153
mərtəbəli "Enqor" otelindədirlər və bu otel Atlantik okeanının
əlli metrliyindədir...
Bu son üç günün təəssüratı, məsafə ölçüləri, məkan
dəyişkənliyi də ağlasığmaz bir gerçəklik idi... Əlbəttə, hər bir
şey şüurla dəqiq izah olunurdu, amma hər halda beyinə
sığışdırmaq zor idi ki, cəmisi on beş saat bundan qabaq
Moskvadaydılar. Moskvada qar yağırdı, onları Sverdlov
meydanından Şeremetyevo aeroportuna aparan avtobusun
pəncərələri buz bağlamışdı. On bir saatlıq uçuşdan sonra isə
təyyarə Dakarda yerə endi və onlar trapa çıxanda sifətlərini
sanki odlu bir nəfəs qarsıdı — Afrikanın nəfəsi. Bu qəribə bir
nəfəs idi, Afrika torpağında hər şeyə çökmüşdü; elə bil, havada
da, yemək-içməkdə də duyulurdu... Bu həm ətir, qoxu, iy idi,
həm dad-tam... Müəyyən bitkilərlə-manioka, araxis-onlardan
alınan yağlarlamı bağlıydı — bu qoxu, tam, ya okeanın
törəmələrinə — balıqlarla, yosunlarlamı? Kim bilir... Amma bu
ağlasığmaz dəhşətli isti — adamın sanki bədənini əridib
paltarına yapışdıran bu isti də Afrika idi, şirintəhər iy-dad da
Afrika idi, aeroportda ilkin gördükləri adamlar da —
göyümtülə çalan zil qara bənizli zəncilər də...
Adamı çaşdıran təbiət mənzərələriydi. Bəzən, illah da
axşamçağı, ala-toranlıqda adamsız sahələr — ağaclar, otlar, yol
Abşeron peyzajlarını andırırdı. Uzaqdan ləpələrin uğultusu və
cırcıramaların səsi gəlirdi, fikirlərə dalıb yolla gedirdin və
birdən diksinirdin: belə tanış "Abşeron yoluyla" uzun Afrika
paltarı geymiş qıvrımsaç zənci qadınları addımlayırdılar.
Qıvırcıq saçları qısa-qısa hörüklərə hörülüb, başlarında iri
əmmaməyə bənzər bir sarıq. Bu qədər tanış mənzərənin, belə
tanış səslərin fonunda tamam başqa bir xalqın, başqa irqin,
başqa dünyanın adamlarını görmək zehni sarsıdırdı...
Otelin qabağında okean sahili də qəribə təsir bağışlayırdı:
bütün çimərlik boyu bir-birindən müəyyən məsafələrdə dirəklər
basdırılmışdı. Uzaqdan qəbiristanlığa oxşayırdı bura. Eyni
boylu-biçimli əsgər məzarlarına... Kimləri basdırıblar bu
154
çimərlikdə — dənizdə batanlarımı? Yox, bu dirəklər sərhəd
dirəkləriydi — çimərliyin ayrı-ayrı sahələri "Enqor" otelinin
ayrı-ayrı nömrələrinə mənsub idi: bu nömrələrin sakinlərinə...
Sahil qarış-qarış parçalanmış, bölünmüş, paylanmışdı, okean
isə sərhədsiz, azad idi...
Üç gün qaldılar Dakarda, Atlantik okeanında çimdilər,
şəhəri dolaşdılar, — uca, ağappaq binaları, qamışla samandan
quraşdırılmış komaları gördülər, Kermel bazarını və əsrlərdən
bəri qolu bağlı qulların zindanı olan Qore adasını gəzdilər...
Sabah isə geri, vətənə qayıtmalıydılar.
Zaur: "Vallah, sağ olsun anam, — deyə düşünürdü, — axı,
bu səyahətə çıxmağımızı o təkid elədi. "Sonra oğul-uşaq
basacaq sizi, macalınız olmayacaq belə-belə səyahətlərə, nə
qədər cavansız, əliz-qoluz bağlı deyil, gedin gəzin də"... Anası
düz deyirdi, — belə səyahət insana ömründə olsa-olsa bircə
kərəm düşür... Anası onu çox dilə tutdu.
