Oqtay əFƏNDİyev
Yüklə 2,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Osmanlı türkləri Gürcüstanda
- Şirvana basqın
174 rumilərlə müharibəni yüngül və sadə (iş) hesab edirdilər”. Buna görə də, onlar 10-15 min nəfərlik qoşunla Mustafa paşanın yüz minlik qoşununa qarşı çıxmağı mümkün saymışdılar. Qazi Əhmədin dediyinə görə, bir qızılbaş on nəfər rumiyə qarşı dururdu
114 . İskəndər bəy Münşi gileylənirdi: “Əgər qızılbaş əmirləri arasında həmrəylik yaransaydı, Azərbaycanın və Şirvanın birlikdə sayı 50 min nəfərə çatan bütün qoşunları birləşsəydi, habelə gürcü çarları onlara qoşulsaydılar, o zaman Lələ paşanın ölkəyə basqını belə asan olmazdı. Lakin əmirlərin çəkişməsi, tayfalar arasındakı ədavət və təşəbbüssüzlük üzündən nəinki təkcə ölkə itirildi, habelə, qızılbaşların nüfuzku başçıları həlak oldular. Azərbaycan qoşunu məhv edildi, bir sıra illər boyu yığılmış əmlak və ləvazimat isə talan edildi” 115 .
məsuliyyəti öz üzərinə götürərək qoşunların qalıqları ilə Çuxursəədə getdi, İmanqulu xan isə Qarabağa qayıtdı. Osmanlı türkləri Gürcüstanda Mustafa paşanın qalib gəldiyi Çıldır vuruşması Gürcüstanın qapılarını türklərin üzünə açdı. Türk basqınının təhlükəsi qrtdığı bir zamanda gürcü feodal hökmdarları arasında didişmə və nifaq hökm sürürdü 116
Onlardan bəziləri Səfəvilərin, bəziləri isə türklərin tərəfini saxlayırdılar. Səfəvilərin məğlubiyyəti onların Gürcüstandakı nüfuzuna güclü zərbə vurdu və bəzi gürcü hökmdarlarını öz mülklərini saxlamaq üçün Osmanlı Türkiyəsinin tabeliyinə keçməyə razı olmağa məcbur etdi. Çıldırdan sonra Mesxi vəliəhdi Mənüçöhr və onun qardaşı Kvarkvare türklərin tərəfinə keçməyə birinci olaraq razılıq verdilər. Onların irsi mülkləri öz əllərində saxlandı. Mustafa Şirvana yürüş 175 edərkən və geri qayıdarkən Mənüçöhr ona bələdçi oldu 117 .
Axaltsixi tutduqdan sonra Kaxetiyaya doğru hərəkət etdi. O, “Rum xondkarına tabe olmaq və itaət göstərmək” çağırışı ilə Kartli çarı Simonun və və Kaxetiya çarı Aleksandrın yanına adam göndərdi.İskəndər bəy Münşi göstərir: Onlar da bir-biri iə düşmənçilik etdikləri üçün “simon tabe olmaqdan imtina etdi və türklərə qarşı həmlələr edərək onlara bir sıra təsirli zərbələr endirdi” 118
. Halbuki “hiyləgər və uzaqgörən adam” olan Aleksandr yaranmış şəraitdə Mustafa paşaya itaətini bildirməyi özü üçün sərəfli hesab etdi. Türk qoşunları “keçilməzləyinə və əzəmətinə görə göylərlə bəhsləşən”Tiflis qalasını ələ keçirmək üçün hərəkət etdilər. Şəhət Davidin (Davud xanın) mülkündə yerləşirdi. I Şah Təhmasib Kartlini ona verərək, çarlığı onun qardaşı Simondan almışdı. Buna görə də David qardaşından kömək gözləməyərək Tiflisi tərk etdi. Avqustun 24-də Osmanlı ordusu sakinlərinin tərk etmiş olduğu Tiflisi, sonra isə həm də Qorini ələ keçirdi. İstalaçılar Tiflisdə Məhəmməd paşanın başçılığı altında altı min nəfərlik hərbi dəstə saxladılar. Zəgam və Geram hakimi də türklərə tabe oldu. Gürcüstan türk qoşunları tərəfindən işğal edildikdən sonra Şəki hakimi İsa xan 119 öz mülkünü tərk edərək Səfəvilərin sarayına getdi 120
. Şirvana basqın 1578-ci il sentyabrın əvvəlində Osmanlı qoşunları Qanıq (Alazan) çayına çatdılar. Onlar əhalisi və yaşıllığı olmayan Şirak düzündən keçərək ərzaq cəhətdən ciddi çətinlik çəkdilər. Aclıq və üzücü yürüş işğalçıların mənəvi ruhunu əsaslı surətdə sarsıtdı. Sipahilər (süvarilər) və yeniçərilər yürüşdəm 176 imtina edərək geri qayıtmağı tələb etdilər. Osmanlı salnaməçilərinin yazdığına görə, hətta bir qrup döyüşçü sərkərdəyə yaxınlaşaraq bildirdi: “Sən bizi dəli edəcəksən. Nə vaxtadək bu boş və yaşayış olmayan çöllərdə gedəcəksən. Sən qayıtmalısan. Biz qayıtmağa etiraz edən yoldaşlarımızı öldürərik. Bizim üçün əvvəlcə həyat, sonra isə (bütün) dünya vacibd8ir. Biz nə Qanıqdan keçmək, nə də Şirvan ölkəsini ələ keçirmək arzusunda deyilik” 121 .
yubanmadan sonra Əmir xan on minlik qoşunla Təbrizdən çxaraq Məhəmmədi xan Toxmağın köməyinə gəldi. Çıldır yaxınlığında darmadağın olunmaq, Mustafa paşanın Gürcüstan və Şirvan istiqamətində hərəkət etməsi xəbəri ona çatdı. Əmirxan Qarabağa tərəf yeridi, burada ona qoşulan İmamqulu xanla bərabər Alazan sahilində Osmanlı ordusunun böyük dəstəsinə hücum etdilər. Qızılbaşlar 2 min nəfərə yaxın adam öldürdülər. Onların əlinə böyük miqdarda qənimət keçdi 122 .
əlavə olaraq göstərir ki, bu zaman qızılbaşlar ləvazimatı ilə birlikdə min dəvə və 3 min at ələ keçirmişdilər 123 . Bundan əlavə, bir sıra Osmanlı başçıları qızılbaşlara əsir düşmüşdü 124
. Bu qələbədən sonra Əmir xan Qarabağa qayıtmaq və Səfəvi şahzadəsi Həmzə Mirzənin başlıca qüvvələrinin yaxınlaşmasını gözləmək fikrində idi. Lakin onun oğlu Sultan Murad xan “dəliqanlı qızılbaş döyüşçüləri” dəstəsi ilə Alazan çayını keçdi və düşmənə bir daha zərbə endirdi. Lakin onun dəstəsi türklər tərəfindən mühasirəyə alındı və darmadağın edildi. Bu döyüşdə 2-3 min nəfər qızılbaş həlak oldu. Bundan sonra Əmir xan öz qoşunlarının qalıqları ilə Təbrizə qayıtmağı daha düzgün çıxış yolu hesab etdi 125
. Osmanlı ordusu Şirvana daxil olduğu zaman yeni qiyam baş verdi. İş bundadır ki, Şirvanın qızılbaş hakimi Araz xan Rumlunun yaxınlaşdığını eşidən Mustafa paşa Alazan çayını keçməyə tələsirdi. Sentyabrın 10-da səhərdən Osmanlı hissələri çayın sol sahilinə
Yüklə 2,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|