Nəsrin SÜleymanli
Yüklə 2,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1. Dağlıq Qarabağ münaqiĢəsinin ilkin informasiya modelləri
116 candan qoparılması üçün açıq təcavüzə keçdilər və öz niyyətlərini də açıqca ortaya qoydular. Nəticədə XX əsrin 20-ci illərinin əvvəllərində Qarabağda qırğınlar yenidən alovlandı, Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti- nin yaranmasından sonra, yəni konkret olaraq 1927-ci ildə erməni daş- nakları Qarabağın erməni əhalisi arasında millətçi-separatçı vərəqlər yay- maqla silahlı qiyama hazırlıq işlərinə başladılar. Lakin 1930-cu ildə daş- nak silahlı dəstəsinin üzvlərinə, gizli silah istehsalçılarına qarşı sərt təd- birlərin həyata keçirilməsi vilayətdə vəziyyəti bir qədər sabitləşdirdi (2). XX əsrin 40–50-ci illərindən etibarən isə Dağlıq Qarabağın Azərbay- candan qoparılması prosesinə Ermənistanın partiya rəhbərləri və erməni kilsəsinin rəhbərləri qoşuldular. Doğrudur, Ermənistanın hakim dairələri sovet rəhbərləri qarşısında məsələ qaldırarkən öz əsl niyyətlərinin daş- nak-millətçi ideyaları üzərində qurulduğunu etiraf etmədilər və Dağlıq Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsinin zəruriliyini Ermənistana köçü- rüləcək xarici ermənilərin torpaq sahəsi ilə təmin edilməsi zəruriliyi ilə əlaqələndirdilər. Məlumdur ki, bu məsələ ilə əlaqədar XX əsrin 40–50-ci illərində Azərbaycan rəhbəri M.C.Bağırovun sovet rəhbərliyi ilə ciddi yazışmaları vardır. Həmin yazışmalardan sonra Dağlıq Qarabağın Azər- baycandan qoparılmasının qarşısını almaq mümkün oldu (3). Erməni kilsəsinin rəhbəri I Vazgen Dağlıq Qarabağ məsələsi ilə bağlı 1956-cı il may ayının 12-də SSRİ Nazirlər Sovetinin sədri N.Bulqaninlə görüşdü və ona Dağlıq Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsi barədə fi- kirlərini, habelə bu fikirlərini əksetdirən məktubunu çatdırdı. I Vazgen də sözsüz ki, niyyətinin millətçi-daşnak mahiyyətini açıqlamadı və istə- yini xaricdən köçürülən ermənilərin yerləşdirilməsi planları ilə bağladı. Erməni kilsəsinin rəhbəri ildə 30–40 min erməninin Ermənistana gətirilə- cəyini və onların Ermənistanda yerləşdirilməsinin çətinliyini dilə gətirdi. Bunun üçün Dağlıq Qarabağın, Naxçıvanın və Gürcüstanın Ahalkələk rayonunun Ermənistana birləşdirilməsi məqsədəuyğunluğunu irəli sürdü. Eçmiədzin katalikosu saxtakarlıq edərək, hətta Naxçıvan MSSR-in əhali- sinin əsasını ermənilər təşkil etməsini də dilə gətirdi (4). Lakin məlum- dur ki, XX əsrin 80-ci illərinə kimi sovet rəhbərliyi qarşısında qaldırılan bu və ya digər təkliflər qəbul edilmədi. XX əsrin 80-ci illərində Dağlıq Qarabağ məsələsi meydana atılanda da erməni millətçiləri birdən-birə öz niyyətlərini açıqlamadılar və bunun nəticəsi kimi Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin müxtəlif informasiya mo- delləri (təqdimatları) ortaya çıxdı. Bunun da obyektiv səbəbləri vardır. Beynəlxalq hüququn subyekti olan, sərhədləri beynəlxalq qurumlar tərə- 117 findən tanınan bir suveren ölkənin ərazisinin işğal edilməsinin gizlədil- məsi, beynəlxalq qınaqdan qorunması üçün Ermənistan Respublikası və bütünlükdə dünya erməniliyi ən müxtəlif bəhanələrə əl atırlar, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı olan məsələləri informasiya auditoriyasına öz yozumlarında çatdırırlar, bu münaqişənin müxtəlif məsələlərini öz məqsədlərinə uyğun olan çərçivədə ifadə edirlər. Bir çox hallarda icti- mailəşdirilən informasiya modellərinin (yozumlarının) arasında məntiqi uyğunsuzluğu da görmək mümkündür. Bu informasiya modellərinin (yo- zumlarının) hamısını bir tədqiqatla əhatə etmək çətindir. Ona görə aşağı- da erməni informasiya təbliğat fəaliyyətinin mahiyyətinin açıqlanmasına imkan verən bir sıra informasiya modelləri nəzərdən keçirilmişdir. 