Zaur etiraz eləmirdi, amma doğrusu, çox elə meyli də yox
idi. Axır vaxtlar hər şeyə necə yanaşırdısa, bu səyahətə də eyni
cür münasibət bəsləyirdi — tam bir biganəlik, laqeydlik... "Nə
olar, gedərik-gedərik, getmərik-getmərik"... Bir yana baxanda,
səyahətlər, xoş günlər, həyatın bütün başqa naz-nemətləri —
məgər Zaur bütün bunların xətrinə dəyişməmişdimi ömrünü?
Amma indi bu barədə düşünmək istəmirdi, ümumən heç bir şey
düşünmək istəmirdi.
Qaranlıqda pıçıltıyla arvadını çağırdı:
—Yatmısan? — Cavab çıxmadı. Bilirdi ki, çavab
çıxmayacaq. Firəngizin nə zaman yatdığını sakit, dinc nəfəs
almasından bilirdi. "Firəngiz heç zaman xoruldamır". Bu,
nigahlarının ilk ayında Zaurun elədiyi ən böyük və xoş
kəşflərdən idi. Doğrudan da, Firəngizin xoruldaya biləcəyini
təsəvvür eləmək də mümkün deyildi. Zaur fikrində həmişə
Firəngizi çox bahalı şüşədən cilalanmış şəffaf güldana
bənzədirdi. Ağla sığışdırmaq olmurdu ki, belə bir güldan
xoruldaya bilər, qışqıra bilər və bir də Zaurda belə bir təsəvvür
155
vardı ki, qəfilcən bu güldana naqolay toxunmaq, onu salıb
sındırmaq olar... Özündən altı yaş kiçik olan bu qıza, onun
arvadı olmuş Firəngizə münasibətində dolaşıq bir duyğu kələfi
vardı — həm nəvaziş, həm qayğı, həm də qalın bir pərdə...
Firəngiz çox utancaq idi, kimsə onun haqqında danışanda
qıpqırmızı qızarar, yanaqlarını puçur-puçur həya təri basardı.
Bu, bəzən Zauru əsəbiləşdirərdi, nədənsə dərhal Firəngizin
ailəsi — atası Murtuz, anası Alya, qardaşı Spartak gəlib
dururdu gözlərinin qarşısında: o zaman Zaura elə gəlirdi ki,
Murtuzun kobudluğu, "mənəm-mənəmliyi", Alyanın özündən
müştəbehliyi, Spartakın cüvəllağılığı kimi Firəngizin isməti,
məsumluğu da yapma bir naxışdır, aləmə nümayiş etdiriləsi
zahiri bir dəyərdir. Amma Firəngizi təklikdə, ailəsindən ayrı-
ayrılıqda qavrayanda, Zaur qıza daha mehriban münasibət
bəsləyirdi, onun, doğrudan da, çox təvazökar, utancaq
olduğuna inanırdı, saflığına və uşaq təmizliyinə, sadəliyinə
həsəd aparırdı: düşünürdü, nə yazıq ki, mən özüm daha heç bir
vaxt belə saf və sadədil, dinc və arxayın ola bilməyəcəyəm...
Bəlkə də Zaurun nicatı məhz bundaydı — özüyçün deyil,
başqalarıyçün, Firəngiz üçün, gələcək övladları üçün
yaşamaqda... Və elə bir həyat qurmaqda ki, zahirən belə həyat
hamıya — o cümlədən Firəngizə və gələcək övladlarına
bəxtiyar bir yaşayış kimi görünsün... Və bəlkə o zaman —
Firəngizin, gələcək övladlarının gözlərində bu xoşbəxtliyi,
arxayınlığı, qayğısızlığı görərkən Zaur özü də səadətin
yoluxucu təsirini duyacaq, öz içində ailə sevincinin əks-
sədasını eşidəcəkdi.
Zaur gələcək güzəranlarını, mənzillərinin quruluşunu,
avadanlığını xəyalında canlandırmağa çalışdı, amma hiss elədi
ki darıxır, ürəyi qısılır. Ayrı bir şey haqqında düşünmək istədi,
fikri bir məsələdən başqasına qaçdı, bilmədi nə barədə
düşüncün və ümumiyyətlə bir şey haqqında düşünmək
vacibdirmi... Bəlkə də yox, amma onda da bilmirdi ki, qəfil
ayıldığı bu gecə saatlarını — yata və dura bilmədiyi bu qeyri-
Dostları ilə paylaş: |