O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg‘ona davlat universiteti
Oʻsmirlarning deviant xulq-atvorini keltirib chiqaruvchi omillar
Yüklə 0,81 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- O‘smirlarning deviant xulq-atvorini belgilovchi omillar
| Oʻsmirlarning deviant xulq-atvorini keltirib chiqaruvchi omillar.
Jinoiy xulq deganda jinoiy javobgarlik yoshiga yetgandan keyin jinoyat ishini qo‘zg‘atish uchun asos bo‘lib xizmat qiladigan qonunga xilof qilmish tushuniladi. Undan oldin odatda deviant va huquqbuzarliklarning turli shakllari kuzatiladi. O‘smirlar va yigitlarning deviant xulq-atvor shakllari qanchalik turlicha bo‘lmasin, ular bir-biri bilan bog‘liqdir. Mastlik, giyohvand moddalarni iste’mol qilish, tajovuzkorlik va noqonuniy xatti-harakatlar yagona blokni tashkil qiladi, shuning uchun o‘smirning deviant faoliyatning bir turiga jalb qilinishi uning boshqasiga ham aralashish ehtimolini oshiradi. Noqonuniy xatti-harakatlar, o‘z navbatida, ruhiy salomatlik standartlarini buzish bilan bog‘liq. Ma’lum darajada deviant xulq-atvorga yordam beradigan ijtimoiy omillar ham mos keladi (maktabdagi qiyinchiliklar, travmatik hayot hodisalari, deviant submadaniyat yoki guruhning ta’siri, disfunksiyali oilalar va boshqalar). Deviant xulq-atvorning kelib chiqishida shaxsiy rivojlanish nuqsonlari, kamchiliklar, tarbiyadagi xatolar va shaxsning yaqin atrofi - oila, guruh va boshqalardagi noqulay vaziyatning salbiy ta’siri bilan birga muhim rol o‘ynaydi. Shaxsiy-shaxsiy omillarga kelsak, yoshlarning huquqbuzarligining kattalar taqdiriga ta’siri noaniqdir. O‘smirning (yosh yigitning) huquqbuzarlik harakati qanchalik og‘ir bo‘lsa, uni kattalar bilan davom ettirish ehtimoli shunchalik yuqori bo‘ladi, ammo yoshi bilan, aksariyat o‘smirlarda huquqbuzarlik to‘xtashi mumkin. 186
ijtimoiy, psixologik yoki tibbiy yordam va yordamni tashkil etishda yechimlarni izlashga asoslanadi. O‘smirlarning deviant xulq-atvorini belgilovchi omillar Deviant xulq-atvorning ko‘plab tushunchalari ma’lum. Turli mualliflar uning sabablarini turli yo‘llar bilan ko‘rib chiqadilar. Ba’zilar g‘ayriijtimoiy xatti-harakatlarning barcha sabablarini inson biologiyasida, jinoyatning maxsus genetik tuzilmalarida izlash kerak, deb ta’kidlaydilar. Genetika kashfiyotlari shuni ko‘rsatadiki, insonning asosiy ruhiy xususiyatlari inson tabiatiga xosdir, uning taqdirini belgilaydi. Biroq, zamonaviy fanda insonning ijtimoiy xulq-atvorining tug‘ma dasturlari mavjudligi to‘g‘risida ma’lumotlar yo‘q. Bundan tashqari, ijtimoiy hayotning o‘zi doimiy omillar tizimini ifodalamaydi – u odamlarning avlodlari bir-biridan keyin tezroq almashtiriladi. Shuningdek, deviant xulq-atvor ko‘pincha bolalik tajribasiga asoslangan psixologik ta’sirlarning natijasi sifatida qaraladi yoki aksincha, tadqiqot yondashuvlari xatti-harakatlarning tashqi sabablariga - o‘rganish natijasi, ijtimoiy muammolar, disfunksiyali oilalarga qaratiladi. Gumanistik yondashuv deviant xulq-atvorni shaxsning o‘sishi va rivojlanishi potentsialini to‘sib qo‘yadigan sun’iy to‘siqlar oqibati deb hisoblaydi. Sabablarni har xil baholash deviant xatti-harakatlarning bir qator omillarini ko‘rsatishga imkon beradi. Yüklə 0,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|