SəDƏRƏk xeyriYYƏ CƏMİYYƏTİ naxçivan qəDİm dən güNÜM ÜZƏ QƏDƏR (Naxçıvan Muxtar Respublikasının 90 illiyinə həsr olunmuş məqalələr toplusu) Bakı 2014

ailələrinin  sayı  156  göstərilir,  yəni  şişirdilir.  Digor  tərəfdən  3 0 -c u  
illərdə  şəhərdə  müsəlman  əhalinin  sayı  artır  (392  ailodən  905  a ilə y ə 
çatır). 
Bu  artım  rus-iran  müharibələri  və  crınonilərin 
şəhərə 
köçürülm əsindən  sonra  müsəlman  əhalinin  sıxışdırılması  n əticəsində 
buram  tərk edən  Azərbaycan  türklərinin  geri  qayıtması  ilə  bağlı  idi.
B eləliklə,  mənbələrin  qarşılıqlı  tədqiqi  göstərir  ki,  N a x çıv a n  
xanlığında  Azərbaycan  türkləri  çoxluq  təşkil  etmiş,  hətta  Rusiya 
imperiyası  tərəfındən  ermənilərin  bu  ərazilərə  köçürülm əsindən 
sonra  belə  xanlığın  dini  tərkibində  Azərbaycan  türkləri  b öyük  
üstünlüyə  malik  olmuşlar.
Ə dəbiyyat
1. 
AKAK, 
t
.  VII,  aoK.  623,  c.  647.
2. 
Azərbaycan  Respublikası  D ö v lət  Tarix  Arxivi  (A R D T A ), 
f.24,  siy. 1,  iş  353.
3. 
Azərbaycan  Respublikası  D öv lət  Tarix  Aıxivi  (A R D T A ). 
f.24,  siy. 1,  iş  354.
4.  Budaqova 
S. 
N axçıvan  diyarının  tarixi  coğıafiyası  (X V IIi 
əsrin  ikinci  yarısı  -  X IX   əsrin  birinci  qərinəsi),  B.,  1995.
5.  EypHaıneB 
C. 
OnMcaHne  oöJiacTen  Ajj.cpf)H^>KaHCKHx 
b
 
riepCHH  H  HX  HOJlHTHHeCKOrO  C0CT03HHH.  KypcK,  1793.
6
.  XlpyBHJib  F.  OyTeiHecTBHe  b  FlepcHio  b  1X12  h  1 8 İ3  rr. 
(IlepeBOA  c  (})paHuy
3
CKoro), 
reorpa(|)HMccKoc 
o n w c a H H e ,  
h.
II,  MocKBa,  1826.
7. 
KaBKa
3
CKHH  c
6
opHHK,  t.X X II,  Thc|)jihc,  1900.
8
. 
Q uliyev  N.  A.  N axçıvan   xanlığının  əhalisi  (tarixi-dcınoqrafik 
tədqiqat),  B.,  2006.
9. 
MaMe,qoBa  H.M.  /],eMorpa(})HMccKaa  cHiyaıuiH  b  cto jih u c 
HaxHMeBaHCKoro  xaHCTBa  / /   B
cctiihk
  H iıc n r ıy T a   M cropHH, 
A p x e o jıo rH H  
h
  ƏTHorpa4)HH  (PoccHÜcKaM  aKaACMHfl  HayK 
/JarecTaHCKHH  HayMiibiH 
u c h t p
), 
2009,  JVy  1  (17).
10.  MaTcpnajibi  k  h cto p h h   nepcn^CKOH  BOHiibi 
1 8 2 6 -1 8 2 9 ) 
//KaBKa3CKHH 
CO O pH H K, 
t.  X X X ,   Th(|)jihc,  1910.
11.  Mustafazadə  T.T.  Naxçıvan  diyarı  XVIII  əsrin  əvvəli  -   XIX 
əsrlərdə  //  Naxçıvan:  tarixi  rcallıq,  müasir  vəziyyət,  inkişaf
presp ek tivləri.  9 -1 0   iyun  2 0 0 6 -c ı  ild ə  k e ç ir ilm iş  b e y n ə lx a lq  
sim p ozyu m u n   m aterialları.  B akı,  2 0 0 6 .
12.  N a x çıv a n   sa n ca ğ ın ın   m ü fə ssə l  dəftəri  (q ey d lərin   m ü ə llifi  H. 
M ə m m ə d o v ,  tərcü m ə  ed ən lər  ak a d em ik   Z.  B ü n y a d o v ,  H. 
M əm m ə d o v ),  B,  2 0 0 1 .
13.  H h k h th h  
K .A . 
T o p o /ı 
HaxHMeBaHb 
h 
HaxHMeBaHCKHH 
ye3^//C6opHHK  MaTepnanoB  ^jih  onHcaHHa  MecTHOCTen  h 
njıeMeH  KaBKa3a. 
BbinycK 
BTopon,  Th(})jthc,  1882.
14. 
0 6 o 3 p e H H e  
p o c c h h c k h x  
BJia^eHHH 
3a 
KaBKa30M, 
b
 
