Nəsrin SÜleymanli
Yüklə 2,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
119 Erməni müəllifləri kütləvi müraciətlərin təşkil edildiyini və onların sovet rəhbərliyinə göndərildiyini iddia edirlər. Belə müraciətlərin biri də 1986-cı ilin yazında Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının Mərkəzi Ko- mitəsinə göndərilmişdi. 216 nəfər tərəfindən imzalanan həmin müraciət- də Dağlıq Qarabağın tarixi təhrif edilməklə yanaşı bu bölgənin erməni əhalisinin Ermənistana birləşmək arzuları da yer tapmışdı. Lakin aparılan araşdırmalardan aydın oldu ki, müraciəti imzalayanlardan yalnız 21 nəfə- ri Dağlıq Qarabağ ərazisində yaşayır. İmzası alınan digər şəxslər isə uy- durma şəxslərdir və onların Dağlıq Qarabağla heç bir əlaqəsi yoxdur (10). Erməni əhalisini, o cümlədən Dağlıq Qarabağ ermənilərini Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə qoşulmağa inandırmaq üçün xeyli təşkilati işlər görülməli oldu. Məsələn, Ermənistanda baş verən mitinqlərin iştirakçıla- rından olan Zoya Şuqaryan adlı birisi etiraf edirdi ki, İrəvan sakinlərin- dən çox az adam Qarabağdakı vəziyyətdən xəbərdar idi. Onun sözlərinə görə, ermənilərin çoxu hətta xəritə üzərində belə Dağlıq Qarabağın yerini tapa bilməzdilər və yayılan çoxsaylı vərəqlər, aparılan təbliğatlar əhaliyə Dağlıq Qarabağ münaqişəsi haqqında erməni təsəvvürlərini möhkəmlətdi (11). Dağlıq Qarabağın erməni əhalisini ―öz iradəsini ifadə etməyə‖ səfər- bər etmək üçün yalnız vərəqlərin paylanması kifayət deyildi. Bunun üçün erməni millətçi düşüncəsinin hörmətli simaları meydana gətirildi. Onların arasında Avel Aqanbekyan, Zori Balayan, Silva Kaputikyan, Sero Xan- zadyan və daha kimlər var idi. Erməni təcavüzkar millətçiliyinin fəalların- dan olan İqor Muradyanın söylədiyinə görə, hətta akademik Abel Aqan- bekyanın özünün də Qarabağ məsələsinin mahiyyətindən xəbəri yox imiş. Onunla aparılan ―4 saatlıq söhbət ərzində 2 litr vodka içəndən sonra‖ o da Qarabağın Ermənistana verilməsi üçün tərtib edilmiş məktu- bu imzalamağa razı oldu (12). Bundan sonra isə onun Parisdəki məlum bəyanatı səsləndi və Dağlıq Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsinin məqsədəuyğunluğunu dilinə gətirdi. Z.Balayan, S.Kaputikyan və digərlərinin fəaliyyəti isə erməni mil- lətçiliyinin dəstəklənməsində əhəmiyyətli rol oynadı. Z.Balayan Ameri- kaya yollanaraq buradakı ermənilər arasında Dağlıq Qarabağın tezliklə Ermənistana veriləcəyini elan etdi və Amerika ermənilərindən daha güc- lü dəstək istədi. Məşhur Anastas Mikoyanın oğlu Sergey Mikoyan da er- məni millətçiliyinin qızışdırılmasından kənar qalmadı və onun kimiləri- nin azad şəkildə millətçiliyi qızışdırması, Dağlıq Qarabağ ətrafında inamlı təbliğat aparmaları erməni kütləsinin bir hissəsində belə bir qənaət yarat- 120 dı ki, doğrudan da Dağlıq Qarabağın Ermənistana verilməsi həll olunub- dur (13). İngilis jurnalisti Tomas de Vaal haqlı olaraq belə bir qənaətə gəlirdi ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin qızışdırılmasında Dağlıq Qarabağdan kənarda yaşayan ermənilərin fəallığı xüsusilə böyük idi (14). Dağlıq Qa- rabağ əhalisinin münaqişəyə cəlb edilməsi üçün isə xüsusi təxribatçı qüvvələr təşkil edilmişdi. Belə qruplardan birinə Arkadi Karapetyan adlı birisi rəhbərlik edirdi. O, başına topladığı digər ermənilərlə birlikdə Dağ- lıq Qarabağın müəssisələrini gəzir və işçiləri Dağlıq Qarabağın Azərbay- candan qoparılması tələbi ilə hazırlanmış müraciətləri imzalamağa məc- bur edirdi. Qrupun üzvlərinin hər biri bir müəssisəyə cavabdehlik daşı- yırdı. Arkadi Karapetyan özü də etiraf edirdi ki, Dağlıq Qarabağ əhalisi- nin heç də hamısı millətçi dairələrin planlaşdırmaq istədikləri mitinqlərə qoşulmaq istəmirdilər. Belə hallarda A.Karapetyan əlindəki SSRİ Kons- titusiyasına istinad edərək təşkil edilən mitinqlərin qanuni olduğunu əsa- slandırmağa çalışırdı (15). Bunu A.Karapetyan belə deyirdi. Amma məlumdur ki, erməniləri mi- tinqlərə çağırmaq üçün başqa vasitələrdən də istifadə olunurdu. Məsələn, Sov.