O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti k. Z. Xomitov
Yüklə 5,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Tuzatishlarni bajarish texnikasi
Tuzatishlarni o‗lchash uchun son va sifat uslubiyatlari qo‗llaniladi. Son uslubiyatlariga quyidagilar kiradi: - ma‘lumotlarning juft to‗plami tahlili; - statik tahlil; - grafik tahlil; - tendensiyalar tahlili; - chiqimlar tahlili; - ikkilamchi ma‘lumotlar tahlili. Sifat uslubiyatlariga quyidagilar kiradi: - nisbiy qiyosiy tahlil; - taqsimlash tahlili; - yakka so‗rovlar. Ma‘lumotlarning juft to‗plami tahlili. Mazkur usul qiyoslashning bitta tarkibiy qismi uchun tuzatish kattaligini olish maqsadida ikki va undan ortiq bozor sotuvlarini qiyoslashdan iborat. Absolyut aniqlikka obyektlarning bitta tarkibiy qismidan tashqari hamma tarkibiy qismlari mos kelganda erishiladi. Amaliyotda bunday hodisalar juda ham kam uchraydi va inshootlarning kichik toifasi bilan cheklangan. Odatda sotilish narxiga katta ta‘sir ko‗rsatuvchi asosiy tarkibiy qismlarni ajratish uchun ko‗p sonli ma‘lumotlar tahlil etiladi. Statik tahlil. Bu usul ko‗chmas mulk xususiyatlari va ularning sotilish narxlari haqidagi ma‘lumotlar massivini qayta ishlash uchun statistika va regression tahlilning matematik apparatidan foydalanadi. Qiyinchiliklar esa narxga va ularning salmoq ifodalarini ajratishga katta ta‘sir qiluvchi omillar sonini aniqlashdan iborat. Grafik tahlil. Grafik ko‗rinishda ifodalangan statik tahlil natijalari bozor qiyosiy tarkibiy qismlarida taqsimlanishini ko‗rsatishi mumkin. Qiyoslash tarkibiy qismlari uchun maxsus formulalar yordamida 247 tuzilgan egri taqsimlanishlar tuzatishlar kattaliklarini aniqlash imkonini yaratadi. Tendensiyalar tahlili. Mos kelmaydigan parametrlarga ega mulk sotuvlari haqidagi bozor ma‘lumotlarining katta miqdori mavjudligida bu usul sotilish narxiga ta‘sir etuvchi omillarni va bozorni sezuvchi tarkibiy qismlarni aniqlashga imkon beradi. Tarkibiy qismlar aniqlanganidan so‗ng ularni tuzatish uchun mos usullar tanlanadi. Chiqimlar tahlili. Bu usulda tuzatishlar asosida binoning amortizatsiyalangan qiymati yotadi. Biroq shuni aytib o‗tish kerakki, bunday tuzatishlarni bozor ma‘lumotlari yordamida puxta tekshirish lozim. Ikkilamchi ma‟lumotlar tahlili. Mazkur usul baholash obyekti yoki qiyoslash obyektiga bevosita aloqador bo‗lmagan ma‘lumotlarga tayangan holda tuzatishlar kattaliklarini aniqlaydi. Bunday ma‘lumotlar odatda hukumat xizmatlari, ixtisoslashgan tadqiqot firmalari va boshqalarning hisobotlari va e‘lonlarida joylashgan bo‗ladi. Nisbiy qiyosiy tahlil. Mazkur yondashish sifat uslubiyatlariga taalluqlidir. Bozor ma‘lumotlarini o‗rganish asosida qiyoslanuvchi tarkibiy qismlarning ko‗chmas mulk qiymatiga ta‘siri baholash obyektiga nisbatan ortib ketgani, tengligi yoki kichikligini aniqlash uchun qiyosiy sotuvlar tahlil etiladi. Tuzatishlar foizlarda yoki pul summalarida ifodalanmasligini istisno qilganda, bu usul ma‘lumotlarning juft to‗plami tahlilini eslatadi. Taqsimlash tahlili. Bu usul nisbiy qiyosiy tahlilning variantidir. Qiyosiy sotuvlar baholash obyektiga muvofiqlikning bir maromda o‗zgarishi tartibida taqsimlanadi, so‗ngra baholanuvchi obyektning qiyosiy sotuvlar qatoridagi o‗rni aniqlanadi. Yakka so„rovlar. Mutaxassislar va xabardor shaxslar bilan o‗tkazilgan so‗rovlar natijasida tuzatishlar qilinganda foydali axborot olinadi. Mazkur axborot ikkilamchidir va bozor qiymatini aniqlash uchun mezon bo‗la olmaydi. Yuqorida keltirilgan uslubiyatlar qatorida qiyosiy tahlil eng ko‗p tarqalgandir. Bu atamada ma‘lumotlarning juft to‗plami tahlili yoki nisbiy qiyosiy tahlil ko‗zda tutiladi. Shuni aytib o‗tish kerakki, 248 amaliyotda bu ikki usulni ham bir-biridan alohida tarzda, ham birgalikda qo‗llaydilar. Qiyosiy tahlilni o‗tkazish to‗rtta tartibli bosqichni amalga oshirishni o‗z ichiga olgan: - baholanuvchi obyekt qiymatiga ta‘sir qiladigan qiyosiy tarkibiy qismlarni aniqlash; - son yoki sifat uslubiyatlaridan foydalanib, qiyoslashning har bir tarkibiy qismi uchun tuzatishni o‗lchash; - barcha tarkibiy qismlar bo‗yicha har bir qiyoslash obyektining sotilish narxini so‗nggi bor tuzatish; - qiymatning yagona ko‗rsatkichini olish maqsadida tuzilgan sotilish narxlari tahlili. Sifat uslubiyati qo‗llanilganida barcha obyektlar ikki guruhga bo‗linadi: baholanuvchi obyektga qaraganda ko‗proq va kamroq qiyosiy xususiyatlarga ega obyektlar. Agar barcha qiyoslash obyektlari o‗z xususiyatlari bilan baholash obyektidan afzal bo‗lsa, unda qiymatning ehtimolli diapazonini aniqlab bo‗lmaydi. Baholash obyekti barcha qiyoslash obyektlaridan yuqori turgan holda ham xuddi shunday vaziyat yuzaga keladi. Qiymat bo‗yicha so‗nggi kelishuvda o‗z xususiyatlariga ko‗ra bunga eng yaqin turadigan qiyosiy sotuvlar obyektlari katta salmoqqa ega bo‗lishi zarur. Pirovardida shuni aytib o‗tish kerakki, tuzatish usullarini yaxshi bilgan mutaxassis-baholovchi deyarli istalgan masalani hal etishi mumkin. Dastlabki axborotning aniqligiga bog‗liq bo‗lgan natija muhokama etiladi. Yüklə 5,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|