T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali
Yüklə 1,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- CHAMBERS , 143; PETERS
- SEL Ç
261 sözleşmesinin, tarafların yapacakları yeni bir sözleşme ile sona erdirilmesine, teorik açıdan bir engel bulunmamaktadır. Bununla birlikte uygulamada, bu sık başvurulan bir yöntem değildir 162 . Swap sözleşmeleri söz konusu olduğu ölçüde, sözleşmenin bir hukuki işlemle vaktinden önce sona erdirilmesi, fesih hakkının kullanılması suretiyle gerçekleştirilmektedir. Genel olarak fesih hakkı iki şekilde ortaya çıkabilir. Bunlardan olağan fesih hakkı, ifa süresinin belirlenmemiş olduğu sürekli borç ilişkilerinde söz konusu olur. Olağan fesih hakkı ile taraflara, süreyi sınırlayarak, ilişkiden yeni edim borçlarının doğmasını önlemek imkanı sağlanmaktadır. Buna karşılık olağanüstü fesihte, sözleşmenin sürdürülmesine mani olabilecek bazı sebeplerin mevcudiyeti halinde, sözleşme, bu sebebe dayanan tarafın irade beyanında bulunması suretiyle sona erdirilmektedir 163 . 1. Sözleşmenin Olağan Fesih le Sona Erdirilmesi Olağan fesih, ifa edilmekte olan ifa süresi belirsiz bir sürekli borç ilişkisini, taraflardan her birinin, bir sebebe dayanması gerekmeyen tek taraflı, yöneltilmesi gerekli bir irade beyanıyla ileriye etkili olarak sona erdirmesidir 164 . Sözleşme tarafı, tek taraflı olarak bir sürekli borç ilişkisine son verme imkanına, ancak kanun veya sözleşme ile kendisine bir yenilik doğuran hak tanınmışsa sahip olabilir 165 . Borçlar Kanununda olağan fesih ile sona erdirilebileceği hükme bağlanmış olan sürekli borç ilişkileri, kural olarak tarafların ifa süresini belirlememiş oldukları 162 Finansal piyasalarda tarafların swap sözleşmesinden kaynaklanan yükümlülüklerini sona erdirmek amacıyla sıklıkla kullandıkları bir yöntem olan “ters işlem”in bu anlamda bir sona erme sebebi olmadığı belirtilmelidir. Ters işlem (swap reversal), mevcut swap sözleşmesi sebebiyle içinde bulunduğu iktisadi pozisyonu kapatmak isteyen tarafın, bu sözleşmede yer alan şartların tam karşılığını oluşturacak şartlarla yeni bir swap sözleşmesi yapmasıdır. Görüldüğü üzere burada swap sözleşmesinin sona erdirilmesi değil, sözleşmenin iktisadi sonuçlarının ortadan kaldırılması söz konusudur (CHAMBERS, 143; PETERS, 54). 163 LARENZ, 225; SEL Ç , 103. 164 EREN, 1212; SEROZAN, 121; TUNÇOMAĞ, 1158. 165 EREN, 1212; SEL Ç , 133. 262 ilişkilerdir. Dolayısıyla olağan fesih yolunun, belirsiz süreli sürekli borç ilişkilerine özgü bir kurum olduğu söylenebilir. fa süresinin belirsizliği ise tarafların, sürekli borç ilişkisinin süresi ve buna bağlı olarak sona ermesini, hiç veya başka bir sona erme sebebini bertaraf edecek tarzda düzenlemedikleri halde söz konusu olabilir. stisnaen bazı belirli süreli sürekli borç ilişkilerinde de, sözleşmenin olağan fesihle sona erdirilmesi imkanı kanun koyucu tarafından öngörülmüştür 166 . Swap sözleşmesinde sözleşme süresi, tarafların ödeme yükümlülüklerinin miktarlarının hesaplanmasında oynadığı önemli role de bağlı olarak, sözleşmenin esaslı unsurlarındandır. Dolayısıyla swap tarafları arasındaki ilişkinin, hukuki açıdan belirsiz süreli bir sürekli borç ilişkisi olarak nitelendirilmesi ve taraflardan birinin, herhangi bir sebebe dayanması gerekmeyen tek taraflı irade beyanı ile sona erdirilebilmesi mümkün gözükmemektedir. Sözleşme metinlerinde haklı sebep olarak kararlaştırılan durumlardan birinin ortaya çıkması halinde, fesih ihbarı ile birlikte karşı tarafa belirli bir süre tanınmasının öngörülmüş olması, burada olağan feshin söz konusu olduğunu göstermez. Zira swap sözleşmesindeki bu feshin bir sebebe dayanması zorunludur. Tanınan süre, yalnızca feshin dayandığı sebebin ortadan kaldırılabilmesi amacıyla belirlenen ve taraf iradelerinden kaynaklanan bir “iyileştirme” ya da “düzeltme” süresi mahiyeti taşımaktadır 167 . 166 Hizmet sözleşmesi ile ilgili BK m. 343, vedia ilişkisini düzenleyen BK m. 466/I ve vekalet sözleşmesinde azil ve istifa başlığını taşıyan BK m. 396 hükümleri bu istisnalar arasında sayılabilir (SEL Ç , 141). 167 EBENROTH/REINER, 796. 263 2. Sözleşmenin Olağanüstü Fesih le Sona Erdirilmesi Olağanüstü fesih, belirli ya da belirsiz süreli sürekli borç ilişkilerinin, haklı sebeplerin varlığı halinde, süresinden önce ve ileriye etkili olarak sona erdirilmesidir 168 . Olağan fesihten farklı olarak, geçerliliği kanundan veya sözleşmeden doğan bir sebebe bağlı tutulmuş olan ve ani edimli borç ilişkilerinde “dönme”nin yerine getirdiği fonksiyonu ifa eden olağanüstü fesih, kural olarak bir fesih süresine veya fesih dönemine bağlanmamıştır 169 . Bununla birlikte fesih sebebinin meydana gelmesinin fesih beyanının muhatabına isnad edilemeyeceği hallerde, dürüstlük kuralı gereğince taraflar arasındaki menfaatler dengesi de göz önünde bulundurularak, olağanüstü feshin, muhatabın durumunu düzenleyebilmesi için uygun bir süreye bağlı tutulması lüzumu ortaya çıkabilir. Bu durumda sona erdirme ile güdülen amaç, fesih bir süreye bağlı olsa da elde edilebiliyorsa, muhataba istisnaen uygun bir süre tanınması mümkün olmalıdır 170 . a. Haklı Sebeple Fesih Kavramı Feshin amacı, icrasına başlanmış bir sürekli borç ilişkisinin gelişmesinde ortaya çıkabilecek ifa engelleri dolayısıyla ilişkiyi sona erdirmek olduğundan, burada önem taşıyan husus, fesih beyanında bulunan tarafın dayandığı fesih sebebidir. Borçlar Kanununda düzenlenmiş olan sürekli borç ilişkilerinde, bazen ifayı engeller nitelikte görülen bir takım sebepler özel fesih sebepleri olarak düzenlenmiş, bazen de ifayı engelleyebilecek olguların çeşitliliği dolayısıyla haklı bir sebebin varlığı halinde 168 EREN, 1212; SEROZAN, 122. 169 SEL Ç , 157; FIKENTSCHER, 33; LARENZ, 225. 170 SEL Ç , 157. Yüklə 1,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|