Наиля сямядова
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
79 ild ə mən peşiman olmamışam. Allah atama rəhmət eləsin, m ənə düz yol göstərmişdir» [116, s.56]. Əziz Şəriflə Mirzə İbrahimovun yazışmaları iki dostun, iki ədəbiyyat fədaisinin, iki müdrik, iki səmimi, iki alicənab insa- nın yazışmalarıdır. Məktubları oxuduqca onların ömür və ya- ra dıcılıq yolunun bəzi məqamları göz önündə canlanır. Bu m əktublar əsl dostluğun, insanpərvərliyin, səmimiliyin bariz nümun əsidir. «Atam v ə mən» adlı xatirələr kitabının dəyərini Mirzə İb- rahimov əsərin müəllifi Əziz Şərifə yazdığı məktubunda belə bildirir: «S ənin kimi dünyagörmüş Azərbaycan ədəbiyyatının şərəfi, şöhrəti olan böyük yazıçılarla dostluq etmiş, onların ətirli gülüstanında ərsəyə çatmış, mürəkkəb, şərəfli yol keçmiş bir əməkdar, müdrik, ədəbiyyat, elm, mədəniyyət xadiminin xatir ələri həm ədəbiyyatımızın tarixini yazanlar üçün çox fay- da lı bir mənbədir, həm də gənclik üçün, xüsusən ədəbi gənclik üçün xalqa, böyük ədəbiyyata namuslu, sədaqətli, təmənnasız xidm ət nümunəsidir» [116, s.101]. M əktubların onları yazanların şəxsi keyfiyyətlərinin açıl- ma sında müstəsna əhəmiyyəti vardır. Bu cəhətdən məktublar günd əliklərə daha yaxındır. Çünki burada uzaq keçmişin olay- ları deyil, çağdaş zamanın, bu günün hadisələri izlənilir. Mirz ə İbrahimovun İranda yaşayan dost və tanışları Ca- vad Hey ət, Rəhim Dəqiq, H.M.Sədiq və digərləri ilə yazışma- la rı Cənubi Azərbaycan ədəbiyyatını inkişaf etdirmək yolun- da kı səylər, Azərbaycan ədəbiyyatının, mədəniyyətinin, dilinin in kişaf yollarını öyrənmək və gələcək nəsillərə ötürməkdə zi- yalı vətənpərvər şəxslərin təşəbbüsləri və gördükləri işlər, ki- tab mübadil ələri baxımından dəyərlidir. Məktublarında Mirzə İbrahimov həmçinin bəzi əsərlərinin yazılma səbəblərini, əsəri yazmağa onu nə vadar etdiyini də açıqlayır. O, Rəhim Dəqiqə 30 sentyabr 1981-ci ild ə ünvanladığı məktubunda yazır: «Mən bu roman ı («Gələcək gün» romanı nəzərdə tutulur – N.S.) üç- dörd il beynimd ə, ürəyimdə qaynatmış, 1947-ci ildə, yəni 34 il 226 bundan əvvəl yazıb çap etdirmişəm. Onu meydana gətirən sə- b əblər çox böyük və müqəddəsdir. 1945-ci ildə Pişəvərinin r əhbərliyi ilə başlanmış və qələbə çalmış demokrat hərəkat xal qın ürəyində necə şirin ümidlər oyatmışdı! Hamı arzu edir- di v ə inanırdı ki, Pəhləvi istibdadı zəifləyəcək, aradan çıxacaq, Az ərbaycanda və bütün İranda əbədi olaraq azadlıq günəşi par layacaq, işıqlı, xoşbəxt həyat bərqərar olacaqdır. Təəssüf ki, bel ə olmadı. Qara, soyğunçu imperialist qüvvələr və yerli ir tica şahlığı, onun zülmünü daha da şiddətləndirdi. Lakin onu ölümd ən qurtara bilmədi. Mən «Gələcək gün»də demək istə- mi şəm ki, dünyada heç bir qüvvə zülmü, ədalətsizliyi əbədi ya şada bilməz. Bir də çalışmışam ki, xalqın Rza şah istibda- dından çəkdiyi əzabları, azadlıq arzularını və Rza şahın bəd- nam oğlu Məhəmməd Rzaya olan nifrətimi əks edim» [116, s.119]. Mirz ə İbrahimova İrandan ünvanlanan məktublarda o, Az ərbaycan xalqının fəxri və iftixarı, böyük ustad, İran xalqla- rının dostu kimi