Ramiz Mehdiyev demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən
Yüklə 5,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
724 Ramiz Mehdiyev
Demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən
Buna görə də müəyyən qüvvələrin hadisələrin radikal inqila- bi ssenari əsasında inkişafına meyil etməsini aktuallaşdırır. Lakin Azərbaycanda demokratiya yeni davranış stereotipləri formalarına uyğunlaşır. Bu formalar isə anarxist meyilləri, artıq keçmişdə qalmış sosial israfçılığı rədd edir. Yeni Azərbaycan sabit siyasi rəqabət, sivilizasiyalı, şəffaf və rəqabətədavamlı məkan yaradılmasına yönəlmiş yeni si- yasi texnologiyalar deməkdir, çünki siyasi müxtəliflik da- vamlı inkişafın şərtidir. E.Toffler yazır: “Üçüncü dalğa şə- raitində demokratiyanı yenidən yaratmaq üçün biz adamları qorxudan, lakin saxta xarakterli belə bir fərziyyəni kənara at- malıyıq ki, müxtəlifliyin çoxluğu avtomatik olaraq cəmiy- yətdə gərginliyin və münaqişələrin də çox olmasına gətirib çıxarır. Əslində, bunun əksi düz ola bilər. Cəmiyyətdə mü- naqişə nəinki zəruridir, hətta müyyən həddə qədər onun ol- ması arzuediləndir. Əgər yüz nəfər mis üzüyə sahib olmağı çox istəyirsə, onları həmin üzük uğrunda savaşmağa məcbur etmək olar, yox əgər bu yüz nəfərin hər birinin məqsədi var- sa, onların öz arasında sövdələşməsi, əməkdaşlıq etməsi və simvolik münasibətlər yaratması qat-qat sərfəlidir. Müvafiq sosial şəraitdə müxtəliflik təhlükəsiz və sabit sivilizasiyaya gətirib çıxara bilər” 1 . Biz Azərbaycanda yeni müxalifət formalaşmasının zəru- riliyi barədə tez-tez danışırıq. Bu cür mühakimələr üçün ta- mamilə haqlı və real əsaslar var. Əvvəlki stereotiplərə və xu- rafata sadiq qalan milli radikal müxalifət bir siyasi opponent kimi gərəksiz olmuşdur. İndiki dövrün reallıqları siyasi səh- nədə “vəzifə naminə” düşmənçilik etməyə yox, rəqabət apar- mağa hazır olan yeni texnokratların yaranmasını şərtləndirir.
1
725 Sözardı əvəzi
Müasir siyasi məkan milli müxalifətə xas olan avtoritarizmi və tənəzzülü qəbul etmir. Müsavat Partiyası Divanı üzv- lərindən birinin aşağıdakı sözləri milli müxalifət hərəkatında daxili siyasi tənəzzülün və durğunluğun əyani nümunəsidir: “Müxalifət avtoritar idarəetməni ən ideal metod hesab edir”. 1
Məhz avtoritarizm radikal müxalifət daxilində disfunksiyaya səbəb olmuş və son on ildə onun yetərli siyasi struktura çev- rilməsinə imkan verməmişdir. Azərbaycan demokratiya yolu ilə inkişaf etdikcə, siyasi məkan yeni aktorların və zamanın tələblərinə cavab verən, postindustrial cəmiyyətin tranzit imkanlarını üzə çıxaran siyasi mədəniyyətinin olmasını tələb edir. Ümumiyyətlə, son illərdə Azərbaycan siyasi təsisatları və ənənələri əhəmiyyətli dərəcədə təkmilləşdirmişdir. Qərbin tanınmış mass-media bosslarından biri ilə söhbə- tim yada düşür. O deyirdi ki, Qərbdə Azərbaycanı “demok- ratiya məktəbinin birinci sinif şagirdi deyil, yuxarı sinif şagirdi hesab edirlər”. Kifayət qədər tez-tez eşitdiyimiz bu sözlər Azərbaycan demokratiyasının keçdiyi yolu düzgün əks etdirir. Finlandiyanın xarici işlər naziri Erkki Tuomioyayanın söylədiyi çox mənalı fikir buna əyani sübutdur: “Son altı il ərzində Azərbaycanda iyirmi ildəki qədər dəyişikliklər baş vermişdir. Mən dünyanın heç bir başqa ölkəsində belə qısa müddətdə bu cür inkişaf görməmişəm”. Milli demokratik tranzit təkcə daxili dəyişikliklər nəticə- sində deyil, həm də dünyada yenidən demokratikləşməyə doğru qlobal dönüş sayəsində mümkün olmuşdur. Sovet İtti- faqı dağılandan sonra keçmiş sovet respublikalarında fəal surətdə “demokratikləşmə” prosesi başlandı. Lakin demokra-
1
http://www/day.az/news/politics/65824.html
726 Ramiz Mehdiyev
Demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən
tikləşmə təkcə daxili sosiallaşmanın yoxluğu problemləri ilə deyil, həm də siyasi mədəniyyət səviyyəsinin aşağı olması, siyasi ənənələrin və təsisatların formalaşmaması, iqtisadi xarakterli çətinliklər kimi problemlərlə də üzləşirdi. Ona görə də bir sıra dövlətlərdə bütövlükdə cəmiyyətin deyil, əs- lində, ayrı-ayrı sosial qrupların maraqlarını ifadə edən kvazi- demokratik sistemlər yaranırdı. Sovet İttifaqı dağılandan son- ra Azərbaycan demokratik cəmiyyət formalaşdırmaq və sa- bitlik yaratmaq dilemması qarşısında qalmışdı. Dövlətin universal rolu onun sabitliyində və qüvvəsindədir, davamlı inkişafı yalnız sabitlik və güc təmin edə bilər. F.Fukuyama da bu fikirdədir. O yazır: “Biz böyük güclərin bir-biri ilə mü- naqişə apardığı dünyaya qayıtmağı arzulamasaq da, həqiqə- tən, gücə tələbatın qeydinə qalmağa ehtiyac duyuruq. “Döv- lətçiliyin görüntüsünün” tərəfdarı olanlar azad bazarın müda- fiəçiləri olmasından, yaxud çoxtərəfli müqavilələr ideyasına sadiqliyindən asılı olmayaraq izah etməlidirlər ki, müasir dünyada milli dövlətlərin gücünü məhz nə əvəz edəcəkdir” 1 . Beləliklə, dövlət daxilində sabitlik onun gücünü təmin edir, bu isə son nəticədə davamlı demokratik inkişaf üçün imkan yaradır. Heydər Əliyev hakimiyyətə qayıdandan sonra məhz bu prioritet yeni dövlətçilik qurulmasının əsası kimi qəbul edilmişdir. Bütün bu illər ərzində məhz sabitlik milli inkişaf strategiyasının prioriteti olmuş və Azərbaycanın dərin islahat- lar və dəyişikliklər yoluna qədəm qoymasına imkan vermişdir. Struktur dəyişiklikləri nəticəsində 2003-cü ildə milli siya- si məkan yeni dövrə – Etimad, Fəallıq və Dinamika dövrünə daxil oldu. Məhz bu üç komponent Prezident İlham Əliyevin varislik siyasətini şərtləndirmişdir və XXI əsrin əvvəlində
1
Yüklə 5,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|