CT3THCTHMeCKOM,  3THOrpa(j)HMeCKOM,  T0n0rpa(})HMeCK0M 
H 
(})HHaHCOBOM  OTHOUieHHHX,  M.  IV ,  CFI6.,  1 8 3 6 .
15.  O nncb  apMHHCKHM  ropo^aM   h  cejTeHHaM  HaxoaaıneM ycfl  b 
nepcHH 
yMHHeHHaa 
>khbuihm 
o h o h  
o k o jio  
10 
jıeTax 
KapaöaxcKHM  ab o p a h h h o m   Jla3apOM  MenHK  Hy6apoBbiM 
b
 
1829 
r o a y   / /  
P o c c h h c k h h  
rocyaapcTBeHHbiH 
B o c h h o - 
HcTopnMecKHH  apxHB  (.ıjajıee 
PrBHA), (}). 
4 4 6 ,  on .  1,  /ı.  175.
16.  CnHCOK 
a p M H H C K H X  
CejieHHH 
B 
nepCHH, 
COCTaBJieHHblH
JIa3ap  MejiHK-Hy6apoBbiM  2 4   MapTa  18 2 7   ro^a.  Th(})jihc.// 
PrBMA, 
(}).  4 4 6 ,  on .  1, 
170.
17.  CTaTHCTHHecKoe 
onHcaHHe 
HaxHMeBaHCKOH 
npoBHiınHH. 
CaHKT-neTep6ypr, 
1 8 3 3 .
18.  Şardən  J.  S ə y a h ə tn a m ə   (A z ərb a y ca n   d ilin ə   tərcü m ə  e d ə n   V. 
A sla n o v )  B .,  1994.
19. 
LUoneH 
M.  Mctophmcckhh  naM3THHK  coctohhhh  Apmhhckoh 
o6jıacTH 
b
 
ənoxy 
e e  
npHcoe^HHeHHH  k  Pocchhckoh  hmhcphh. 
C n 6 „   1852.
2 0 .  V erd iy e v a  
H. 
X IX  
əsrin 
birinci 
yarısın d a 
Ş im ali 
A zərb a y ca n ın   ə h a lisi,  B .,  1993.

---

HAXMHBAHCKOE  XAHCTBO  H  BOEHHAÜ 
K A M nA H H H   1827  T.
B  PYCCKO  -  HPAHCKOH  (KA^>KAPCKOH  )  BOHHE 
1826-1828  IT.
H a p M H H a
  Ä M n p ö e K
o ə a .
aOKTOp  (J)HJ10CO{j)HH  nO  HCTOpHMeCKHM  H ayK aM , 
C T a p U I H H   H Ü V M H b lH  
COTpy^HHK 
O T üejıa  « B c e o 6 u ı e H   h c t o p h h »  
HHCTHTyTa  HCTOpHH  HM.  A . A .   IjüKHXaHOBil 
H au H O H ajib H O H   A K aaeM H H   H a y K   A j e p ö a n a iK a H a
Y
cjtobhh
  TıojiHCTaHCKoro  MHpa  1 8 1 3   r. 
nc 
y.ıoBjreTBopajiH  
hh
 
