NəSĠman yaqublu

olunmamışdı.  General  Skorodumov  gözlənilmədən  1941-ci  ilin  sentyabrın  12-də 
ayrıca  rus  korpusunu  yaratması  haqqında  elan  verdi  və  18  yaşdan  55  yaşa  qədər 
səfərbərliyin  başlandığını  bildirdi.  Alman  hökumət  orqanları  onun  bu  təklifinə 
etiraz  edib,  sentyabrın  14-də  generalı  həbs  etdilər.  (254,  s.  11-12)  1942-ci  ilin 
noyabrın  30-da  alman  komandanlığının  xüsusi  qərarı  ilə  Rus  Mühafizə  Dəstəsi 
korpus  adlanaraq  Vermaxtın  tərkibinə  qoşuldu.  1943-cü  ilin  sentyabrın 
əvvəllərində  korpusda  4,8  min  əsgər  və  zabit  olduğu  halda,  1944-cü  ilin 
sentyabrında  bu  rəqəm  11  minə  çatırdı.  (254,  s.  13)  Qeyd  olunmalıdır  ki,  Rus 
legionerləri müxtəlif adlarla birlik və ordular yaradırdı: 1) “Birinci Milli Ordu”. 2) 
“Rus  Milli  Xalq  Ordusu”.  3)  “Rusiya  Xalq  Azadlıq  Ordusu”.  4)  “Rusiya 
Xalqlarının Qurtuluş Komitəsi” və s. 
1944-cü  ilin  avqustun  14-də  Çexoslavakiyanın  paytaxtı  Praqada  SS-in 
dəstəyi  ilə  (xüsusən  Himmlerin)  general  Vlasovun  başçılığı  altında  “Rusiya 
Xalqlarının  Qurtuluş  Komitəsi”  (RXQK)  yaradıldı.  (395,  s.  160)  “Şərqi  Türk 
Silahlı  Qüvvələri”  və  “Qafqaz  Silahlı  Qüvvələri”  quruluşunda  rus  hərbi 
əsirlərindən  və  “Şərqli  işçilərdən”  ibarət  təşkil  olunan  “Rusiya  Qurtuluş  Ordusu” 
1945-ci ilin yanvarında Vlasovun sərəncamına verildi. (395, s. 160) 
Qeyd  edək  ki,  1944-cü  ilin  noyabrın  14-də  qəbul  edilən  məşhur  “Praqa 
Manifesti”  uzun müddət sovet tədqiqatçıları tərəfindən təhrif olunmuş məzmunda 
izah  edilmişdir.  Manifest  haqqında  oxuculara  belə  məlumatlar  verilirdi:  “Hitler 
sənədi”,  “darıxdırıcı  sənəd”  və  s.  Sovet  müəllifləri  izah  edirdi  ki,  bu  manifest 
xüsusiyyətçiliyin  tərəfindədir,  sinfi  mübarizəyə  son  qoyulmasını  tələb  edir  və  s. 
Lakin,  qeyd  etməliyik  ki,  bu  Manifest  14  maddədən  ibarət  idi  və  yeni  Rusiya 
dövləti yaratmağa daha çox üstünlük verirdi. 
Manifest  bu  sözlərlə  başlayırdı:  “Həmvətənlər!  Qardaşlar  və  bacılar!  Bu 
ağır sınaq saatlarında biz Vətənimizin, xalqlarımızın və özümüzün xüsusi taleyini 
həll  etməliyik.  İnsanlıq  böyük  itkilər  dövrü  yaşayır.  Davam  etməkdə  olan  dünya 
müharibəsi  bir-birinə  qarşı  olan  siyasi  sistemlərin  ölüm-dirim  mübarizəsidir.  
Başda  başqa  xalqların  əzilməsi  və  istismarı  üzərində  nəhəngliyi  möhkəmlənən   
İngiltərə  və  ABŞ  mübarizə  aparırlar.  Digər  tərəfdən  isə  başda  başqa  xalqların  və 
ölkələrin  milli  müstəqlliyini  məhv  edib,  dünya  inqilabını  arzulayan  Stalinin 
başçılıq  etdiyi  beynəlmiləl  qüvvələr  mübarizə  aparır.  Mübarizə  aparanlar 
azadlıqsevən,  yaşamaq  istəyən,  öz  xüsusi  tarixini  və  milli  inkişafını 
müəyyənləşdirmiş xalqlardır... 
İki  il  əvvəl  Stalin  ayrı-ayrı  ölkələri  maribənin  vətən  azadlığı  xarakteri 
daşıdığı  fikri  ilə  azad  edə  bilərdi.  Lakin,  indi  Qızıl  Ordu  sovet  dövlətinin 
sərhədlərini  keçərək  Rumıniyaya,  Bolqarıstana,  Serbiyaya,  Xorvatıstana, 
Macarıstana  soxulmuş,  başqa  torpaqlarda  qanlar  tökməkdədir.  İndi  bolşeviklər 
tərəfindən  davam  etdirilən  müharibənin  əsl  xarakteri  üzə  çıxmaqdadır.  Onun 
məqsədi - Stalin tiranlığının ağalığını SSRİ xalqları üzərində möhkəmlətmək və bu 
ağalığı bütün dünyada həyata keçirməkdir. 

