T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ bati dilleri ve edebiyatlari

Tablo 15 

Dünya Diller Dağılım Haritası

98

 

 

 

Tablo 16 

Hint-Avrupa Dillerin Dağılımı

99

 

 

                                                            

98

 http://www.allcountries.org/maps/world_language_maps.html 

99

 a.g.e. 

71 

 

---

Tablo 17 

Diğer Dil Grupların Dağîlimi

100

 

 

Sınıfların aynı olması çoğu zaman akrabalıktan gelen bir özelliktir. Yercil 

dilbilimcilik belirli bölgelerde akraba dillerin yerleştiğini veya tek bir anadilden 

türediklerini savunmaktadır. Böylece sınıf benzerlikleri de kolayca anlaşılmaktadır.  

 

 

 

 

                                                            

100

 http://www.allcountries.org/maps/world_language_maps.html 

72 

 

---

7.BÖLÜM 

GERİYE DOĞRU DİL GELİŞİMİ 

Geriye doğru dil gelişiminin temel özelliği bir dilin karmaşık yapı sisteminin 

yalınlaşmasıdır ve eyleyici ve eylemin bağlantısını sağlayan biçim birimlerin tamamen 

kaybedilmesidir. 

Geriye doğru gelişim sergileyen diller  arasında bazı Hint-Avrupa dil (Alman 

dillerinin çoğu, tüm Roman dilleri, Bulgarca, Macarca, Hint- İran dilleri, Ermenice, 

Keltçe ve Kreol dilleri yer almaktadır. Çoğu zaman geriye gelişimin yaratılmış olan 

(reconsruction) anadili (праязык) kanıt olarak gösterilmektedir.   

  

Şimdi örneklerle geriye gelişimi ve yalınlaşmayı yakından inceleyelim.  

Yalınlaşma esnasında hem adsal hem fiil çekim türlerinde azalma vardır, zamanla her 

sınıfta sadece bir veya en fazla iki çekim türü kalmaktadır. Örneğin Tacikçede sadece 

tek tür fiil çekimi mevcuttur

101

: 

-am                  -i             -ad 

-em          -ed/eton          -and  

Ermenicede iki fiil çekim türü vardır fakat farklılık sadece aorist oluşumunda 

ve şahıssız ifadelerdedir

102

: 

                                                            

101

 Panfilov, K, ‘ Stadialnaya tipologiçeskaya klassifikatsıya yazıkov: opıt postroyeniya’ , makale, 

www.erlang.com.ru/euskara 

102

a.g.m. 

73 

 

---

[grel]-yazmak                                   [kardal]-okumak 

[gretshi]- yazdım                              [kardatshi]-okudum 

[grumem]- yazıyorum                      [kardumem]- okuyorum  

Bazen kelime şekillendirilmesi hiç yoktur  veya kısmen vardır.  Örneğin İsveççe

103

: 

Jag studerar – okuyorum 

Du studerar – okuyorsun   

Başka bir örnek olarak İngilizcedeki çekim türlerinin yokluğu ve dolaysıyla 

uyum eksikliğidir. Genelde eklerde (affikslarda) eklemelilik gelişmiştir.  

Kelimelerdeki çekim esnasında görünen tutarsızlık, Geriye gelişim teorisine ( 

Regressive language development theory) göre, dilde eskiden kalan bükümlülüğün 

kalıntılarıdır. Örneğin: 

Hindi 

104

  

[dena] – vermek 

[dia] – verilmiş ( kurallara göre [deta] olmalıydı) 

İnglizce 

Break – kırmak 

                                                            

103

 Panfilov, K, ‘ Stadialnaya tipologiçeskaya klassifikatsıya yazıkov: opıt postroyeniya’ , makale, 

www.erlang.com.ru/euskara 

104

a.g.e. 

74 

 

---

Broken – kırılmış ( kurallara göre ‘breaked’ olmalıydı) 

Daha önce  kelime içinde ifade edilen gramer kavramları Geriye gelişim 

esnasında kelime dışına çıkma eğimini göstermektedir, gramer ifadeleri ise  ilgeç veya 

yardımcı fiil kullanılarak aktarılmaktadır. Örneğin: 

Makedonca 

105

   

[Граматика на македонскиот jазик]- (Rusça) Грамматика македонского языка 

– ( Türkçe) Makedonya Dilin Grameri 

Yalınlaşma sözdizimini de etkilemektedir. Bükümlü dillere göre, kelime dizimi 

çok daha sert kuralara sahiptir.  

Bazı  geriye gelişim sergileyen dillerde tüm yukarıda belirtilen özellikler 

mevcuttur, bazılarında ise sadece birkaç tanesi yer almaktadır. Bu dilin Yalınlanmış 

derecesine bağlıdır. Eğer bir dil çekim türlerini kaybetmiş ise bükümlü eklemeli 

(proflektif )  dil grubuna dönüşmektedir ,örneğin Semittik, Bulgarca, Roman dilleri. 

Ermenice ve Hint-İran dilleri artık bükümlülük özelliklerine sahip olan tipik eklemeli 

dillerdir. Bu sıralamada en ilginç Hint-Avrupa temeline sahip Kreol dilleridir. Kreol 

dillerin yapısını nötr yalınlayan olarak değerlendirebilmekteyiz. Bu diller 

nominatifliği tamamen kaybetmişlerdir.     

            Böylece eğer bir dil belirli bir yöne gelişim gösteriyorsa geriye doğru gidişini 

de göz ardı edemeyiz, iki yönün de eşdeğerli olduğunu kabul etmeliyiz. Geriye doğru 

gelişim ve Gramerleşme teorisi farklı istikametlere hareket etmektedir. Geriye doğru 

                                                            

105

 Panfilov, K, ‘ Stadialnaya tipologiçeskaya klassifikatsıya yazıkov: opıt postroyeniya’ , makale, 

www.erlang.com.ru/euskara 

75 

 

---