Ramiz Mehdiyev demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən
Yüklə 5,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
730 Ramiz Mehdiyev
Demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən
biri olaraq qalmaqdadır. Səciyyəvi haldır ki, Qərb mətbuatı bu “inqilabları” cəmiyyəti demokratikləşdirmək cəhdləri ki- mi qələmə verir. Postsovet respublikalarında “rəngli” inqila- bın ideoloqlarının əsas leytmotivlərindən biri budur ki, bu respublikalar “Qərb sivilizasiyasına” uyğun gəlmir, öz tə- biətinə görə Qərb demokratiyalarının tərəfdaşları olmağa ya- ramır. Bu məsələdə ideoloqlara haqq qazandırmalıyıq, onla- rın geosiyasi layihəsi onun reallaşdırılması üçün şərait yara- dılmış ölkələrdə çox vaxt “uğur qazanır”. “Britaniya Ensiklopediyası”nda siyasətdə inqilaba dövlə- tin idarəedilməsinin bütün qaydasını sürətli və fundamental şəkildə, adətən, zorakılıqla müşayiət olunmaqla dəyişdirən hadisə kimi tərif verilir. Bir qayda olaraq, bu inqilabın nəti- cəsində iqtisadi sistemdə, sosial strukturlarda və mədəni də- yərlərdə qarşısıalınmaz dəyişikliklər baş verir. Professor P.Qureviç E.Tofflerin “Üçüncü dalğa” kitabı çı- xandan əvvəl yazdığı məqalədə göstərir ki, “inqilab kütlələ- rin həyatının maddi və mənəvi şəraitini yaxşılaşdırmağın ən pis üsuludur. Sözdə ən böyük dəyərlərin reallaşdırılacağı vəd edilir, nəticə isə, bir qayda olaraq, tamamilə başqa olur. Pitirim Sorokinin fikrincə, inqilablar insanları sosiallaş- dırmır, əksinə, onları biolojiləşdirir. Fəhlə sinfinin iqtisadi vəziyyətini yaxşılaşdırmaq əvəzinə, daha da pisləşdirir. Bü- tün əsas azadlıqları artırmır, əksinə azaldır... Bütün funda- mental və həqiqətən mütərəqqi proseslər inqilabı labüd şəkil- də müşaiyət edən nifrətin, vəhşiliyin, sərsəm mübarizənin nəticəsi deyil, əksinə, biliyin, həmrəyliyin, kooperasiyanın və sevginin nəticəsidir. İnqilabları kompleks səbəblər yetişdirir. Necə yaşamaq la- zım olduğunu bilməyən, inkişaf etmək iqtidarında olmayan
731 Sözardı əvəzi
cəmiyyət tədricən islahatlara məruz qalır, gözlənilmədən par- tlayış mərhələsindən keçir. Hər bir sabit cəmiyyət “naşı” radikalizm baxımından nə dərəcədə qeyri-mükəmməl görün- sə də, çox böyük milli təcrübənin toplanmasının nəticəsi, ən məqbul sosial formalar axtarmaq yolunda göstərilən saysız- hesabsız cəhdlərin, səylərin, aparılan eksperimentlərin, əldə edilənlərin yekunudur” 1 . İnqilabı müşayiət edən zorakılığa gəldikdə isə, bu tərif bir qədər köhnəlmişdir. Məsələn, Şərqi Avropa dövlətlərində kommunizmin məğlub olması inqilabi prosesdir, lakin həmin ölkələrin əksəriyyətində bu prosesdə kütləvi şəkildə zorakı- lıqdan istifadə edilməmişdir. Göründüyü kimi, müasir inqi- lablarda qan tökülməməsi mümkündür, lakin bütün siyasi və sosial quruluşda sistemli dəyişikliklər aparılmadan inqilab ola bilməz. Çexoslovakiya, Almaniya Demokratik