128
Məsələn, Suren Zolyan adlı müəllifin Dağlıq Qarabağla bağlı kifayət qə-
dər böyük əsərində özünə yer tapan aşağıdakı tezislər bu baxımdan ma-
raqlıdır (daha doğrusu təəccüblüdür): 1988-ci ildə Daşkəsən, Xanlar və
Şamxor rayonlarında ermənilər azlıqda qalmışdılar... Dağlıq Qarabağ
ərazisində, əsasən, Azərbaycan məktəbləri açılırdı ki, qonşu rayonların
uşaqları ora oxumağa gəlsin... Dağlıq Qarabağın hüquq-mühafizə orqan-
ları Azərbaycan rəhbərliyinə tabe idi...Dağlıq Qarabağ ərazisində olan
çoxsaylı erməni kilsələrinin (?) heç biri fəaliyyət göstərmirdi... Ermənis-
tanda çap olunan dərsliklərdən istifadə olunması qadağan edilmişdi... Er-
mənistana birləşmək Qarabağ ermənilərinin milli diskriminasiyaya olan
cavabıdır və s.(38). Yazıda bu kimi sərsəm ittihamlarla xeyli rastlaşmaq
mümkündür ki, onlar müəllifin yalnız millətçi keyfiyyətlərini deyil, eyni
zamanda savadsızlığını və antiazərbaycan iftiralarına meylliliyini də nü-
mayiş etdirir. Müəllif Daşkəsəni, Şamxoru, Xanları erməni əraziləri kimi
təqdim edir, erməni dərsliklərinin Azərbaycan müəllifləri tərəfindən ya-
zıldığını söyləyir. Doğrudur, müəllif bunları əsaslandırmır və əslində,
heç əsaslandıra da bilməzdi. Çünki, əvvəla, SSRİ dövründə sovet mək-
təblərində yalnız sovet tarixi tədris olunurdu, sonra da o zamanın erməni
millətçiləri erməni dərsliklərinin azərbaycanlılar tərəfindən yazılmasına
imkan verməzdilər. Sovet dövründə bütün ölkə ərazisindəki dini obyekt-
lərin əksəriyyəti bağlanmışdı. Həm Azərbaycanda, həm də Ermənistanda
yerli rəhbərliyin dini obyekti açmaq və ya bağlamaq səlahiyyəti yox idi.
Belə bir zamanda Qarabağdakı dini obyektlərin Azərbaycan rəhbərliyi
tərəfindən bağlanmasının iddia edilməsi absurddur.
Əslində, tək S.Zolyanın əsərində deyil, yuxarıda toxunulan tezislərin
hər birində açıq məntiqsizlik və qeyri-obyektivlik mövcuddur. Belə bir
yol tutmaqla erməni informasiya-təbliğat maşını Azərbaycan xalqını mil-
lətçi, milli azlıqların hüququnu qəbul etməyən obrazda təsvir etməklə
Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin yeni bir informasiya-təbliğat modelini or-
taya qoymağa çalışmışlar.
Əslində isə,
vəziyyət
heç
də
belə
deyildi
və ha-
mıya məlum olan faktlar da bunu sübut edir. Hətta azərbaycanlı olmayan
müəlliflərin yazılarına, xatirələrinə, araşdırmalarına müraciət etməklə
Azərbaycan xalqının özünü erməni millətçiliyindən kifayət qədər əzab
çəkdiyini görmək mümkündür. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin başlan-
ması özü erməni millətçiliyinin qızışdırılmasının nəticəsidir və məlum-
dur ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi Azərbaycan xalqı üçün tamamilə göz-
lənilməz olmuşdu. Halbuki bütün ermənilik məhz ənənəvi erməni millət-
çiliyi ətrafında səfərbər olmaqla Azərbaycan xalqını gözlənilmədən ya-
129
xaladı və Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin erməni millətçi planları əsasın-
da mürəkkəbləşməsinə nail oldu.
Erməni ideoloqlarının və millətçilərinin Azərbaycan xalqını millətçi-
likdə günahlandırması, Dağlıq Qarabağda yaşayan ermənilərin milli təz-
yiqlərə məruz qalması haqqında irəli sürdükləri iddialar sözsüz ki, məlu-
matsız auditoriyaya təsir göstərmək və bu auditoriyada antiazərbaycan
təsəvvürü yaratmaq və Dağlıq Qarabağ ermənilərinə təəssübkeşlik hiss-
ləri formalaşdırmaq üçün hesablanmış informasiya təzyiqləri idi. Çünki
milli istisnalığı ümummilli düşüncə tərzinə, Ermənistanı isə monoetnik
bir ölkəyə çevirən millətçilərin Azərbaycan xalqını millətçilikdə günah-
landırması Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin mahiyyətinin bir daha saxta-
laşdırmaq cəhdidir. Nəzərə alınmalıdır ki, erməni milli istisnalığı, anti-
türk və antiazərbaycan düşüncəsi heç də Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ərə-
fəsində formalaşmamışdı. Erməni millətçiliyinin çox uzun bir tarixi var-
dır və bu millətçilik XX əsrin əvvəllərindən başlayaraq təkrar-təkrar Qa-
rabağda milli partlayışa səbəb olmuşdu.
Dağlıq Qarabağ münaqişəsini yaxından izləmiş SSRİ Dövlət Təhlü-
kəsizlik Komitəsi sədrinin birinci müavini, ordu generalı Filip Bobkov
bildirirdi ki, erməni millətinin istisnalığı nəzəriyyəsi əhalinin şüuruna hələ
kiçik yaşlarından yeridilirdi. Məsələn, hələ 7–8-ci sinif dərsliklərində
hansı şəhərlərdə erməni məktəblərinin olmasından danışılır və məlum
olurdu ki, SSRİ-nin paytaxtında erməni məktəbi yoxdur. Böyük Vətən
müharibəsi illərində mövcud olmuş ―Gənc Qvardiya‖ təşkilatının üzvlə-
rindən isə yalnız Jora Arutyunyans erməni məktəblilərinə təqdim olunur-
du.
Bundan başqa, görkəmli sovet musiqiçiləri, rəssamları,
elm-mədəniy-
yət xadimləri kimi də yalnız ermənilərin adları çəkilirdi. Məhz bu yolla
erməni gənclərinin beyinləri zəhərlənirdi. Müəllif Ermənistanda müşahi-
də etdiyi bu proseslərin düzgün olmadığını Ermənistan rəhbərliyinə də
çatdırdığını qeyd edirdi. Lakin bu, bir nəticə vermədi və F.Bobkov xüsu-
si olaraq vurğulayır ki, Ermənistan rəhbərliyinin bu millətçilik psixologi-
yasına biganə qalması Dağlıq Qarabağda ağır nəticələrə yol açdı (39).
Robert Arakelov isə təsdiq edirdi ki, Ermənistanın qəzet və jurnalları
erməni xalqının istisnalığı, onun sivilizasiyanın inkişafındakı xüsusi rolu,
dünya elm və mədəniyyəti qarşısındakı xidmətləri haqqında yazılarla do-
lu olardı. Ermənilər heç nədən həya etmədən yazırdılar ki, hələ tarixəqə-
dərki zamanlarda ermənilər ilk ulduz atlası yaradıblarmış, hind-Avropa
dilləri erməni dilindən yaranıbmış, ari irqi ermənilikdən çıxıbmış. Ermə-
ni mətbuatı erməni istisnalığını geniş təbliğ etməklə bərabər, qonşu xalq-