P
occh k
), 
hh
 
HpaH, 
h h
  xaHCTBa  A3ep6aH/ı>KaHa. 
Ka,a>KapcKHH  HpaH 
ycHJieHHO  roTOBHJica 
k
  p eB aH in y.  Y>Ke 
k
 
occhh
  1 8 2 6   r. 
A 66ac 
M w p 3a  HMejı  3 0  
t h c
.  apMHio 
h
  1 0 0   opy^HH.  y c ııe u iH a a   BOHHa 
c 
OcMaHCKHM  rocyaapcTB O M   1 8 2 1 - 1 8 2 3   rr.  y K p cıın jıa   peıxiHMocTh 
HpaHa  HanaTt  BOHHy  c  PoccneH.
P o c c h h   TaK>Ke  6biJia  He  ^OBOJibHaa,  t .k .  CTa ı y c  
k bo,  co3zıaHHbiH 
no  zıoroBopy  1813  r.  He  n03B0Ji5uı  HaaoKno  ^amnmaTb  ıo>KHbie 
py6e>KH. 
« > I6jiok om  
pa3/ıopa» 
b 
HaHäBiueHOi 
ırropoH 
pvccK O - 
HpaHCKOH  (Kafl>KapCKOH 
)   B O H H e   CTa jI H 
HaXHHBailCKOC 
H 
HpeBaHCKOC 
xaHCTBa.
BoeHHaH  KaMnaHHJi 
1 8 2 7  
r.  no   CBOCMy  xapaKTepy  nıy6oK 0 
O T J i H H a j ı a c b  
o t  
K a M n a H H H  
1 8 2 6  
r .  
3 T a  
K a M i ı a ı ı n a  
O T K p b i J i a c b  
UIHpOKHM 
O Ö m H M  
H a C T y n J T C H H C M  
p y C C K O H  
a p M I I H  
HO^ 
H i a B H b l M  
H a n a j i b C T B O M  
h o b o  
Ha3iıaHCHHoro 
KOM aıı;uıpa 
O T A C J i b H o r o  
KaBKa3CKoro  K o p n y c a   re H epajı-a/iT jioT aH T a  n a cıc cB H H a  b  n p e /jcjib i 
HaxHbiBaHCKoro 
h  
HpcBaHCKoro xaHc 
i 
b.
B   KaMnaHHH 
1 8 2 7   r.  A 6 6 a c -   M n p j c   ııc   y ;u u ıo c b   saxBaTHTb
Ba>K HeHlUHX 
CTpaTei'HHCCKHX 
I i y i l K T O B ,  
r o p o /ıo B  
H 
KOMMyHHKaUHOHHblX 
JIHHHH 
B 
T b U i y  
Bpara. 
n op a>I C C I IH C  
Ka^>KapCK0İİ 
apMHH 
b
 
KaMnaHHH 
1 8 2 6  
r. 
(Kpyııııoc 
ııopa>KcnHc 
b
E.iH3aBeTn0JibCK0H  (
h ih
/
pkhhckoh
)  6
htbc
)  3acTaBHjiH  nepeiiTH 
ot
 
