Dillerde eklemelik geliştikçe dildeki nominatiflik
eğilimi nominatif safhaya
(duruma) dönüşmektedir, ergatiflik eğilimi ise ergatif veya pronominatif safhaya.
Ergatiflik, biçim birimlerin gelişiminden bağımsız olarak, geçişli (лабильная) veya
daimi ( стабильная) olabilmektedir. Canlı – cansız, cinsiyet gibi, büyük sınıfları
oluşturmayan kavramlar bu dillerin tipik özelliklerindendir (örn. Şumerce ve
Abhazca). Büküm eklemeli ( örn. Dağıstan dilleri) ve bükümlü diller (örn. Nahsça)
safhalarını gelişmiş ad çekimiyle temsil etmektedir.
Nominatif dil grubu en kalabalık dil grubudur: Eklemeli nominatif diller en fazla alt
sınıf sayısına sahiptir
96
:
-
Standart – başka adıyla jk (Altay, Munda, Filipin dilleri. Jk adı Japonca ve
Korece den gelmektedir)
-
Sınıfsal – başka adıyla
cl ( Bantu, Batı Atlantik dilleri)
-
Aktif – başka adıyla
act ( Galfça, Elamca, büyük bir ihtimalle erken Hint-
Avrupa Atadili)
-
Yalınlayan - başka adıyla inc (incortorating) ( Aztek dilleri)
Bükümlülük geliştikçe dilin yapısal hatları da netleşmektedir ve alt sınıfların
sınırları belirsizleşmeye başlamaktadır. Örneğin Fula dili birkaç alt sınıf özelliklerini
sergilemektedir: jk, cl, act gibi. Fince sadece proflektif (büküm eklemeli) , Semitik dil
ise sadece flektif (bükümlülük) özelliklerini sergilemektedir ( bu dillerde daha fazla alt
sınıflandırma yapamıyoruz).
Safhasal sınıflandırma 10 ana gruptan oluşmaktadır
97
:
96
Panfilov, K, ‘ Stadialnaya tipologiçeskaya klassifikatsıya yazıkov: opıt postroyeniya’ , makale,
www.erlang.com.ru/euskara
67
Nötr yalınlayan diller
Nötr gövde yalınlayan diller
Ergatif eklemeli diller
Pronominatif eklemeli diller
Nominatif eklemeli diller
Ergatif bükümlü eklemeli diller
Pronominatif bükümlü eklemeli diller
Nominatif bükümlü eklemeli diller
Ergatif bükümlü diller
Nominatif bükümlü diller
Yukarıda belirtilmiş olan grupları bir tabloya yerleştirdiğimizde şöyle bir
sonuç almaktayız:
Tablo 14
Safhasal dil sınıflandırılmasının grupları
Biçimbilimsel Yalınlayan
Gövde
Yalınlayan
Eklemeli
Bükümlü
eklemeli
Bükümlü
İçerikli
Ergatif
*
*
*
Pronominatif
*
*
97
Panfilov, K, ‘ Stadialnaya tipologiçeskaya klassifikatsıya yazıkov: opıt postroyeniya’ , makale,
www.erlang.com.ru/euskara
68
Nötr
*
*
Nominatif
*
*
*
Safhasal sınıflandırma bir dilin muntazam ( burada her dilin gelişimi
muntazam olarak kabul edilmektedir) gelişim esnasında geçirdiği durumları veya
safhaları belirlemektedir. Safhasal sınıflandırma biçimbilimsel ve içerikliliğini
birleştirerek daha detaylı ve böylece daha gerçek bir dil tefsirini vermektedir. Bu
sınıflandırma belirtilmiş olan 10 grubun dışında yerleşebilecek dilleri de kabul
etmektedir. Dilleri belirli sınıflara yerleştirmeksizin dilin sergilemiş olan özelliklerine
göre gruplar oluşturmaktadır. Fakat bu sınıflandırma henüz çok yenidir ve bu konuyla
ilgili fazla materyal birikimi yoktur.
Safhasal sınıflandırmadan bahsederken Yercil dil sınıflandırması da
unutulmamalıdır.
69
6.BÖLÜM
YERCİL DİL SINIFLANDIRMASININ YAPISAL DİL
SINIFLANDIRMALARIYLA BAĞLANTISI
Coğrafi dilbilimi belirli bölgelerdeki dillerin ortak özelliklere sahip olduğunu
keşfetmiştir. Ortak özellikler yüzeysel hafif alıntılardan ziyade önemli gramer ve
yapısal benzerlikleri taşımaktadır. Aynı bölgedeki diller genelde aynı dil sınıfını
temsil etmektedir. Örneğin yalınlayan diller Çin’de ve Çin’e yakın olan bölgelerdedir
ve bu bölgeden uzaklaştıkça dillerdeki gramer eklemeliliğe ve gövde yalınlamasına
dönüşmektedir. Avrupa dilleri genelde nominatif, Kafkas bölgesindeki dillerin çoğu
ergatiftir. Avustralya’daki Aboricinler iletişimlerini ergatif eklemeli veya gövde
yalınlayan ergatif eğilimli diller yardımlarıyla gerçekleştirmektedir. Afrika dillerinin
arasında çok sayıda gövde yalınlayan ve nominatif eklemeli eğilimli yalınlayan dillere
rastlamaktayız. Hint diller arasında çoğu zayıf adsal biçimlendirmeye sahip olan
nominatif eklemeli diller yer almaktadır. Aşağıdaki haritadaki dil dağılımı bu teoriyi
doğrular niteliktedir.
70