1. Dağlıq Qarabağ münaqiĢəsinin ilkin informasiya modelləri Bu informasiya modelləri mahiyyət etibarilə bir-birinə yaxındır və onlar Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin başlanmasının ilkin dövrünü əhatə edir. a)“Xalq iradəsinin ifadəsi”. Erməni millətçiləri həyata keçirdikləri informasiya-təbliğat fəaliyyəti ilə daxili və xarici auditoriyada belə bir təsəvvür yaratmaq istəyirdilər ki, Dağlıq Qarabağ ətrafında cərəyan edən hadisələr bu bölgədə yaşayan erməni əhalisinin iradəsinin ifadəsidir. Bu- nunla erməni millətçiləri Dağlıq Qarabağ hadisələrinin kənardan idarə olunduğunun gizlədilməsinə və Ermənistanın Azərbaycana olan ərazi id- dialarının pərdələnməsinə cəhd göstərirdilər. Məsələn, Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin Xalq Deputatları Sovetinin 1988-ci il fevralın 20-də keçirilmiş məlum sessiyasının qəbul etdiyi qərarda Dağlıq Qarabağ Mux- tar Vilayətinin Ermənistana birləşdirilməsi də erməni əhalisinin ―arzusu‖ və ―çırpıntıları‖ kimi ifadə olunurdu (5). Ermənistanın və Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti Xalq Deputatları Sovetinin rəsmi sənədlərində buna oxşar digər ifadələri də görmək müm- kündür. Ermənistan SSR Ali Sovetinin 17 sentyabr 1989-cu il tarixli qə- rarında da belə ifadələr mövcuddur: DQMV məsələsi Ermənistan tərəfin- dən deyil, DQMV xalqı tərəfindən qaldırılıb və bu məsələyə xalqın öz müqəddəratını müəyyənləşdirmə məsələsi kimi baxmaq lazımdır. Və ya DQMV problemi iki qonşu respublika arasında olan mübahisə deyil, bəl- kə DQMV xalqının öz iradəsini ifadə etməsidir. Dağlıq Qarabağ Respub- likası (?) Xalq Deputatları Sovetinin Rusiya, Ukrayna və Belorus rəhbər- lərinə 12 dekabr 1991-ci il tarixli müraciətində isə deyilirdi ki, Dağlıq 118 Qarabağ xalqı birincilər sırasında demokratiya uğrunda mübarizə bayrağı qaldırmışdır (5a). Ermənistan Respublikasının indiki prezidenti və Dağlıq Qarabağda cərəyan edən millətçi-separatizmin rəhbərlərindən biri olan Serj Sarkis- yan Dağlıq Qarabağ hadisələrinin vilayət ermənilərinin ―azad yaşamaq‖ ar- zularının təcəssümü kimi qiymətləndirmişdir (6). O dövrün erməni mətbua- tında Dağlıq Qarabağ münaqişəsi haqqında ermənilərin ―təbii istəyi‖ ifa- dəsi ilə rastlaşmaq mümkündür (7). Başqa erməni yazılarında da Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin başlanması Dağlıq Qarabağın erməni əhalisinin ―öz iradəsinin ifadəsi‖, ―milli özünüdərk hisslərinin oyanışı‖, ―milli ləya- qətin dirçəldilməsi‖ kimi təqdim olunması ilə rastlaşmaq mümkündür (8). İstər XX əsrin 80–90-cı illərinə aid informasiya-təbliğat materialların- da, istərsə də sonrakı illərin məhsulları olan erməni informasiya material- larında buna oxşar çoxlu ifadələrlə rastlaşmaq mümkündür. Hadisələrin belə informasiya təqdimatı (yozumu) münaqişənin ilkin dövrünə aid olsa da, sonrakı dövrlərdə də bu yozumlara müraciət edildiyini görmək olar. Çünki bu informasiya modeli universal informasiya modelidir və Dağlıq Qarabağda baş verən bütün qanunsuzluqlara ―xalq hərəkatı‖ adı vermək- lə məlumatsız auditoriyadan hadisələrin əsl mahiyyətini gizlətmək olar. Lakin mövcud faktlar, o cümlədən də elə erməni müəlliflərinin yazı- larındakı faktlar onu deməyə əsas verir ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi heç də bölgə əhalisinin iradəsinin ifadəsi deyil, əksinə xaricdəki erməni daşnakları və erməni diasporu tərəfindən idarəolunan təxribat idi. Bu təx- ribatların planlaşdırılmasında və həyata keçirilməsində xaricdə yaşayan erməni daşnaklarının və erməni millətçilərinin rolu barəsində konkret faktlar da mövcuddur. Məsələn, 1985-ci ildə erməni daşnak-millətçi qüv- vələrinin daha güclü olduğu Amerika Birləşmiş Ştatlarında daşnak parti- yasının buradakı fəalları və Erməni Milli Komitəsinin üzvləri Dağlıq Qa- rabağın, Naxçıvanın, habelə Gürcüstanın Ahalkələk bölgəsinin Ermənis- tana birləşdirilməsi üçün ciddi fəaliyyətə başlamağı qərara aldılar (9). Bu qərarın həyata keçirilməsi üçün isə münasib siyasi şərait əldə etməklə bə- rabər, həm də Ermənistandakı millətçi qrupların fəallaşması lazım idi. Elə 1985-ci ildən etibarən bunun şahidi olmaq mümkündür. Bir tərəfdən xaricdən alınan dəstək, digər tərəfdən də SSRİ rəhbərliyinin qətiyyətsiz siyasəti erməni millətçiliyinin çiçəklənməsinə şərait yaratdı. Erməni mil- lətçilərinə rəhbərlik etmək üçün Ermənistan daxilində millətçi qurumlar təşkil edildi və bu qurumların nümayəndələri ermənilərin içinə, o cümlə- dən Dağlıq Qarabağa göndərildi. Yüklə 2,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|