Aynı son ek am burada absolutif halde olan zamir je ile uyumludur.
Böylece, sözdizimsel düzeyde Buruşask dili ergatif olsa da, fiilsel
biçimlendirilmesi onun bir nominatif dil olduğunu göstermektedir. Buna benzer bir
durum Nevari (Çin – Tibet diller ailesi) ve Udin ( Dağıstan diller grubu) dillerinde de
mevcuttur.
Çukot-Kamçat ve Eskimo-Aleut dillerine yakından baktığımızda yukarıda
belirtilen durumla karşılaşıyoruz. Buradaki ergatiflik sürekli değil ve sistemsizdir. Fiil
çekimlerinde geçişimsiz fiillerin öznel ekleri, geçişimli fiillerin özne-nesnesel
ekleriyle karşılaştırılmaktadır. Örneğin:
Çukot dili
86
тумг-ым егтел-гъэм – arkadaşlar kurtuldu
тумг-ым энантыват-гъам купрэ-тэ – arkadaşlar ağa yerleştirdi
İkinci cümleyi yalın tümce şekliyle ( yalın kompleks) de ifade edebilmekteyiz.
тумг-ым компрантыват-гъат
Ergatif cümle şeklini de kullanarak aynı ifadeyi yapabilmekteyiz.
тумг-э на-нтыват-ын купрэ
86
Panfilov, K, ‘ Stadialnaya tipologiçeskaya klassifikatsıya yazıkov: opıt postroyeniya’ , makale,
www.erlang.com.ru/euskara
59
Başka bir örnek. Tekil birinci şahıs ifadesini aktarmak için hem geçişli hem
geçişsiz fiillerde ön ek ты- kullanılmaktadır. Örneğin:
ты-льy-ркын-ыгыт – seni görüyorum ( geçişli fiil)
ты-льу-ркын – onu görüyorum ( geçişli fiil )
ты-чейв-ы-ркын – yürüyorum ( geçişsiz )
Bu gruptaki dillerin özetini yaparsak, şu özellikleri görebilmekteyiz. Bu
dillerin morfolojisi genel olarak bükümlülüğe doğru eğilimlidir. Bükümlülüğün bazı
sınıfsal özelliklerini sergilemektedirler. Örneğin:
Füzyon – ( fusion ) biçimbirimlerin birleşmesi ve aradaki sınırın yok olması
87
.
Birleşme- ( cumulation) biçimbirimlerin birden fazla gramer yükümlülüğün
taşımasıdır
88
.
Bununla birlikte, ad biçimlendirme genelde ergatiftir, yani özne – nesne
ilişkilerden ziyade, agentif ( eylemi gerçekleştiren) – faktitif ( eylemi çeken) ilişkileri
yansıtır. Fiil sistemi ise nominatif özellikleri sergilemektedir. Bu sınıftaki dillerin
diğer özelliği ise iyelik biçimbirimlerin olmasıdır. Bazı dillerde bu iyelik ekleri fiil
ekleriyle örtüşmektedir, yani sesteş olmaktadırlar. Bu özelliğe dayanarak Rus
dilbilimcisi Mestşaninov kendi dil sınıflandırmada İyelik dil grubunu ayırmıştır. (
sınıflandırılmasında iyelik diller ergatif dillerden önce gelmektedirler). Cümledeki
genel sözdizimi ergatif söz dizimidir. Pronominatif dil sınıfının diğer bir özelliği
87
Tihonova, A; Haşimova, R; 'Entsikloprdiçeskiy slovar-spravoçnik lingvistiçeskih terminov’,
Moskova, 2008, 1.cilt, s.660
88
a.g.e.
60
hallerin çeşitliğidir. Örneğin: Yönelme durumu, araç hali ( instrumentalis), tamlayan
hal (genetive). Ad biçimlendirmeden ziyade fiil biçimlendirilmesi mevcuttur.
Pronominatif dil sınıfını bir alt sınıf olarak değerlendirmek yanlış olurdu,
çünkü bu gruba ait diller sadece ergatif dillerden gelişmemektedir, örneğin Navari dili
büyük bir ihtimalle pronominatif dil grubuna gövde yalınlayan durumdan geçmiştir.
Genelleme yaptığımızda pronominatif dil grubunu şöyle özetleye biliriz:
pronominatif diller adsal yönden ergatiftir, fiilsel yönden nominatiftir. Ergatif veya
gövde yalınlayan durumlardan gelişmektedirler.
4.4. Nominatif Diller Sınıfı
Dil tipolojisinde en büyük grubu nominatif veya bir başka adıyla
akuzaif (accuzative) diller oluşturmaktadır.
Eklemeli nominatif diller arasında Japonca, Korece, Ural dilleri, Filipin dilleri,
bazı Hint dilleri, Keçua, Aimara, Avustralya’da Tanga, Afrika’da Bantu, bazı Batı-
Atlantik dilleri yer almaktadır. Bükümlü eklemeli nominatif diller arasında Kartvelce,
bazı Afro-Asya ve Ural dilleri yer almaktadır. Nötr fakat nominatif eğilimli diller
arasında Çince, Dungayca, Tay dilleri ve Myao-yao yer almaktadır. Pronominatif
nominatif eğimi ise Buruşask, Nevari, Çukot- Kamçat ve Eskimo-Aleut dillerinde
görünmektedir. Ergatif olan nominatifliğe doğru gelişen dillerin arasında Dağıstan ve
Bask dilleri yer almaktadır.
61
Nominatif dil sınıfının dominant özelliği özne ve nesne arasındaki olan anlam
ilişkileridir. Bu özellik bu sınıfı diğer sınıflardan farklı kılmaktadır. Sözcük düzeyinde
bu özellik geçişli ve geçişsiz fillerin varlığıyla yansımaktadır. Sözdizimsel düzeyde
tek cümle yapısı farklı sentaktik fonksiyonlarda kullanılmaktadır, yanı fonksiyonuna
bağlı olarak mevcut cümlede özne değişebilmektedir. Örneğin:
İngilizce
I gave him this magazine – ben ona bu dergiyi verdim
This magazine was given him by me – bu dergi ona benim tarafımdan verildi
He was given this magazine by me – ona bu dergi benim tarafımdan verildi
* özneyi belirlemektedir
* eylem belirlemektedir
Yukarıdaki örnekten anlaşıldığı gibi, buradaki özne değişikliği direk ve dolaylı
nesne yardımlarıyla yapılabilmektedir. Filipin dillerinde ise farklı fonksiyon için farklı
yapılar kullanılmaktadır. Örneğin:
Tagal dili
89
Magbibigay ang babae ng bigas sa bata – kadın ( ang babae) çocuklara pirinç
verecek ( magbibigay)
İbibigay ng babae ang bagas sa bata – Pirinç çocuklara kadın tarafından verilecek
89
Panfilov, K, ‘ Stadialnaya tipologiçeskaya klassifikatsıya yazıkov: opıt postroyeniya’ , makale,
www.erlang.com.ru/euskara
62
Dostları ilə paylaş: |