İKP Mərkəzi Komitəsinin Dağlıq Qarabağa ezam olunmuş məsul nümayəndəsi Qriqori Xarçenko meydanlara və mitinqlərə çağırılan in- sanların pulla şirnikləndirildiyini qeyd edirdi (16). Belə insanlar isə öz iradələrini aldıqları pula görə ifadə edirdilər. 1988-ci il fevral ayının 20-də Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin Xalq Deputatları Sovetinin növbədənkənar iclasının da millətçilərin təz- yiqi altında keçirildiyi haqqında maraqlı faktlar mövcuddur. Məlum ol- duğu kimi məhz həmin sessiyada ilk dəfə olaraq Dağlıq Qarabağın Azər- baycandan qoparılaraq Ermənistana birləşdirilməsi haqqında qərar qəbul olundu. Ermənilərin bildirdiyinə görə, bu iclasda kvorumu toplamaq çox çətinliklə mümkün oldu. Kvorumun toplanmamasını ermənilər yolların bağlı olması, deputatların dağlar aşaraq yol gəlmək məcburiyyətində qal- ması ilə əlaqələndirirdilər. Lakin bu, doğru deyil. Dağlıq Qarabağ ətra- fında baş verən hadisələr hələ yenicə başlamışdı. Əhali kimi dövlət or- qanlarının da nələrin baş verdiyindən xəbəri yox idi və yolların bağlı ol- masına hər hansı bir ehtiyac yox idi. Bununla belə, erməni müəllifləri etiraf edirdilər ki, deputatların bir çoxu Xalq Deputatları Sovetinin iclası- na qoşulmaq istəmirdilər. Buna görə də onları inandırmaq lazım gəldi (17). Erməni millətçilərinin bu inandırma işlərinin nədən ibarət olduğunu təsəvvür etmək elə də çətin deyil və həmin inandırma prosedurundan sonra 121 Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin deputatlarını ―öz iradəsini‖ ifadə et- məyə məcbur etmək mümkün oldu. Tomas de Vaalın məlumatına görə, Dağlıq Qarabağın Xalq Deputat- ları Soveti öz işini planlaşdırılan vaxtdan 4 saat sonra başladı və gecəya- rısına qədər davam etdi (18). Bu məlumat da Dağlıq Qarabağın Azər- baycandan alınıb Ermənistana verilməsi haqqında qərarın heç də asanlıq- la qəbul edilmədiyini göstərir. Dağlıq Qarabağın əhalisi də eynilə həmin ssenari ilə küçələrə və mey- danlara çıxarıldı. Bölgə ermənilərinin öz iradəsini həyata keçməsi yo- lunda mübarizəyə qoşulmaları görüntüsü yaradılması üçün xüsusi mobil- piket dəstələri yaradılmışdı. Dağlıq Qarabağda cərəyan edən hadisələrin şahidi olan Robert Arakelov yazırdı ki, Xankəndindəki mağazalarda və müəssisələrdə işləyənlər arasında xüsusi adamlar müəyyənləşdirilmişdi ki, onlar lazım olan vaxtda, işarə əsasında küçələrə və mitinqlərə çıxmalı idilər. Müəllif bu insanları millətçi-separatçıların dəniz-piyadası adlandı- rırdı. Həmin şəxslər millətçi liderlərin işarəsi olan kimi dərhal küçələrə və meydanlara axışır və onların şəxsində Dağlıq Qarabağ ermənilərinin milli-azadlıq mübarizəsinə qoşulması görüntüsü yaradılırdı. Küçə yürüş- lərinin nə zaman və nə vaxt keçirilməsi bir çox hallarda əvvəldən məlum olmurdu. Ona görə millətçi-separatçıların çevik ―mübarizə‖ qrupları dai- mi hazırlığa malik olmalı və Xankəndində Azərbaycanın və SSRİ mərkə- zi hökumətinin məsul şəxsləri həmin qüvvələr tərəfindən mitinqlər və pi- ketlər şəklində qarşılanmalı idi (19). Çevik mitinq qruplarının qarşısına konkret tapşırıqlar qoyulmuşdu. Həmin qruplar bilirdilər ki, hansı vəzifəli şəxslər Xankəndinə gələndə onlar Dağlıq Qarabağın ―azadlığı‖ uğrunda mübarizə aparan çevik qrup- lar tərəfindən piketlərlə qarşılanmalıdır. Təxminən 100 nəfərdən ibarət olan mobil mitinq qrupları, ilk növbədə, Xankəndinə ezamiyyətə gələn hakimiyyət nümayəndələrini piketlərlə qarşılayırlar. Erməni millətçiləri öz planlarının ifşa olunmaması üçün yerli ermənilərin Azərbaycan haki- miyyət nümayəndələri ilə görüşmələrinə heç cür razı deyildilər. Ona görə də onlar piketlərlə qarşılaşırdılar. Çevik piket qrupları Şuşa-Ağdam ara- sında hərəkət edən avtobusları və maşınları da daşa tuturdular. Və nəha- yət, vaxtaşırı Bakıdan gəlmiş nümayəndələr tərəfindən rəhbərlik edilən vilayət hüquq-mühafizə orqanları qarşısında mitinqlər və piketlər keçirir- dilər (20). Çevik piket qruplarına rəhbərlik edilməsi və bütünlükdə Dağlıq Qara- bağ ermənilərinin separatçı hərəkata cəlb edilməsi üçün Xankəndində əv- Yüklə 2,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|