dəyərləndirilir. Ədəbiyyatşünas Əflatun Məmmədov məktubların əhəmiy- y ətini xüsusilə vurğulayaraq yazır ki, «görkəmli adamların bü- tün m əktubları öz xarakterindən asılı olmayaraq, həmişə qiy- m ətini saxlayır və saxlayacaq. Çünki bunlar ədəbiyyatı, incə- s ənəti, həyatı, gözəlliyi yaradan adamların arzu və fikirləridir. Bu m əktubların arxasında canlı adamlar dayanır, onların ürəyi döyünür, dövrün ictimai-siyasi, ədəbi-tarixi hadisələrindən, in- sani münasib ətlərdən böyük inam və arzu ilə, məhəbbət və eh- tirasla söhb ət gedir. Bu mənada məktublar da bədii əsər qədər b ədii təfəkkürün məhsuludur» [153, s.70]. M əktublarla yanaşı müasirlərinin xatirələri Mirzə İbrahi- movun ömür yolunu izl əməkdə dəyərli mənbələrdir. Xatirələr- d ə o, böyük alim, görkəmli ədib, dramaturq, publisist, böyük si yasi xadim, ağıllı diplomat, mərd, müdrik, incəqəlbli insan kimi s əciyyələndirilir. Nəbi Xəzrinin, Qabilin, Nazim Rizva- nın, Ağa Laçınlının, Nahid Hacızadənin xatirələri Mirzə İbra- 227 himovun bu böyük Ş əxsiyyətin həyat və fəaliyyətinin ön əmli məqamlarının canlandırılmasında, mənəvi keyfiyy ətlərinin öyrənilməsində xeyli önəmlidir. Xatirələrə s ənədli materialların daxil edilməsi onların dəyərini daha da artırmışdır: Sevda İbrahimova atasının övladlarına ünvanladığı sevgi dolu m əktublarını, Nazim Rizvan Mirzə İbrahimovun görk əmli şəxsiyyətlər Üzeyir Hacıbəyov, Məmməd Səid Ordubadi v ə başqaları haqqında yazılı və şifahi xatirələrini, Maarif Teymur günd əliyində böyük yazıçı ilə bilavasitə əlaqədar sətirləri xatirələrinə daxil etmişlər. Akademik M əmməd Arif 1948-ci ildə qələmə aldığı sətir- l ərdə Mirzə İbrahimovun ağrılı-acılı uşaqlıq illərinə aydınlıq g ətirsə də, yazı səciyyə etibarilə məqalə şəklindədir. Bəxtiyar Vahabzad ənin, Qəzənfər Kazımovun yazdıqları da bu səpki- d ədir. Bəxtiyar Vahabzadənin 1957-ci ildə yazdığı məqalə «Bö yük dayaq» romanının təhlilinə həsr olunmuşdur. Mirzə İbrahimovun yaradıcılıqla məşğul olduğu 60 il ərzində Azər- baycan dilinin inkişafı, yad təsir və təzyiqlərdən xilas olması, ci lalanması, saflaşması uğrunda göstərdiyi xidmətlər Qəzənfər Ka zımovun xatirələrində canlandırılmışdır. XX əsr Azərbay- can ictimai fikir tarixind ə parlaq simalardan olan Mirzə İbrahi- mov dövrun görk əmli şəxsiyyətləri ilə şəxsi və yaradıcılıq mü- nasib ətlərində olmuşdu. Onun Üzeyir Hacıbəyovla olan əlaqə- l ərindən, münasibətlərindən, böyük bəstəkarın vəfatından son- ra ev muzeyinin t əşkilində göstərdiyi dəstəkdən Ramazan Xə- lilovun xatir ələrində söhbət açılır. Bir şəxsin başqası haqqında yazdığı xatirələr bir də ona gör ə önəmlidir ki, burada xatirəni qələmə alan şəxs, yəni me- muarist ist ər-istəməz özü haqqında da məlumat verir. Bu da dig ər tanınmış şəxsin həyat və fəaliyyətini öyrənməyə imkan ya radır. Vaqif Vəliyevin, Şəmistan Nəzirlinin, Teymur Əhmə- do vun, Əminə Dilbazinin xatirələri bu qəbildəndir. Vaxtilə Şə- mistan N əzirli Mirzə İbrahimovun uşaqlıq illərindən bəhs edən hekay ə yazaraq yazıçıya göndərmiş, o da hekayəni oxuyaraq 228 Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|