T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ bati dilleri ve edebiyatlari

Aynı son ek am burada absolutif halde olan zamir je ile uyumludur.  

Böylece, sözdizimsel düzeyde Buruşask dili ergatif olsa da, fiilsel 

biçimlendirilmesi onun bir nominatif dil  olduğunu göstermektedir. Buna benzer bir 

durum Nevari (Çin – Tibet diller ailesi) ve Udin ( Dağıstan diller grubu) dillerinde de 

mevcuttur. 

Çukot-Kamçat ve Eskimo-Aleut dillerine yakından baktığımızda yukarıda 

belirtilen durumla karşılaşıyoruz. Buradaki ergatiflik sürekli değil ve sistemsizdir. Fiil 

çekimlerinde geçişimsiz fiillerin öznel ekleri, geçişimli  fiillerin özne-nesnesel 

ekleriyle karşılaştırılmaktadır. Örneğin: 

Çukot dili

86

 

тумг-ым егтел-гъэм – arkadaşlar kurtuldu 

тумг-ым энантыват-гъам купрэ-тэ – arkadaşlar ağa yerleştirdi 

İkinci cümleyi yalın tümce şekliyle ( yalın kompleks) de ifade edebilmekteyiz. 

тумг-ым  компрантыват-гъат 

Ergatif cümle şeklini de kullanarak aynı ifadeyi yapabilmekteyiz. 

тумг-э на-нтыват-ын купрэ 

                                                            

86

 Panfilov, K, ‘ Stadialnaya tipologiçeskaya klassifikatsıya yazıkov: opıt postroyeniya’ , makale, 

www.erlang.com.ru/euskara 

 

59 

 

---

Başka bir örnek. Tekil birinci şahıs ifadesini aktarmak için hem geçişli hem 

geçişsiz fiillerde ön ek ты- kullanılmaktadır. Örneğin: 

ты-льy-ркын-ыгыт – seni görüyorum ( geçişli fiil) 

ты-льу-ркын – onu görüyorum ( geçişli fiil ) 

ты-чейв-ы-ркын – yürüyorum ( geçişsiz )  

             Bu  gruptaki  dillerin  özetini  yaparsak,  şu özellikleri görebilmekteyiz. Bu 

dillerin morfolojisi genel olarak bükümlülüğe doğru eğilimlidir. Bükümlülüğün bazı 

sınıfsal özelliklerini sergilemektedirler. Örneğin: 



 

Füzyon – ( fusion )  biçimbirimlerin birleşmesi ve aradaki sınırın yok olması

87

. 



 

Birleşme- ( cumulation) biçimbirimlerin birden fazla gramer yükümlülüğün 

taşımasıdır

88

. 

Bununla birlikte, ad biçimlendirme genelde ergatiftir, yani özne – nesne 

ilişkilerden ziyade, agentif ( eylemi gerçekleştiren) – faktitif ( eylemi çeken) ilişkileri 

yansıtır. Fiil sistemi ise nominatif özellikleri sergilemektedir. Bu sınıftaki dillerin  

diğer özelliği ise iyelik biçimbirimlerin olmasıdır. Bazı dillerde bu iyelik ekleri fiil 

ekleriyle örtüşmektedir, yani  sesteş olmaktadırlar. Bu özelliğe dayanarak Rus 

dilbilimcisi Mestşaninov kendi dil sınıflandırmada  İyelik dil grubunu ayırmıştır. ( 

sınıflandırılmasında iyelik diller ergatif dillerden önce gelmektedirler).  Cümledeki 

genel sözdizimi ergatif söz dizimidir. Pronominatif dil sınıfının diğer bir özelliği 

                                                            

87

 Tihonova, A; Haşimova, R; 'Entsikloprdiçeskiy slovar-spravoçnik lingvistiçeskih terminov’, 

Moskova, 2008, 1.cilt, s.660 

88

 a.g.e. 

60 

 

---

hallerin çeşitliğidir. Örneğin: Yönelme durumu, araç hali ( instrumentalis), tamlayan 

hal (genetive). Ad biçimlendirmeden ziyade fiil biçimlendirilmesi mevcuttur.  

  

Pronominatif dil sınıfını bir alt sınıf olarak  değerlendirmek yanlış olurdu, 

çünkü bu gruba ait diller sadece ergatif dillerden gelişmemektedir, örneğin Navari dili 

büyük bir ihtimalle pronominatif dil grubuna gövde yalınlayan durumdan geçmiştir.  

Genelleme yaptığımızda pronominatif dil grubunu şöyle özetleye biliriz: 

pronominatif diller adsal yönden ergatiftir, fiilsel yönden nominatiftir. Ergatif veya 

gövde yalınlayan durumlardan gelişmektedirler.  

  

4.4. Nominatif Diller Sınıfı 

                       Dil tipolojisinde en büyük grubu nominatif veya bir başka adıyla 

akuzaif (accuzative) diller oluşturmaktadır. 

Eklemeli nominatif diller arasında Japonca, Korece, Ural dilleri, Filipin dilleri, 

bazı Hint dilleri, Keçua, Aimara, Avustralya’da  Tanga, Afrika’da Bantu, bazı Batı-

Atlantik dilleri yer almaktadır. Bükümlü eklemeli nominatif diller arasında Kartvelce, 

bazı Afro-Asya ve Ural dilleri yer almaktadır. Nötr fakat nominatif eğilimli diller 

arasında Çince, Dungayca, Tay dilleri ve Myao-yao yer almaktadır. Pronominatif 

nominatif eğimi ise Buruşask, Nevari, Çukot- Kamçat ve Eskimo-Aleut dillerinde 

görünmektedir. Ergatif olan nominatifliğe doğru gelişen dillerin arasında Dağıstan ve 

Bask dilleri yer almaktadır.  

61 

 

---

Nominatif dil sınıfının dominant özelliği özne ve nesne arasındaki olan anlam 

ilişkileridir. Bu özellik bu sınıfı diğer sınıflardan farklı kılmaktadır. Sözcük düzeyinde 

bu özellik geçişli ve geçişsiz fillerin  varlığıyla yansımaktadır. Sözdizimsel düzeyde 

tek cümle yapısı farklı sentaktik fonksiyonlarda kullanılmaktadır, yanı fonksiyonuna 

bağlı olarak mevcut cümlede özne değişebilmektedir. Örneğin: 

İngilizce 

I gave him this magazine –  ben ona bu dergiyi verdim 

This magazine was given him by me –  bu dergi ona benim tarafımdan verildi 

He was given this magazine by me – ona bu dergi benim tarafımdan verildi 

*    özneyi belirlemektedir 

*     eylem belirlemektedir 

Yukarıdaki örnekten anlaşıldığı gibi, buradaki özne değişikliği direk ve dolaylı 

nesne yardımlarıyla yapılabilmektedir. Filipin dillerinde ise farklı fonksiyon için farklı 

yapılar kullanılmaktadır. Örneğin: 

Tagal dili

89

 

Magbibigay ang babae ng bigas sa bata – kadın ( ang babae) çocuklara pirinç 

verecek ( magbibigay) 

İbibigay ng babae ang bagas sa bata –  Pirinç çocuklara kadın tarafından verilecek 

                                                            

89

 Panfilov, K, ‘ Stadialnaya tipologiçeskaya klassifikatsıya yazıkov: opıt postroyeniya’ , makale, 

www.erlang.com.ru/euskara 

62 

 

---