HacTynjıeHHa 
k
 
o ö o p o H e .
06utee 
HacTynjıeHHe 
/jeficTByıomero 
K o p n y ca  
reHepajı- 
aatıOTaHTa  nacKeBHHa  b  KaMnaHHH  1827  r.  coBepmajıocb  no 
3apaH ee 
CTporo 
npoAyMaHHOMy 
njıany 
h
 
nocjıe 
AJiHTejibHOiı 
nO^rOTOBKH.
A 6 6a c  -   Mnp3a  yMejıo 
Hcn0Jib30BaB 
BoeHHyıo 
xH T pocT bio. 
AuiTapaKCKHM  6 o eM ,  KaK  npHMaHKy, 
oh
  Bbi3Bajı  B ecb   ^eHCTByıomHH 
Kopnyc 
nacKeBHHa  H3 
jıarepH  Kapa-6a6bi, 
Haxo/jHBiueroca 
b  
r o p a x , 
o k o j t o  
HaxHHBaHa.
KaK 
TOJIbKO 
n a C K C B H H  
nOJiyHHJI  H3BeCTHe,  HTO  HaCTb  e r o   apMHH, 
ocTaBJieHHaa 
no^ 
HanajibCTBOM 
reHepajıa 
KpaccoBCKoro 
no/ı 
ƏHMHa^3HHOM, 
n o T e p n e jıa  
nopa>KeHHe 
b  
6 o ıo  
c 
npaHCKHMH 
(KaZl>KapCKHMH)  BOHCK3MH,  OH  CneLUHO  nepeÖpOCHJI 
O C H O B H bie 
CBOH 
CHJibi  Ha  n oM om b  KpacoBCKOMy.  Ə
toto
 
h
 
Hy>KHo 
6 b u ıo  
A 66ac 
Mnp3e, 
HTo6bi  copB aT b  noaroTO BJiflBineecH  H acTynneH H e  nacKeBHHa 
Ha  Te6pH3.
B 
otjihhhh 
o t  
TaKTHKH 
reHepana 
A. 
n. 
EpM0Ji0Ba 
(KOMaH^yıomero  pyccKoiı  apMHH  b  KaMnaHHH  1826  r.),  nacKeBHH, 
/leHCTBOBaBuiHH  b  KaMnaHHH  1827  r.  Ha  TeppHTopHH  AByx  xancTB  -  
HaxHbiBaHCKoro  h  HpeBaHCKoro,  cnjibHO  pa3/ıpo6ji5uı  cboh  BoeHHbie 
C H Jlbl. 
n o a   MpeBaHblO  H  3hMH3A3HHOM  HM  6bIJ10 
OCTaBJICHO 
OKOJIO 
3  T b ic » H  
cojı^aT,  no/ı, 
H a n ajib C T B O M   r e H e p a j ı a  
KpaccoBCKoro.  3/ıecb 
6buıa 
cocpeAOTOHeHa 
TOJibKo 
npnöbiBinaa 
H3 
Pocchh 
b 
no^KpenjıeHHe  BOHCKaM  OTAejibHoro  KaBKa3CKoro  Kopnyca  20-k 
;iHBH3H3.  HMeHHO  oHa t o   h  noTepnejıa  nopa>KeHHe  iioa  Auı rapaKOM. 
reHepajı  KpaccoBCKHH  /ıojı>KeH  6buı  Ha6jııoAaTb  3a  abh>kchhcm 
Kazı>KapcKHx  bohck  b  KpenocTHx  HpeBaHH,  Cap/ıap-AöaM  h  BOKpyr 
3HMHa^3HHCKOrO  MOHaCTblpH,  OXpflHHH  T3KHM  0Öpa30M,  Hanajıo 
npnapa3CKOH /jojiHHbi.
Kor^a 
reHepajı-a^T>K)TaHT 
nacKeBHH 
BbiHy>K/ıeH 
6buı 
ncpe/lBHHyTb 
H3 
nOA 
HaXHHBaHH 
CBOH 
CHJlbl 
Ha 
nOMOUIb 
Kpacc0BCK0M y, 
oh
 
ocTaBHJi 
h
 
TaM 
no/ı, 
HanajibCTBOM 
khjhh
 
3pHCTOBa  OT/iejIbHblH  CaMOCTOHTeJIbHblH  OTpa^, 
H M e B IH H H  
LieJIbK)

---