Ramiz Mehdiyev demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən

 

 

718 

Ramiz 

Mehdiyev 

 

Demokratiya 

yolunda: 

irs haqqında 

düşünərkən

 

strategiyasının müəyyən edilməsində bizə köməkçidir. Tarixi 

reallıqları  nəzərə almadan möhkəm dövlətçilik, sabit sistem 

və inkişaf etmiş cəmiyyət qurmaq çətindir. Bir qədər geriyə, 

keçmişə qayıdaraq yada salaq ki, 1991-ci il avqustun 30-da 

Azərbaycan SSR Ali Sovetinin sessiyasında Azərbaycan 

Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpa edilməsi haq-

qında bəyannamə, elə həmin il oktyabrın 18-də isə “Azərbay-

can Respublikasının müstəqilliyi haqqında Konstitusiya aktı” 

qəbul edilmişdi. 1991-ci il dekabrın 29-da Azərbaycan Res-

publikasında ümumxalq referendumu keçirilmiş  və  əhalinin 

95 faizi referendumda iştirak edərək, ölkənin müstəqilliyinə 

və suverenliyinə səs vermişdi. Beləliklə, XXI əsrin astanasın-

da, SSRİ-nin dağılması ilə başlanmış yeni dünya nizamının 

formalaşması dövründə qüvvəyə minmiş müstəqillik haqqın-

da Konstitusiya aktı Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 

(1918-1920-ci illər) hüquqi varisi kimi Azərbaycanın müs-

təqilliyini şərtləndirmiş oldu. 

Müstəqillik yoluna qədəm qoymaq Azərbaycanın tari-

xində yeni səhifə açmaqla bərabər, taleyüklü məsələlərin 

həlli zərurətini də irəli sürdü. Bu böyük məsələlərin həlli 

məqsədyönlü daxili və xarici siyasət xəttinin işlənib 

hazırlanması  və  həyata keçirilməsini, ölkənin mədəni-

intellektual, sosial-iqtisadi və ictimai-siyasi potensialından 

səmərəli istifadə olunmasını  tələb edirdi. Lakin Azərbay-

canın müstəqilliyinin ilk illərində dövlət quruculuğunun 

bütün mövcud imkanlarını reallaşdırmaq mümkün olmadı. 

Ona görə  də ölkənin problemlərinin çoxu həll edilməmiş 

qaldı. SSRİ dağılandan sonra ölkəmizin dünya sisteminə 

inteqrasiyasının guya avtomatik olaraq təmin ediləcəyi, 

tranzitin isə  təbii  şəkildə baş verəcəyi barədə  əsassız 

ümidlər də doğrulmadı. 

---

 

 

719

Sözardı 

əvəzi 

Respublikada cərəyan edən və heç də birmənalı olmayan 

proseslər, xüsusən Azərbaycanın bir hissəsinin Ermənistan 

tərəfindən işğalı milli identiklik problemlərinin yenidən dərk 

olunmasına kömək etdi. Cəmiyyətdə millətçilik  əhvalı 

güclənir, ictimai-siyasi məkanda anarxiya və  hərc-mərclik 

get-gedə artırdı. Müstəqilliyin ilk illərində tətbiq edilən ida-

rəetmə metodları, o vaxt qəbul olunmuş bir sıra qanunlar 

bomba partlayışı effekti doğurur, cəmiyyəti monolit qüvvə 

kimi birləşdirmək  əvəzinə, separatçılıq meyillərinin güclən-

məsinə zəmin yaradırdı. 

