O`zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o`rtа mахsus tа’lim vаzirligi

Tomizgich va ajratgich voronkalar 
Suyuqliklarni reaksion aralashmaga 
quyish uchun uzun nayi bor har xil shakldagi tomizgich voronkalar ishlatiladi 
(3-rasm). Ajratgich voronkalar qalim shishadan tayyorlanadi. Ularning suyuqlik 
quyiladigan naychasi tomizgich voronkaning nayiga nisbatan qisqaroq bo`ladi. 
Bu voronkalar aralashmaydigan suyuqliklarni bir-biridan ajratishda, moddalarni 
ekstraksiya qilishda ishlatiladi. 
Deflegmatorlar
(4-rasm) suyuqliklar aralashmasini haydash, yani ikki 
suyuqlikni bir-biridan to`la ajratish uchun ishlatiladi. Deflegmatorlar ichidagi 
nay sirti har xil usullar bilan kengaytiriladi. Sirtni kengaytirish naydagi 
konussimon egiklar hisobiga amalga oshiriladi. Egiklar shunday joylashganki, 
deflegmatorlar ichida xuddi spiral joylashganga o`xshaydi. Natijada modda 
bug`ilarining 
o`tish 
yo`li 
uzayadi.
Deflegmator sifatida shisha munchoq yoki shisha halqachalar to`ldirilgan 
shisha kolonkadan foydalanish mumkin. Deflegmatorlarning bosgqa turlari ham 
mavjud. Bunday deflegmatorlarda tashqi havo ta`siridan haydalayotgan suyuqlik 
bug`larining bir qismi sovib yig`iladi. Yig`ilgan kondensat tarkibida kam 
uchuvchan komponentlar, ular tarkibida esa aralashmaning uchuvchan qismi 
bo`ladi. Deflegmatorlardan yuqoriga ko`tariladigan modda bug`lari sovib, qaytib 

---

16 
tushayotgan suyuqlik bilan uriladi, yana qo`shimcha ravishda qaynaydigan 
komponent bug`larini suyuqlikka aylantiradi, oson qaynaydigan suyuqliklar 
yaxshi bug`lanadi.
Sovitgichlar.
Organik reaksiyalarning ko`pi qizdirilganda, ko`pincha 
reagentlar qaynatilganda boradi. Shuning uchun aralashmadagi komponentlar 
bug`lanib chiqib ketmasligi uchun reaksion aralashma solingan idishga qaytarma 
sovitgich ulanadi. Odatda, laboratoriya amaliyotida shisha sovitgich ishlatiladi. 
Eng oddiy qaytarma sovitgich havo sovitgichi bo`lib, uoddiy uzun shisha 
naydan yasaladi. Bunday sovitgich qaynash temperaturasi 150
0
C dan yuqori 
bo`lgan moddalr bug`ini suyuqlikka aylantirish uchun ishlatiladi. Qaynash 
temperaturasi 150
0
dan past bo`lgan moddalarning bug`larini suyuqlikka 
aylantirish uchun suv bilan sovitiladigan turli shakldagi qaytarma 
sovithichlardan foydalaniladi (5-rasm). Libix sovitgichlari hamda sharikli 
sovitgichlar eng ko`p ishlatiladigan sovitgichlardir. Keng qo`llaniladigan 
sovitgich Dimrot sovitgichi bo`lib, u suv bilan sovitiladi. Bu sovitgich past 
temperaturada qaynaydigan suyuqlik bug`larini kondensasiyalash uchun 
ishlatiladi. Sovitgichdagi suv oqimi sovitgichning ulanadigan qismidan yuqoriga 
qarab, yani kondensatga qarshi oqishi kerak. 
kerak. 
Probirkalar. 

---

17 
а
б 
а) Vyurs kolbasi. б) Retortalar. 
Kolbalar: а) tubi yassi; б) tubi yumaloq; в) konssimon. 
Vronkalar: а -kimyoviy; б - tomizgich; в -ajratkich. 
Stakanlar. 

---

18 
Tomizgichlar.
.
Byuks. Allonj. Soat oynasi.
Сувли совитгич. Шиша ванна. Кристаллизатор.
Эксикатор. Чинни косача. Қопқоқли чинни тигел. 

---

19 
Чинни трубкали Чинни ховонча Лаборатория штативи. 
симли учбурчак. дастаси билан.
Асбест сеткаси. Суюқликларни қиздириш (1) ва парлатиш (2). 

---

20 
Қисқич. Ўлчагич колбалар. Ўлчагич
цилиндр. 
Мензуркалар. Пипеткалар: а) оддий; 
б) белгили. 
Тозалагичлар. 

---

21 
Газ горелкаси (Теклю): 
1-асос; 2-трубка; 3-ҳаво келишини бошқарувчи диск; 
4-газ келишини бошқарувчи вентил. 
Иссиқ ҳолда фильтрлаш асбоблари. 
Фильтр қоғозини воронкага мослаб тайёрлаш. 

---

22 
Фильтрлаш.
Ювгичлар. 
Суюқликни ҳайдаш қурилмаси. 

---

23 
Кипп аппарати ва газларни Газ чиқадиган 
тозалаш қурилмаси. найчали пробирка. 
Томчилатгич воронкали колба. 
Қуритувчи колонкалар. Кальций хлоридли трубкалар.
Ареометр ампуласида Температура ўзгариши билан 
ўлчаш. кимёвий мувозанатни силжишини 
ўрганиш учун асбоб. 

---

24