Nəsrin SÜleymanli
Yüklə 2,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
124 lev isə ondan Ermənistanda və Dağlıq Qarabağda genişlənən prosesləri cilovlamağı xahiş etdi. Uzun söhbətdən sonra Silva Kaputikyan da ha- disələri cilovlamağa söz verdi. Fevral ayının 26-da isə Silva Kaputikyan Zori Balayanla birlikdə M.Qorbaçovun qəbulunda oldular. Onlar yaxşı anlayırdılar ki, ölkə rəhbərliyi qəbul edilmiş qərarın bütünlüklə icrasını tələb etsə, onda Dağlıq Qarabağ hadisələrinə son qoyula bilər. Buna görə də onlar ölkə rəhbərliyinin yanında Dağlıq Qarabağda başlanan separatçı hərəkatın mahiyyətini saxtalaşdırmağa, dezinformasiyalar verməyə başladılar. M.Qorbaçov onun qəbuluna gəlmiş Z.Balayanı qatı millətçi bir şəxs kimi xarakterizə edirdi. Şahidlərin yazdığına görə, M.Qorbaçov onlardan millətçi hissləri qızışdırmamağı, Dağlıq Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsi məsələsini qaldırmamağı tələb etdi. Erməni millətçiləri də söz verdilər ki, Dağlıq Qarabağ problemini mürəkkəbləşdirməyəcək və Qarabağ ermənilərinin hüquqlarının təmin edilməsinə zəmanət verilməsi ilə kifayətlənəcəklər (27). Başqa sözlə, erməni millətçiləri söz verirdilər ki, qızışdırıb küçələrə çıxardıqları insanları öz drijor çubuqları ilə geri qaytarsınlar. M.S.Qorba- çovun tapşırığı ilə Xankəndinə gəlmiş Kommunist Partiyası Mərkəzi Ko- mitəsinin məsul işçisi, milliyyətcə erməni olan Karen Brutens 1988-ci il fevral ayının 22-də Xankəndində davam edən mitinqləri şəxsən izləmiş- di. Sonradan o bildirirdi ki, bu mitinqlərin yaxşı təşkil olunduğu hiss olu- nurdu: mitinqlərə toplananlara ərzaq gətirilir, gecə növbətçilikləri təşkil olunurdu (28). Sovet rəhbərliyinin ilkin qərarları erməni millətçiliyinin qızışdırılması üçün heç də lazımi perspektiv vəd etmirdi. Millətçi-separatçı isterikanın qızışdırılması üçün erməni millətçilərinə kifayət qədər ciddi arqumentlər lazım idi ki, bu arqumentlər də fevral ayının 27–28-də Sumqayıt şəhərin- də baş verən məlum hadisələrlə yaradıldı. Sumqayıt hadisələrindən bir müddət sonra Robert Arakelov həmin hadisələrlə bağlı eşitdiyini öz xati- rələrində də qələmə almışdı. O, qeyd edirdi ki, Xankəndindəki kontorla- rın birində yerli erməni xanımlarından biri Sumqayıt hadisələrini Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin qızışdırılması üçün çox gözəl bəhanə olduğunu, lakin bu bəhanədən lazımınca istifadə edilmədiyini bildirdi. Müəllif bu məzmunda olan söhbətləri digər şəxslərdən də eşitmişdi. O, hətta İrəvan qəzetlərinin də Sumqayıt hadisələrinə bu mövqedən yanaşdığının şahidi olmuşdu. Həmin qəzetlərdən biri qeyd edirdi ki, Sumqayıt hadisələrin- dən sonra Azərbaycan ziyalıları çaşqınlıq içində idilər və ermənilər də əl- də olunmuş əlverişli şəraitdən bəhrələnə bilmədilər (29). Sumqayıt hadi- 125 sələrini ortaya atmaqla erməni millətçiləri Dağlıq Qarabağ münaqişəsi- nin qızışdırılması üçün yeni bir bəhanə əldə etdilər və Dağlıq Qarabağda vəziyyət daha da mürəkkəbləşdi. 1988-ci il iyulun 18-də SSRİ Ali Sove- tinin Rəyasət Heyəti Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı qəbul etdiyi qərarda bildirilirdi ki, Azərbaycan SSR və Ermənistan SSR sərhədlərinin və Konstitusiya əsasında müəyyənləşdirilmiş milli-ərazi bölgüsünün də- yişdirilməsi qeyri-mümkün hesab edilir (30). Doğrudur, bu qərarın icrası üzərində SSRİ rəhbərliyi yenə də qətiyyət göstərmədi. Bununla belə, hə- min qərarda respublikaların sərhədlərinin dəyişdirilməsinin qeyri-müm- künlüyünün təsbit olunması bir çoxlarında millətçi-separatçıların özləri- nə yığışacaqlarına ümidi artırdı. Həmin qərarın qəbul olunmasından sonra rusiyalı jurnalist Y.Pompeyev Şuşada bir erməni qadını ilə apardı- ğı söhbəti öz kitabına da salmışdı. Şuşanın çörək zavodunda texnoloq iş- ləyən Aşxen Qriqoryan bildirirdi ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin baş- lanmasında Azərbaycan xalqının günahı yoxdur. Bu münaqişəni erməni ekstremistləri başladılar və onların tələbi də Qarabağın Ermənistana bir- ləşdirilməsi idi. A.Qriqoryan SSRİ Ali Soveti Rəyasət heyətinin yuxarı- da toxunulan qərarını sevinclə qarşılayır və bu sevincini ətrafındakılarla bölüşmək üçün 3 kiloqram konfet alıb qarşısına çıxanlara payladı. Təsa- düfən SSRİ Mərkəzi Televiziyasının bölgədə olan müxbirləri bu hadisə- nin şahidi olurlar və gördüklərini lentə alıb televiziya ilə nümayiş etdirir- lər. Xankəndindəki erməni millətçiləri bu hadisədən xəbər tutandan son- ra A.Qriqoryana xəbər göndərirlər ki, özünü yığışdırsın, yoxsa onu da öl- dürərlər (31). Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətində münaqişənin araşdırılması üçün təyin olunmuş SSRİ Baş Prokurorluğunun istintaq komissiyasının rəhbə- ri Viktor İlyuxin qeyd edirdi ki, hadisələrin gedişi ilə tanışlıqdan sonra İrəvanda yaradılmış ―Qarabağ‖ komitəsinin üzvləri, Dağlıq Qarabağda isə İqor Muradyan ekstremist və təhrikçi elementlər kimi həbs edildilər. İstintaq komissiyasında şübhə yox idi ki, Dağlıq Qarabağ hadisələrinin ortaya atılması millətçi-təhrikçi elementlərin qızışdırıcılıq fəaliyyətinin nəticəsidir. V.İlyuxin qeyd edirdi ki, DQMV Xalq Deputatları Sovetinin vilayətin Ermənistana birləşdirilməsi haqqındakı qərarı qeyri-qanuni idi və bu qanun SSRİ Konstitusiyasının pozulması, Azərbaycan SSR sərhəd- lərinin, o cümlədən də SSRİ-nin ərazi bütövlüyünün pozulması demək idi. Bu qanunsuzluqlara təhrik edən millətçilər ciddi cəzalandırılmalı ol- duqları halda tezliklə onlar həbsdən azad edildilər ki, bu da Dağlıq Qara- bağda separatizmin güclənməsinə zəmin yaratdı (32). Yüklə 2,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|