Azərbaycanın siyasi müstəqilliyi davamlı və sabit inkişaf 

üçün perspektiv açırdı. Lakin dinamik tərəqqi və  səmərəli 

inkişaf yalnız bərqərar olmuş  və ya ən azı, formalaşmaqda 

olan demokratik dəyərlərə malik açıq cəmiyyətlərdə müm-

kündür. Beləliklə, demokratiya xalqın iradəsinin ifadəsinə 

çevrilmişdi. 1991-ci ilin oktyabr ayından, yəni müstəqillik əl-

də ediləndən bəri Azərbaycan iqtisadiyyatı tamamilə bərbad, 

siyasi sistemi son dərəcə qeyri-sabit olduğu, totalitar sovet 

cəmiyyətinin qalıqlarının hökm sürdüyü bir vəziyyətdən 

davamlı siyasi xətti, sabit və dinamik inkişaf edən iqtisadi 

sistemi, formalaşmaqda olan vətəndaş  cəmiyyəti, get-gedə 

möhkəmlənən demokratik təsisatları mövcud olan, ictimai 

şüurun tədricən yeni davranış stereotipləri məcrasına trans-

formasiya etdiyi bir dövlətə çevrilmək üçün böyük bir yol 

keçmişdir. 1988-1993-cü illərdə Azərbaycanda hakimiyyət-

sizliyin hökm sürdüyü vaxtda formalaşmış anarxiya sindro-

mu ölkənin siyasi, iqtisadi və ictimai həyatının bütün sahə-

lərini bürümüşdü. Yalnız 1993-cü ildə ümummilli lider 

Heydər  Əliyev respublika rəhbərliyinə qayıdandan sonra 

Azərbaycan səmərəli dövlətçilik konsepsiyasına, iqtisadiyya-

tın dirçəldilməsi strategiyasına uyğun olaraq və Azərbaycan 

---

 

 

720 

Ramiz 

Mehdiyev 

 

Demokratiya 

yolunda: 

irs haqqında 

düşünərkən

 

xalqının sosiomədəni irsinə  əsaslanaraq, demokratik tranzit 

yoluna qədəm qoydu. Məhz sonrakı illərdə Azərbaycan 

cəmiyyəti müstəqil siyasi və iqtisadi xəttin reallaşdırılmasına 

səfərbər edildi: hakimiyyət boşluğu aradan qaldırıldı, sepa-

ratçı qüvvələr zərərsizləşdirildi, vətəndaş müharibəsi təh-

lükəsinin qarşısı alındı, Azərbaycanın dövlətçiliyinə, müstə-

qilliyinə  və  ərazi bütövlüyünə  qəsd edən cinayətkar qruplar 

cəmiyyətdən təcrid olundu, nizami silahlı qüvvələr yaradıl-

ması ilə əlaqədar tədbirlər görüldü. Nəticədə demokratik təsi-

satların və  ənənələrin formalaşması prosesi başlandı, vətən-

daşların və dövlətin qarşılıqlı  mənəvi məsuliyyətinə  əsasla-

nan dövlətçiliyin və sosial sabitliyin təməli qoyuldu. Dövlət 

cəmiyyətin bütövlüyünün etibarlı təminatçısına çevrildi. 

Azərbaycanın gələcəyi üçün məsuliyyəti öz üzərinə götür-

müş Heydər Əliyev son onillikdə hədsiz gərgin zəhmət baha-

sına yeni milli inkişaf strategiyası formalaşdırmağa müvəffəq 

olmuşdur. Bu strategiya suveren demokratiya ideyasına, 

dövlətin bütövlüyünə, hər bir vətəndaşın maddi rifahın, bütün 

vətəndaşlar üçün, Azərbaycanı  təşkil edən bütün sosial 

qruplar və xalqlar üçün azadlığın və ədalətin təmin olunma-

sına əsaslanırdı. 

Bu illər  ərzində ictimai, iqtisadi və sosial sahələrdə de-

mokratik islahatlar keçirilmiş, maliyyə sahəsində yüksək nə-

ticələr  əldə edilmişdir. Hüquq mühafizə orqanlarında, məh-

kəmə sistemində və penitensiar sistemdə dünya standartları-

na uyğun islahatlar aparılmışdır. Dövlət idarəçiliyi strukturu-

na ciddi dəyişikliklər edilmiş, milli ordunun formalaşması və 

möhkəmlənməsi sahəsində mühüm tədbirlər görülmüşdür. 

Torpaq islahatı aparılmış, torpaq xüsusi mülkiyyətə verilmiş-

dir. Dövlət özəlləşdirmə proqramları genişmiqyaslı islahat-

ların aparılmasında böyük rol oynamışdır. Sosial yönümlü 

---