---

Rusiya Xalqlarının Qurtuiuş Komitəsi öz məramını belə müəyyənləşdirir: 
a)  Stalin  tiranlığının  devirilməsi,  Rusiya  xalqlarının  bolşevik  sistemindən  azad 
edilməsi,  Rusiya  xalqlarının  1917-ci  ilin  xalq  inqilabındakı  hüquqlarının 
qaytarılması; b) müharibənin dayandırılıb Almaniya ilə şərəfli sülhün bağlanması; 
v) bolşeviklərsiz  və istismarçılarsız  yeni azad xalqın dövlətinin qurulması”. (371, 
s.359-360) 
Manifestin  sonunda  isə  belə  çağırışlar  vardı:  “Həmvətənlər,  Avropada 
yerləşən  qardaşlar  və  bacılar!  Sizin  vətənə  tamhüquqlu  vətəndaşlar  kimi 
qayıtmağınız  yalnız  bolşeviklər  üzərində  qələbə  sayəsində  mümkündür.  Siz  - 
milyonlarsınız.  Mübarizənin  qələbəsi  sizdən  asılıdır.  Xatırlayın  ki,  siz  ümumi  iş 
üçün,  qəhrəman  azadlıq  qoşunları  üçün  işləyirsiniz.  Öz  gücünüzü  və  əmək 
qəhrəmanlığınızı  göstərin.  Qızıl  Ordunun  zabit  və  əsgərləri!  Avropa  xalqlarının 
əzilməsinə  istiqamətlənmiş müharibəni dayandırın. Silahlarınızı Rusiya xalqlarına 
aclıq, əzab və hüquqsuzluq gətirən bolşeviklərə qarşı çevirin. Vətəndəki qardaşlar 
və bacılar! Stalin tiraniyasına və işğalçı müharibəyə qarşı mübarizəni gücləndirin. 
Öz  qüvvənizi  hüquqlarınızın  əldə  olunmasına  qarşı  qəti  çıxışlara  və  ədalət, 
xeyirxahlıq  uğrunda  mübarizəyə  səfərbər  edin.  Rusiya  Xalqlarının  Qurtuluş 
Komitəsi sizin hamınızı birliyə, sülh və azadlıq uğrunda mübarizəyə çağırır! Praqa, 
1944-cü  il,  14  noyabr.  Rusiya  Xalqlarının  Qurtuluş  Komitəsinin  sədri  general 
leytenant A. Vlasov. (371, s.357-362) 
Lakin,  “Rusiya  Xalqlarının  Qurtuluş  Komitəsi”nin  mövqeyindən 
azərbaycanlı  legionerlər  narazılıq  etdilər.  Bunun  səbəbi  ondan  ibarət  idi  ki, 
“Vlasov  Komitəsi”  rus  olmayan  millətlərin  də  adından  danışırdı.  Vlasovun  bu 
mövqeyi milli təmsilçiləri və legionerləri ciddi narahat edirdi. Vlasov Komitəsinin 
müraciətində  xalqların  azadlığı  və  suverenlik  haqları  qorunsa  da,  sanki 
“kommunistsiz, bolşeviksiz” bir Rusiya dövləti quruluşu dəstəklənirdi. 
Qeyd  edək  ki,  “Vlasov  Komitəsi”ni  Himmler,  Xarici  İşlər  Nazirliyinin 
“Rusiya  Komitəsi”  və  Göbbels  müdafiə  edirdilər.  Qeyri-rus  millətlərin 
mövqeyində isə Alfred Rozenberq, Fon Mende və başqaları dayanırdı. 
Himmlerin başçılıq etdiyi SS Mərkəz Dairəsi  yaranmış gərginliyi aradan 
qaldırmaq üçün yollar aramağa başladı. Milli təmsilçilərə belə bir plan təklif edildi: 
“Şərqi Türk” və “Qafqaz Silahlı Gücü”nə paralel olaraq “Şərqi Türk” və “Qafqaz 
Şurası” şəklində siyasi idarə orqanlar təşkil ediləcəkdi; bu müəssisələrin bir yanda 
türküstanlıların, Krım tatarlarının və Volqa tatarlarının, digər tərəfdə isə gürcülərin, 
ermənilərin,  azərbaycanlıların  və  Şimali  Qafqazlıların  komitələrinin  federativ 
şəkildə  birləşməsinin  təşəkkülü  vacib  bilinmişdi.  Vlasovun  qarşısında  sovet  şərq 
xalqlarının  milli  təmsilçiliklərinin  dəyərini  artırmaq  üçün  milli  komitələr 
mərtəbəsinə yüksəldiləcəklərdi. Sonradan isə legionlar və SS birliklərinin siyasi və 
əsgəri  komitəsinin  komitələrə  verilməsi  planlanmışdı.  “Doğu  türk”  və  “Qafqaz 
Şurası” da federativ bir şəkildə “RXQK-nə bağlanacaqdı”. (395, s. 161) 

---