Nəsrin SÜleymanli
Yüklə 2,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
142 Xocalıdakı aeroportun Yevlax aeroportunun filialı olmasına, vilayət tele- viziya mərkəzinin Şuşadakı yüksəklikdə yerləşməsinə, radio-telefon xət- lərinin köhnəlməsinə, Sərsəng su anbarından Azərbaycanın digər rayon- larına su verilməsinə, vilayətdə ət kombinatının olmamasına, bir çox sə- naye obyektlərinin son məhsulun əldə edilməsi üçün hesablanmamasına və s. öz etirazını bildirirdi. Müəllif bir sıra digər xarakterik olmayan məsələlərə də toxunur və DQMV-nin dövrün reallıqları ilə uyğunlaşmayan bir mənzərəsini yarat- mağa çalışırdı. Heç şübhəsiz ki, DQMV-nin Azərbaycan SSR tərkibində qazandığı iqtisadi uğurlara toxunulmurdu. Bununla S.Zolyan da dolayısı yolla Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin başlanmasının vilayətin iqtisadi ge- riliyi ilə əlaqələndirilməsinə haqq qazandırırdı. Qeyd etmək lazımdır ki, münaqişənin ilkin dövründə SSRİ rəhbərli- yində də hadisələrin başlanmasının DQMV-nin sosial-iqtisadi çətinliklə- ri ilə əlaqələndirmək meyilləri var idi. Lakin İttifaq rəhbərliyinin mövqe- yi heç də erməni millətçilərinin mövqeyi kimi ifrat deyildi. İqtisadiyyatla bağlı ola biləcək gərginliyin aradan qaldırılması üçün Sov.İKP Mərkəzi Komitəsi və SSRİ Nazirlər Soveti 1988-ci il martın 24-də ―Azərbaycan SSR Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin 1988–1995-ci illərdə sosial-iq- tisadi inkişafının sürətləndirilməsi tədbirləri haqqında‖ adlı qərar qəbul etdi. Bu qərarda SSRİ rəhbərliyi sovet hakimiyyəti illərində Dağlıq Qara- bağın sürətli inkişaf etdiyini, xalq təsərrüfatının material-texniki bazası- nın möhkəmləndirilməsi sahəsində uğurlar əldə edildiyini qeyd edirdi. Bildirilirdi ki, son üç beşillik ərzində sənaye məhsullarının inkişafı 3 də- fə, kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı isə 1,5 dəfə artmışdır. Bundan başqa, vilayətin respublika və ümumittifaq əmək bölgüsündə iştirakının artmasına, inteqrasiya proseslərinin genişlənməsinə, əhalinin yaşayış sa- həsi, kitabxana və klublarla təminatının yaxşılaşmasına da toxunulurdu. Qərarda müəyyən nöqsanlı halların mövcudluğu da qeyd olunurdu. La- kin bu nöqsanlı hallar daha çox vilayətin rəhbərliyinin işi ilə əlaqələndi- rilirdi. Məsələn, ictimai istehsalın səmərəliliyinin azalması, əsasən, tikin- ti planına əməl edilməməsi, əmək kollektivlərində intizamın zəifləməsi, istehsal planının yerinə yetirilməsinə məsuliyyətin azalması, yerli rəhbər təşkilatların təşkilati rolunun aşağı düşməsi, kütlələr arasında siyasi-par- tiya işinin zəifləməsi və s. (68). Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin başladığı tarixə DQMV-də sosial-iqti- sadi vəziyyətin heç də erməni ideoloqlarının təsvir etdiyi kimi olmadığı və bu məsələnin Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin başlanması üçün bəhanə ol- 143 duğunun əsassızlığı barədə artıq xeyli yazılar və araşdırmalar işıq üzü gör- müşdü. Həmin araşdırmalar əsasında demək mümkündür ki, 1970–86-cı illərdə Azərbaycan SSR-də sənaye məhsullarının istehsalı 3 dəfə artdığı halda, DQMV-də 3,25 dəfə artmışdı. Bu inkişaf, əsasən, əsas fondların is- tifadəyə verilməsinə görə əldə edilmişdi. Vilayətdə əsas fondların 1986-cı ildə istifadəyə verilməsi 1970-ci illə müqayisədə 3,1 dəfə artmışdı. Res- publika üzrə orta göstərici isə 2,45 dəfə idi. Sosial inkişafın əsas göstəri- cilərinə görə də DQMV ümumrespublika səviyyəsindən irəli idi (69). Bu rəqəmlər başqa ədəbiyyatda da öz əksini tapmışdır. R.Arakelov isə qeyd edirdi ki, vilayət əhalisinin iqtisadi imkanları o qədər yaxşı idi ki, hətta münaqişənin başlanmasından üç il sonra da onların yaşayışında maddi sıxıntı duyulmurdu. Müəllif sonra da təəssüflə yazırdı ki, erməni millətçiləri yaxşı yaşamalarına baxmayaraq, öz millətçiliyini ağır iqtisadi vəziyyət bəhanəsi ilə pərdələməyə çalşırdılar. Bunu isə o, alçaqlıq və ya- lan kimi qiymətləndirirdi (70). Erməni millətçilərinin bu yalanlarının və bəhanələrinin əsassızlığını sübut etmək üçün hələ münaqişənin ilk dövründə Azərbaycanın kütləvi informasiya vasitələrində bir sıra təhlili yazılar işıq üzü gördü. ―Vışka‖ qəzetinin 24 fevral 1988-ci il tarixli nömrəsində DQMV-nin sosial-iqti- sadi inkişafı xeyli ətraflı təhlil edilmişdir. Burada vilayətin son 15 il ər- zində iqtisadi inkişafına toxunulur və bildirilir ki, bu müddət ərzində sə- naye istehsalı 3 dəfədən çox artmışdı. Vilayətdə yüngül sənayenin, ma- şınqayırmanın xeyli inkişaf etdiyi və bu sənaye sahələrinin respublikanın digər rayonları ilə sıx inteqrasiya olduğu vurğulanır. Yazıda Ağdam- Xankəndi dəmir yolu xəttinin, Yevlax-Xankəndi qaz kəmərinin işə salın- masının iqtisadiyyatın inkişafına müsbət təsir göstərdiyi bildirilir. Bu- rada açıqlanan rəqəmlərdən aydın olur ki, Xankəndi sakinləri gündəlik ət və süd istehsalına görə yalnız Bakıdan geri qalır. Respublikanın digər ra- yonlarından və şəhərlərindən isə Xankəndi xeyli irəlidə idi (71). ―Bakinski raboçi‖ qəzetinin 11 mart 1988-ci il tarixli nömrəsində isə məsələyə daha geniş şərh verilmişdir. Bu yazıda son 16 il ərzində vila- yətdə sənaye məhsullarının istehsal sürətinin 3,23 dəfə artdığı qeyd olu- nur ki, bu da ümumrespublika göstəricisindən yuxarı idi. Bütünlükdə ya- zıda DQMV-nin iqtisadiyyatı inkişaf edən və artan bir iqtisadiyyat kimi xarakterizə olunurdu. Bu, özünü aşağıdakı sahələrdə göstərirdi. Vilayət- də çoxsahəli sənaye strukturu yaradılmışdı. Həmin struktura elektrotex- nika, ağac emalı, tikinti materialları, yüngül və yeyinti sənayeləri daxil idi. Son onilliklər ərzində istifadəyə verilən yaşayış sahələrinə, məktəbə- Yüklə 2,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|