bunun n tic sind

d  radioaktiv tullantıların bayıra atılması il  istilik 

partlamasına s b b ola bil r. Bel  halların ba

---

                                                                                  

 378

verm m si üçün aparat h m d  soyuducu il   t chiz 

olunur. Bel  aparatların istismar müdd ti 20-30 il t

kil 

edir. Sonra is  maye tullantıları yeni aparata yükl yirl r. 

Bel  prosesl r bir neç  yüz il davam ed  bil r.   

9.6. B rk m i

t tullantılarının z r rsizl

dirilm si, 

utilizasiyası, l

v edilm  üsulları v  anbarla dırılması 

Torpaqların kütl vi çirkl ndiricil rind n biri d   b rk 

m i

t tullantılarıdır. H r bir 

h r  halisin  il  rzind  500 

kq b rk m i

t tullantısı alınır ki, onun da 52 kq-nı 

polimer madd l ri t

kil edir. 

B rk m i

t tullantılarının z r rsizl

dirilm si, utiliza-

siyası  v   l

v edilm si problemi hal-hazırki dövr   q d r 

aktual hesab olunur. Onlarla v  yüzl rl  hektar torpaq 

sah sini tutan çoxsaylı 

h r zibillikl ri m i

t zibill rinin 

yandırılması zamanı ayrılan acı tüstü v   z r rli 

madd l rin sızıb keçm si n tic sind  qrunt sularının 

çirkl ndirilm si m nb yi hesab olunur. Odur ki, son 

ill rd  b rk m i

t tullantılarının utilizasiyası v  ya m hv 

edilm si üsullarının i l nib hazırlanmasına çox böyük fikir 

verilir. 

h r m i

t tullantıları  t xmin n a a ıdakı 

komponentl rd n ibar t olur (küt.%-i il ): yeyinti 

tullantıları – 33-43; ka ız v  karton – 20-30;  ü

 – 5-7;  

---

                                                                                  

 379

parçalar –  3-5; plastik kütl l r – 2-5; d ri v  rezin – 2-4; 

qara metallar – 2-3,5; a ac – 1,5-3; da – 1-3; sümük – 

0,5-2;  lvan metallar – 0,5-0,8; sair – 1-2. 

Hal-hazırda b rk m i

t tullantılarının z r rsizl

-

dirilm si, utilizasiyası  v   l

v edilm sinin a a ıdakı 

üsulları m lumdur:  

- poliqonda anbara yı ılma; 

- aerob (yalnız s rb st oksigen olan mühitd  ya aya 

bil n bakteriyalar) biotermiki komposterl nm ; 

- xüsusi zibil yandırma zavodlarında yandırılma. 

H r bir üsulun seçilm si ekoloji, iqtisadi, land aft, 

torpaq v  dig r faktorları  n z r  almaqla mü yy n 

olunur. 

 B rk m i

t tullantılarının anbara yı ılması - B rk 

m i

t tullantılarının

sas z r rsizl

dirilm  üsulları 

poliqonlarda anbarla dırılmasından ibar tdir. Poliqonun 

yaradılması üçün 20 – 40 hektar gilli v  a ır gill  qarı ıq 

torpaq sah si ayrılır. Bel  torpaq sah l rinin seçilm si 

a a ıdakılarla 

rtl ndirilir:  Ya ı   v  qar suları  b rk 

m i

t tullantılarının bir neç  metr qalınlı ındakı layından 

keç r k  ondan h ll olan z r rli komponentl ri çıxarır 

poliqonun çirkab suyunu  m l   g tirir. Gilli v   a ır gill

---