Realizm I idealizm
Yüklə 0,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- FENOMENALIZM METAFIZYCZNY I SEMANTYCZNY
wersja robocza: maj 2007 pierwszej, gdyż idee Boże odzwierciedlałyby świat takim, jakim on się nam wydaje być, zarówno na gruncie zdrowego rozsądku jak i w ramach nauk. Ta druga interpretacja posiada wiele zalet w porównaniu ze stanowiskiem realistycznym i materialistycznym, lecz ma też trudności. Do ś wiata fizycznego, a tym samym też do idei w umyśle Boga i w naszych umysłach, musiałyby wtedy należeć anatomia i fizjologia spostrzegania zmysłowego. Przyjmujemy, że końcowym elementem fizjologicznych łańcuchów przyczynowych jest wrażenie zmysłowe, które reprezentuje określony przedmiot, jednak w ramach fenomenalizmu metafizycznego trzeba byłoby uznać, że wszystkie wcześniejsze składniki tego łańcucha są całkowicie pozbawione znaczenia, inaczej mówiąc, dziwne byłoby, że w ogóle wszystkie te detale fizjologiczne w ogóle istnieją. Jeżeli dla teorii materialistycznej i realistycznej pojawiała się trudność wyjaśnienia relacji przyczynowej pomiędzy stanami mózgu a takimi świadomymi stanami mentalnymi, jak spostrzeżenie zmysłowe, to dla koncepcji Berkeleya trudność ta wydaje się być o wiele większa, bo koncepcja ta musiałaby prowadzić do negacji jakichkolwiek relacji przyczynowych. Drugi problem dotyczy aktów woli spełnianych przez ludzi: normalnie przyjmujemy, że nasze a k t y w o l i umożliwiają nam wprowadzanie zmian w świecie fizycznym, gdy jednak staniemy na stanowisku fenomenalizmu metafizycznego Berekelya, to należałoby stwierdzić, że możemy także wprowadzać zamiany w ideach w umyśle Boga. Chociaż jest tak, że Bóg wywołuje we nas wszystkie idee zmysłowe, to niektóre z nich musiałyby być w ten sposób ukształtowane, że to my moglibyśmy je wywoływać - wcześniej lub jednocześnie - w umyśle Boga. Po trzecie, istnieje ogromna ilość szczegółów dotyczących świata, których istnienie uznajemy za coś całkowicie naturalnego, gdy akceptujemy ś wiat materialny niezależny od umysłu, jednak wszystkie te szczegóły stają się zbędne i dziwne, gdy potraktujemy je wyłącznie jako intencjonalne obiekty (idee) w umyśle Boga. W ten sposób wszystkie szczegółowe ukształtowania, które akceptuje współczesna fizyka, należałoby przypisać Bożym ideom, wydaje się to jednak mało przekonywające, gdyż w czysto duchowym świecie, jaki stanowi umysł Boży, nie może być miejsca dla tego rodzaju detali. FENOMENALIZM METAFIZYCZNY I SEMANTYCZNY.
Stanowisko Brekeleya nie jest ‘czystym’ fenomenalizmem, gdyż zawiera elementy realistyczne. Nie dla wszystkich przedmiotów obowiązuje zasada: ‘być’ równa się ‘być spostrzeganym’, zasada ta nie obowiązuje w odniesieniu do duchów (umysłów) skończonych, jak też oczywiście w odniesieniu do nieskończonego umysłu Boga. Mimo że materia nie ma istnienia samodzielnego, to idee spostrzegane przez skończone umysły mają konstytucję treściową niezależną od ich woli. Spirytualizm i immaterializm łączą się tu zatem z pewnym rodzajem realizmu. Z tych samych powodów fenomenalizm Berkeleya nie jest ani solipsyzmem metafizycznym ani solipsyzmem epistemologicznym: wiedzę na temat istnienia Boga, jako 45
wersja robocza: maj 2007 innego umysłu niż nasz własny, uzyskujemy na oparciu o wnioskowanie z regularności świata zmysłowego, natomiast wiedza dotycząca innych umysłów jest wnioskiem pochodzącym z obserwacji zachowania się ciał ludzkich. W świetle tego, co zostało dotąd przedstawione, trudno jest też twierdzić, jak to się niekiedy czyni, że fenomenalizm metafizyczny jest stanowiskiem immanentystycznym w tym znaczeniu, że przyjmuje, iż poznajemy wyłącznie zawartość własnego strumienia świadomości. Wprawdzie w aktach poznania świata zmysłowego nie docieramy do transcendencji, jaką jest istniejąca autonomicznie materia, lecz za to ujmujemy idee, których treść (konstytucja) nie pochodzi od żadnego indywidualnego umysłu i jego aktów woli. ‘Czysty’ fenomenalizm, to znaczy fenomenalizm semantyczny, o którym będzie mowa poniżej, jest koncepcją, która stara się nie przyjmować metafizycznych założeń Berkeleya. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na c h a r a k t e r t e i z m u B e r k e l e y a , w którym świat materialny zostaje niejako całkowicie ‘wyrugowany’ na rzecz Boga, podczas gdy w klasycznych systemach teistycznych Bóg jest czymś, co istnieje wraz ze światem materialnym. Można jednak zadać pytanie, czy z regularności naszych spostrzeżeń wynika wniosek o istnieniu jednego ducha, czy jest wykluczona hipoteza, że przyczyną tej regularności może być wielość duchów? Berkeley odpowiedziałby prawdopodobnie, że dowodem w tym wypadku jest regularność świata zmysłowego, jednak materialista nadal mógłby podkreślać, że on tę regularność sprowadza do oddziaływania na siebie wielu ciał materialnych, a jeżeli to jest możliwe, to dlaczego nie miałoby być możliwe oparcie regularności świata zmysłowego na oddziaływaniu na siebie wielu duchów, czy zatem na miejscu teizmu nie można byłoby umieścić panpsychizmu? Przeciw temu zarzutowi należy jednak zauważyć, ż e zarówno w wypadku wielości ciał jak i w wypadku wielości duchów i tak potrzebna byłaby koordynacja pochodząca od Boga, bo sama wielość nie tworzy jeszcze regularności. Feno men al izm semant yczn y jest tezą, że zdania opisujące obiekty fizyczne mogą zostać - bez utraty swojego pierwotnego znaczenia - przełożone na zdania opisujące, jakich konkretnych wrażeń doznawałaby podmiot, gdyby wystąpiły pewne inne sekwencje wrażeń. Fenomenalista w tym sensie zmierza do identyfikacji obiektów fizycznych z wiązkami wrażeń.
23 Powiedzenie, że istnieje pewien obiekt fizyczny, nie oznacza według niego ani stwierdzenia, że istnieje jakiś byt ontycznie odmienny od 23 W XIX w. J. S. Mill skłaniał się do podobnie fenomenalistycznego poglądu, gdy twierdził, że materia jest wyłącznie permanentną możliwością dostarczania wrażeń. ‘Permanentna możliwość’ oznaczała wrażenia, które ktoś mógłby mieć, gdyby znalazł się w określonych warunkach “We are capable of forming the conception of possible sensations; sensations which we are not feeling at the present moment, but which we might feel, and should feel if certain conditions were present” (J. S. Mill, An Examination of Sir
46
Yüklə 0,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|