Respubli- kası, Macarıstan və Polşada “məxməri” inqilablardan sonra baş vermiş hadisələrdə qan tökülmədi, lakin onlar inqilabi hadisələr idi, çünki cəmiyyətin siyasi, sosial, iqtisadi və mədəni həyatının bütün sistemini əsaslı şəkildə sarsıtmışdı. Lakin postsovet dövlətlərində, xüsusən Gürcüstanda, Uk- raynada, Qırğızıstanda isə biz tamam başqa mənzərənin şa- hidi olduq. Bu dövlətlərdə baş verən hadisələr onların haki- miyyət sistemlərinin hakim qrupun öz hakimiyyətinin varisli- yinə təminat yaratmaq cəhdi və cəmiyyətin inkişafını ləngi- dən problemləri aradan qaldırmağı bacarmaması arasında olan daxili ixtilafı həll edə bilməməsindən irəli gələn siyasi böhranın nəticəsi idi. Bunlarla yanaşı, unutmamalıyıq ki, geosiyasi amil də mühüm rol oynamışdır. Lakin bu dövlət- lərdə “rəngli” inqilabların təşkilatçıları təkamül yolu ilə
1
Э. Тоффлер. Третья волна. М., 1999, стр. 10-11.
732 Ramiz Mehdiyev
Demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən
keçidin tərəfdarları deyildilər və sistemli dəyişiklikləri heç də istəmirdilər, amma inqilab etmək iddiasında idilər. Onların əsas məqsədi siyasi elitanı dəyişmək idi. “İnqilaba” başçılıq edənlər arasında əvvəllər hakimiyyətin yüksək eşelonlarına daxil olan şəxslər az deyildi. Buna görə də “rəngli” inqilabın təşkilatçılarının sözdə bəyan etdikləri məqsəd yox, onların real məqsədi qisas sayıla bilər. Azərbaycanda “rəngli” inqilab təşkil etməyə cəhd göstə- rənlərin də əsas məqsədi, əsasən, belə idi. Burada da Bakı- dakı “Qələbə” meydanında “inqilab” tribunasına çıxanlar arasında A.Mütəllibovun dövründə hakimiyyətin yüksək eşe- lonlarında olmuş şəxslərin sayı sonradan Ə.Elçibəyin əhatə- sində təmsil edilənlərdən heç də az deyildi. Təəccüblü deyil ki, “inqilabın” təşkilatçıları olan müxtəlif tərkibli bu qrupun dürüst ifadə ideologiyası yox idi. Gürcüstan, Ukrayna və Qırğızıstandan fərqli olaraq, Azərbaycanda 2003-cü ilin pre- zident seçkiləri və 2005-ci ilin parlament seçkiləri ərəfəsində siyasi və iqtisadi böhran şəraiti yox idi, üstəlik, hətta qon- darma “Azərbaycan inqilabı”nın rəngi də ukraynalı “narın- cılardan” götürülmüşdü. Azərbaycan cəmiyyəti çox vaxt mürəkkəb tarixi seçimlər dilemması ilə üzləşmişdir. Yadımdadır, 2003-cü ilin aprel ayında Prezident Heydər Əliyevin xəstələnməsi cəmiyyətdə çoxlu həyəcanlı suallar doğururdu. Cəmiyyət narahat idi: gö- rəsən, yaxın keçmişdə baş vermiş hadisələr – ölkənin oyun- caq ev kimi dağıla biləcəyi, bütün cəmiyyətdə hərc-mərclik və gələcəyə inamsızlıq ovqatı yarandığı şərait yenidən təkrar- lanmayacaq ki; yeni prezident seçmək lazım gələrsə, o, kə- nardan göstərilən təzyiqə və radikal müxalifətin təcavüzkar çıxışlarına davam gətirə biləcəkmi? Bu və digər suallar heç də bayağı xarakter daşımırdı. Yeni prezidentin kimliyindən Yüklə 5,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|