T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ bati dilleri ve edebiyatlari

Dillerde eklemelik geliştikçe dildeki nominatiflik eğilimi nominatif safhaya 

(duruma) dönüşmektedir, ergatiflik eğilimi ise ergatif veya pronominatif safhaya. 

Ergatiflik, biçim birimlerin gelişiminden bağımsız olarak,  geçişli (лабильная) veya 

daimi ( стабильная) olabilmektedir. Canlı – cansız, cinsiyet gibi, büyük sınıfları 

oluşturmayan kavramlar bu dillerin tipik özelliklerindendir (örn. Şumerce ve 

Abhazca). Büküm eklemeli ( örn. Dağıstan dilleri) ve bükümlü diller (örn. Nahsça) 

safhalarını gelişmiş ad çekimiyle temsil etmektedir.  

Nominatif dil grubu en kalabalık dil grubudur: Eklemeli nominatif diller en fazla alt 

sınıf sayısına sahiptir

96

: 

-

 

Standart – başka adıyla  jk  (Altay, Munda, Filipin dilleri. Jk adı Japonca ve 

Korece den gelmektedir) 

-

 

Sınıfsal – başka adıyla cl ( Bantu, Batı Atlantik dilleri) 

-

 

Aktif – başka adıyla  act  ( Galfça, Elamca, büyük bir ihtimalle erken Hint-

Avrupa Atadili) 

-

 

Yalınlayan - başka adıyla inc (incortorating) ( Aztek dilleri) 

Bükümlülük geliştikçe dilin  yapısal hatları da netleşmektedir ve alt sınıfların 

sınırları belirsizleşmeye başlamaktadır. Örneğin Fula dili birkaç alt sınıf özelliklerini 

sergilemektedir: jk, cl, act gibi. Fince sadece proflektif (büküm eklemeli) , Semitik dil 

ise sadece flektif (bükümlülük) özelliklerini sergilemektedir ( bu dillerde daha fazla alt 

sınıflandırma yapamıyoruz). 

Safhasal sınıflandırma 10 ana gruptan oluşmaktadır

97

: 

                                                            

96

 Panfilov, K, ‘ Stadialnaya tipologiçeskaya klassifikatsıya yazıkov: opıt postroyeniya’ , makale, 

www.erlang.com.ru/euskara 

67 

 

---



 

 Nötr yalınlayan diller 



 

 Nötr gövde yalınlayan diller  



 

 Ergatif eklemeli diller 



 

Pronominatif eklemeli diller 



 

Nominatif eklemeli diller 



 

Ergatif bükümlü eklemeli diller 



 

Pronominatif bükümlü eklemeli diller 



 

Nominatif bükümlü eklemeli diller 



 

Ergatif bükümlü diller 



 

Nominatif bükümlü diller 

Yukarıda belirtilmiş olan grupları bir tabloya yerleştirdiğimizde  şöyle bir 

sonuç almaktayız: 

Tablo 14 

Safhasal dil sınıflandırılmasının grupları 

Biçimbilimsel   Yalınlayan  

Gövde 

Yalınlayan  

Eklemeli  

Bükümlü 

eklemeli  

Bükümlü  

İçerikli  

 

 

 

 

 

Ergatif  

 

 

*  

*  

*  

Pronominatif  

 

 

*  

*  

 

                                                                                                                                                                           

97

 Panfilov, K, ‘ Stadialnaya tipologiçeskaya klassifikatsıya yazıkov: opıt postroyeniya’ , makale, 

www.erlang.com.ru/euskara 

68 

 

---

Nötr  

*  

*  

 

 

 

Nominatif  

 

 

*  

*  

*  

 

Safhasal sınıflandırma bir dilin muntazam ( burada her dilin gelişimi 

muntazam olarak kabul edilmektedir) gelişim esnasında geçirdiği durumları veya 

safhaları belirlemektedir. Safhasal sınıflandırma biçimbilimsel ve içerikliliğini 

birleştirerek daha detaylı ve böylece daha gerçek bir dil tefsirini vermektedir. Bu 

sınıflandırma belirtilmiş olan 10 grubun dışında yerleşebilecek dilleri de kabul 

etmektedir. Dilleri belirli sınıflara yerleştirmeksizin dilin sergilemiş olan özelliklerine 

göre gruplar oluşturmaktadır. Fakat bu sınıflandırma henüz çok yenidir ve bu konuyla 

ilgili fazla materyal birikimi yoktur.   

Safhasal sınıflandırmadan bahsederken Yercil dil sınıflandırması da 

unutulmamalıdır. 

 

 

 

 

 

 

69 

 

---

6.BÖLÜM 

YERCİL DİL SINIFLANDIRMASININ YAPISAL DİL 

SINIFLANDIRMALARIYLA BAĞLANTISI 

Coğrafi  dilbilimi belirli bölgelerdeki dillerin ortak özelliklere sahip olduğunu 

keşfetmiştir. Ortak özellikler  yüzeysel hafif alıntılardan ziyade  önemli gramer ve 

yapısal benzerlikleri taşımaktadır. Aynı bölgedeki diller genelde aynı dil sınıfını 

temsil etmektedir.  Örneğin yalınlayan diller Çin’de ve Çin’e yakın olan bölgelerdedir   

ve bu bölgeden uzaklaştıkça dillerdeki gramer eklemeliliğe ve gövde yalınlamasına 

dönüşmektedir.  Avrupa dilleri genelde nominatif, Kafkas bölgesindeki dillerin çoğu 

ergatiftir. Avustralya’daki Aboricinler iletişimlerini ergatif eklemeli veya gövde 

yalınlayan ergatif eğilimli diller yardımlarıyla gerçekleştirmektedir. Afrika dillerinin 

arasında çok sayıda gövde yalınlayan ve nominatif eklemeli eğilimli yalınlayan dillere 

rastlamaktayız.  Hint diller arasında çoğu zayıf adsal biçimlendirmeye sahip olan 

nominatif eklemeli diller yer almaktadır. Aşağıdaki haritadaki dil dağılımı bu teoriyi 

doğrular niteliktedir. 

 

 

 

 

 

70 

 

---