254
puxta ravishda qabul qilinadi.
Ko‗chmas mulk obyektining qiymati haqida so‗nggi qarorni qabul
qilish uchun boshlang‗ich ma‘lumotlarni va uchta an‘anaviy baholash
yondashuviga mansub usullardan foydalanib olingan natijalarni tahlil etish
kerak. Olingan qiymatlarni mexanik tarzda o‗rtacha holatga keltirish mumkin
emas. Mantiqiy muhokama qilish yo‗li bilan qaysi narx eng ehtimolga
yaqinligini belgilash lozim. Qabul qilingan qiymat oqilona chegaralarda
yaxlitlanadi.
Uch va undan ortiq bo‗lgan usullardan foydalanilganda bir obyektning
uch va undan ko‗p
narx variantlari S
1;
S
2
,S
3
...,S
n
, aniqlanadi. Bularning
ichidagi eng kichik qiymat S
min
, eng katta qiymat S
max
bo‗lib,
mulkning
yakuniy qiymati shular oralig‗ida yotadi. Yakuniy qiymatni aniqlash uchun
baholash maqsadidan kelib chiqqan holda, nufuzli ulush koeffitsiyentlari k
1
,
k
2
, k
3
va k
i
kiritiladi. Bu koeffiyentlarning yig‗indisi ∑k
i
= 1 bo‗ladi.
Agarda, baholash maqsadi kredit olish uchun bo‗lsa, u holda xarajatli
usul uchun k
i
≥ 0,4 dan, baholash maqsadi sotish bo‗lsa k
2
, yoki k
3
≥ 0,4 dan
deb qabul qilinadi. Bu nufuzlik koeffitsiyentlarni
belgilash aniqligi
baholovchining mahoratiga, tajribasiga va bilimiga bog‗liqdir.
Baholash hisobotini tuzish
Ish yakunida ko‗chmas mulk obyekti qiymatini baholash to‗g‗risida
hisobot tuziladi.
Birinchi bosqichda ko‗chmas mulk qiymatini baholash bo‗yicha
muammoni to‗rtta alohida masalaga ajratish mumkin:
ko‗chmas mulk obyektini identifikatsiya qilish lozim;
mulkning yuridik huquqlarini o‗rnatish;
baholash maqsadini aniqlash;
baholash sanasini belgilash.
Ikkinchi bosqichda baholash hisoboti shakllantirilib, u quyidagidan
iborat bo‗ladi:
ko‗chmas mulk obyektining bayoni, unda ko‗chmas mulkning tarkibi,
uning boshqa obyektlardan farqi va o‗ziga xos xususiyatlari ko‗rsatiladi;
ko‗chmas mulk bo‗lmagan, lekin baholashga kiritilgan mulkning
bayoni;
ko‗chmas mulk uchun mulkiy huquqlarning bayoni;
255
baholash maqsadi;
baholash sanasi;
baholash lozim bo‗lgan va qiymat turlarining
kengaytirilgan aniq
ifodasi va baholovchining uni tushunishi;
baholash o‗tkazilgan cheklovchi shartlar doirasining bayoni;
to‗plangan va foydalanilgan fakt va ma‘lumotlarning xususiyati, hajmi
to‗g‗risidagi ma‘lumotlar;
baholovchining ko‗chmas mulkdan eng yaxshi va samarali
foydalanish usuli to‗g‗risidagi fikrlari;
ko‗chmas mulk qiymati to‗g‗risida xulosalar qilingan usullar,
tadbirlar, dalillar asosi; hisobotda foydalanilayotgan ma‘lumotlar to‗g‗riligi,
obyektning shaxsan ko‗rib
chiqilganligi, ko‗chmas mulk qiymatini baholash
andozalariga rioya qilinganiga tariflar qilinadi;
baholovchining malakasi va uning ishiga haq to‗lash to‗g‗risidagi
sertifikat, litsenziya, ma‘lumotning nusxasi;
ko‗chmas mulk qiymatini baholashdan shaxsiy manfaat yo‗qligi
to‗g‗risida ma‘lumotlar;
baholovchi yoki baholovchilarning imzolari;
agar baholovchilardan qaysi biridir xulosalarga rozi bo‗lmasa,
hisobotda dalillar ko‗rsatilishi mumkin;
ishda foydalanilgan va xulosalar yasashda asos bo‗lgan asosiy
hujjatlarning nusxalari.
Hisobot
shakli
odatda
shartnomani
tuzish
bosqichida
muvofiqlashtiriladi. Bu yuqorida sanab o‗tilgan masalalar kiritilgan
oddiy xat yoki mufassal hisobot bo‗lishi mumkin.
Dostları ilə paylaş: